Диде-бубайринни веледрин ала­къайрикай писателри ктабар кхьенва, телевизордай  ва радиодай передачаяр гузва, кинояр эцигзава. Ара-ара газетриз и важиблу темадай ку­тугай материалар гуни же­гьил-жаванар тер­биялами­шунин кардиз куьмекда.

И мукьвара зун телевизордай “КIани­вални хаинвал” кинодиз килигна. Ам яшлу хьанвай диде-буба­динни веледрин алакъайрикай тир. Са хи­занда диде-бубани кьуд хва ава. Абурукай виридалайни гъвечIи хва, етим аял яз, бубади, ви­чин кIва­лиз хкана, хвавиле  кьабулнавай. Буба — банкунин къуллугъчи, ди­де­ни кIва­лин кайвани я. Абуру чпин веледар кIанивални чимивал гуз чIе­хи ийизва. КIелдай йисара диде-бубади абу­руз вири жуьредин куьмекар гузва, рухвайри гьич са че­тин­вални гьиссзавач. Йисар къвез физва. Рухвайрикай садбуру къецепатан уьлквейра, муькуьбуру чеб авай шегьерра кIел­на, гьар сад са пешедин иесияр, ви­ридахъ хизанарни хьанва. Дидени буба кьилди яшамиш жезва. Абуру, веледрилай вил  аладариз, пакадин йикъан панагьар­ я лугьуз, шадвалзава, еке умудар кутазва.

Буба пенсиядиз фидай вахт хьайила, банкунин къуллугъчийри ам еке гьуьрметдивди рекье твазва. КIвалахдик кумачир бубадиз кIва­ле  вахт акъудун лап четин жезва. ЯтIани абуру чпин уьмуьр яваш-яваш кечирмишзава. Хвавиле кьабулнавай гададин кIвалах бизнесдихъ галаз алакъалу я. Ам гзаф вахтара къецепатан уьлквейра жезва. Са сеферда и гадади диде-бубадиз­ вичин кIвализ эвер гана. Суса гьар са шей алай вижевай суфра дуьзмишна, абур еке гьуьрметдивди кьа­­булна, дидедизни бубадиз чпихъ галаз санал яшамиш хьун  тек­лифна. Амма яшлубур и кардал рази хьанач. Хцизни сусаз гьуьрметдивди кьабулунай чухсагъул лагьана хъфидайла, гадади абуруз са гуьрчег машинни багъишна. Гьа и машинда аваз абур чпин кIвализ хъфена, гьа икI са шумуд йисуз мад­­ни кьилди яшамиш  жез хьана.

Амма йисар алатурдавай диде-бубадин сагъламвални къвердавай за­йиф жезва. Йикъарикай са юкъуз бу­бади вичин хайи пуд хцизни абурун су­сариз чпин кIвализ эверда ва лугьуда: “Чан рухваяр, зини дидедин яшар хьанва. Чахъ сагъламвални амач. Чаз гила рухвайрикай садахъ галаз  яшамиш жез кIанзава. Куьне куь арада, чун гьи хцихъ галаз яшамиш жедатIа, веревирд авуна,  са жаваб хце”.

Рухваярни сусар хажалатдик акатна. Абуру, гьарда са багьна акъу­диз, дидени-буба кьведни санал са хцин кIвале яшамиш хьун мумкин кар туширдакай  лагьана. Диде — са хцихъ галаз, буба маса хцихъ галаз яшамиш хьун теклифна. Ди­де-бубадиз и кар гьикьван за­лан тир­тIани, са гьар гьал рази хьана. Вири уьмуьрда арада гьуьрмет-хатур, кIанивал аваз яшамиш хьайи дидени бу­ба рухвайрини сусари чеб чпивай къакъудна. Идалайни гъейри, рухвайрин кIвале я ди­дедиз, я бубадиз  секин, шад уьмуьр авачир. Абур садани саймишзавачир, артухан, герек авачир инсанар хьиз кьазвай. Яшлубурун сагъламвилин, тIуьнин, алукIунин къайгъуда­ эсиллагь са касни авачир. Сусарини чпин итимриз  авачир гафар лугьуз, фитнеяр, шикаятар ийиз хьана. Итимдини папа “Вуна фу тIуьна­ни, дарманар хъванани?”  — лугьуз, са­да-садаз зенгер ийизвай.

ГьикI ятIани са юкъуз хтулдивай бубадин айнаяр хана. Буба хцин патав фена ва айнаяр ремонт авун тIалабна. Ада вичиз пул авач, пул хьайила,  ремонт хъийида лагьана, векъидаказ. И  векъи гафарин ван хьайи хтулди кIваляй, ихтияр авачиз, пул къачуна, айнаяр ремонт хъувуна, бубадив вахкана. Текда­каз­ кIвале ацукьнавай бубади мукьвал-мукьвал уьмуьрда вичел ацалтай четинвилерикай, рухвайрал чIу­гур зегьметрикай, абурук вичи ку­тур умудрикай, кьилиз акъат тавур му­рад­­рикай фикирар ийиз хьана. Дидени-буба веледрикай акьван бейкеф хьанвай хьи, гьатта бубади ру­хвайрин кIвале чпи тухузвай уьмуьрдикай ктаб кхьена. Ам чапдай акъа­тайла, адаз, гонорар яз, са миллион манат пул атана. И кардикай хабар хьайи хайи рухвайрини сусари, акьван пул абурув туна виже къведач лугьуз, ам диде-бубадивай вахчудай рекьер жагъуриз алахъна. Са хци чеб шехьда, ба­гъиш­ламишун тIалабда, муькуь хци чеб бубадин кIвачерик ярх жеда лугьуз хьана.

Ктабдин презентация кьиле фидайла, аниз рухваяр, сусар — вири атана. Бубадивай а ктаб арадал атуникай суьгьбет авун тIалабайла, хвавиле кьабулнавай гадади  сифте вичиз гаф лугьудай ихтияр къачуна. Ада икI лагьана: “Зун, етим аял яз, и касди — зи бубади. вичин кIва­­лиз хкана. Зи кьилелай кап алтадайла, зи кIвалахар ви­лик фена. Ада заз образование га­на, закай пешедин иеси авуна. Зун эвленмишна, кIвал — югъ кутуна. И крарай  за жуван дидедизни бубадиз рикIин сидкьидай чухсагъул лу­гьузва, абуруз, юкь агъузна, икрамзава…”. Залда авайбуру, кIва­чел къарагъна, гурлу капар яна. Ах­па бубади вичин ктабдикай куьрелди ихтилатна. Мярекат куьтягь хьана, хъфидайла, бубадин вилик хайи пуд хвани пуд свас экъечIна ва адавай багъишламишун тIа­лабна.

Са легьзеда буба абуруз килигиз акъвазна. Ахпа ада ихьтин жаваб гана: “Вири уьмуьрда, зегьмет  къачуна, веледар чIехи авур, абур уьмуьрдин шегьредал акъудай дидени-буба, са себебни авачиз, бейкефарай, гъуьнтI гуз хьайи веледриз багъишламишун авайди туш…” ИкI лагьана, буба абурулай элячIна фена. Гуьгъуьнлай диде атайла, абуру гьадавайни багъишламишун тIалабна. Адани рухвайриз икI лагьана: “Куь диде яз, белки, за квез багъишламишунни мумкин я. Амма  куь бубадин  уьмуьрдин юлдаш яз, завай квез багъишламишиз жедач”. Ихьтин жаваб гана, ам вичин итимдин гуьгъуьниз хъфена. Абурун къаншардизни хтулар тир рушни гада атана ва чпин чIехи дидени-буба къужахламишна.

Ихьтин мисал гъунин себеб ам  я хьи, тараз якIв язава, тамуз ван къве­дайвал. Гьайиф хьи, кинода къалурнавай хьтин дуьшуьшарни уьмуьрда кьилел къвезва. Яшлу диде-бубадихъ гелкъуьн веледрин буржи я. Амма уьмуьрда масакIани жезва. Гзаф вахтара веледри яшлу хьанвай диде-бубадиз яб хъиязавач, гьатта абур кьуьзуьбурун кIва­ле­риз акъудзавай дуьшуьшарни гьалтзава. Бязибуру рагьметдиз фейи  диде-бубайриз  мармардин еке памятникар эцигда, еке сада­кьа­яр гуда… Гьуьрметлу жегьилар, куьне гьуьрметар, хатурар жезмай кьван диде-бубадал чан аламаз ая! Квелай Аллагьни, диде-бубани ра­зи жеда.

Надият Велиева