Пешекар юрист яз, инал чун Пешекар юрист яз, инал чун  рахазвай хьтин дуьшуьшрал  гзаф гьалтзава. Гьелбетда, уьмуьрдин муракабвилерай кьил акъудиз алакьна кIанзава.* * *- Къвез ихтияр авани, чIехиди? — ракIариз тIампI яна, зи кабинетдиз са жегьил гьахьна.- Ша, буюр, ацукь! — лагьана, за адаз ацукьдай чка къалурна. Жегьил заз таниш тушир.- Зу ацукьдач, чIехиди: мажал авач… Заз вавай хабар кьадай са гаф авай-е…е,- ам регъуьз-кичIез рахана.- ЦIай кьунвай чка-затI авани, хтул?- хабар кьуна за.- Ваъ, ваъ, ахьтин кIвалах авач. Заз тадиз фена кIанзавай чкаяр ава…- АкI ятIа, жуваз вахт хьайила ша. ТахьайтIа, вун суал гана хъфизвайди яни?  Жавабдиз яб гуз кIанзавач…- Ваъ, я халу, вуна зун лап кIеве туна хьи, — жегьилди са гужунин хъверна.- Эгер цIай кьунвай кар, я маса тади кIвалах авачтIа, хтул, ацукь.- Халу, заз вавай са юридически консултаци кIанзавай.- За яб гузва…- Зун эвленмиш хьана вад йис алатнава… Гила чун чара жезва… Заз вуч ийидатIа чизвач, — жегьилдин сес ва чинин рангар дегиш хьана.- Аялар авани? — зи сес векъиз акъатайди за гьиссна. Чара жезвай жегьилар атайла, бязи вахтара, залай аслу тушиз, рахун векъи жезва.- Эхь, кьве гъвечIи аял ава. Садан кьуд йис я, муькуьдан — кьве йис…- Куьн, дидени буба чара хьайила, бес аялрин гьал гьикI хьурай? Куьне гьа кардикай фикир авунани?- Аялар зав гумукьда. Заз абур адаз гьич къалуризни кIанзавач. Ам мад аялрин патав ерли ахъай тийидайвал вуч авун лазим ятIа, заз чириз кIанзавай.- Вун, “ам”, “адаз” лугьуз, никай рахазва, хтул? — жузуна за жегьилдивай.- ГьикI никай? Зи папакай, аялрин дидедикай рахазва ман…- Дуь..уь..з, аялрин дидедикай. За вавай, гьикI кIандатIани хьуй лагьана, хабар кьурди туш, хтул. Вуна лугьузвай гафарин манадиз фикир гузвани? Ваз диде авани?- Эхь, ава.- Ваз ви диде, дидедиз вун кIан яни?- Гьелбетда, кIанда. Зун ам патал чанни гуз гьазур я. Вуна завай зи диде вучиз хабар кьазва, ина адан месэла авач кьван?- Адан месэла авач, хтул, амма дидедин месэла ава. Бес вуна лугьузвай “ам” ви аялрин диде тушни? Бес, ваз хьиз, адазни вичи хайи аялар кIанзавачни? Бес аялризни чпин диде кIан тушни? Бес аялар дидедивай къакъудун залумвал тушни? Вуна вучиз ви хиве ахьтин къан твазва, хтул?- Халу, зун ви патав са куьмек, са меслят кIанз атанвайди я. А вуна закай залумни авуна, вири крарин тахсиркарни… Зун чара атIайла, завай мад адан амалар эхиз тежерла, ихьтин къарар акьудуниз мажбур хьанвайди я…- Лагь кван, хтул, ви юлдаш гьи кIвалахдин тахсиркар ятIа, аялар къакъуддай кьван жаза гудайвал? Куьн чара хьунин себеб вуч я?- Ам зи чина акъваззава, зи дидедин чина акъваззава. Мукьвал-мукьвал вичин дидедин кIвализ физва…- ЧIуру рекьиз физвани?- Ам вуч лагьай гаф я? ЧIуру рекье авайтIа, ам за рекьидай! — жегьилди вилер экъисна.- Ваз папахъ галаз чара хьухь лагьана меслят къалурайди вуж я, — хтул?- Са касни масад авач. Ам за акъуднавай къарар я…- Ви юлдашдиз чара жез кIанзавани?- Адавай ни хабар кьазва, кьван?- Законди. Закон виридаз сад я. Ваз авай вири ихтиярар гьадазни ава. Амни гьа вун хьтин инсан тирди вуна фикирзавачни?- Заз, халу, са шумуд касди ви патав фин меслят къалурна. Вуна дуьз рехъ къалурда лагьайла, зун ви патав атайди я. Вуна вири крарин тахсиркар закай авуна. Чухсагъул, ви гьакъи гьикьван ятIа лагь! — лагьана, жегьил кIвачел къарагъна, жибинда гъил туна.- Акъваз!Тади ийимир! Ацукь! — за жегьил секинарна, вичин чкадал ацукьар хъувуна. — Сад лагьайди, чухсагъул лагь ваз зи патав атун меслят къалурайбуруз. Кьвед лагьайди, хтул, за консультацияр гунай гьакъи къачузвайди туш. Пуд лагьайдини, са меслят за ваз зи патайни гуда… Вак, хтул, инал атайла квай тади заз акуна. Важиблу кIвалах ийидайла, садрани тади авун лазим къведач: фагьум-фикирна кIанда. Бубайрин мисалди ирид сеферда алцумна, садра атIутI лугьузва.- Халу, иниз къведалди за иридра ваъ, къанни иридра алцумна, фагьум- фикирнавайди я. Завай адан амалар эхиз хъжезмач; зун адахъ галаз мад яшамиш хъжедач!..- Вуна мад тади ийизва, хтул. За ваз эдеб квачир са суал гайитIа, ваз хъел къведани?- Зун гъавурда акьунач, ам гьихьтин суал я?- Ваз пата-къерехда маса кIанзавай дишегьли авани?- Ваъ, авач,- вучиз ятIани жегьилди вилер агъузна, ахпа викIегьдиз хабар кьуна: — Вуна вучиз заз а суал гузва?- И суалар, хтул, вири сад-садахъ галаз къвезвайбур я. Вуна кьве аял авай дишегьли рахкурна, гуьгъуьнлай гъизвайди и сифтегьандалай хъсанди жеда лагьана фикирзавани? Белки, ам ваз хъсанди жеда, амма — ви аялриз?.. Ам тахайди жеда эхир. Вуна аялрин рикIикай фикирзавани? Бес гъвечIизмаз дидедин чими къужахдикай магьрум хьайи абурун язух тушни, хтул?- За абурун кефи хаз тадач. Абур гьамиша зи гуьзчивилик жеда.- Аферин! Белки, патав гвайла, абур вуна гуьзчивилик кутада, вун санихъ алатайла, абурун гьал гьикI хьурай? Аялар хайи дидедин патав гвайла, ви рикIяй гьахьтин са хиял кьванни фейиди яни?- Ваъ, гьелбетда…- Гьа..а..н!… За ваз са куьруь кьиса ахъайда, вуна яб це……Са хуьре кьве къунши яшамиш жез хьана. Садан кIвале гьамиша, сада-сад батIулариз, гьарда вич гьахълу ийиз къалмакъал жезвай. Муькуь хизан, ислягьдаказ яшамиш жезвай. Абурун кIваляй садрани къал кваз рахадай ванни акъатзавачир. И кардал пехилвалзавай къуншидин папа вичин итимдиз лугьуда:- Алад, чинеба кьванни къуншидин кIвализ фена, абурун кIвалин меслят, секинвал куьвай ятIа, чирна хъша.Амни къуншидин кIвализ таквадайвал фена, са пердедин кIаник чуьнуьх хьана, гьанай кIвале вуч гьерекатар жедатIа, килигиз акъвазна. Дишегьлиди, секин ванцелди мани ягъиз-ягъиз, кIвале михьивал твазвай. Са арадилай ада, гъиле кьуна, багьа гуьзгуьдин ваза михьиз башламишна. Гьа и арада кьепIинавай аял шехьна. Тади кваз гъилевай ваза столдин къерехдал эцигна,ам аялдин патав катна. Гьа и арада, са вуч ятIани герек хьана, и кIвализ атай итимдин гъил галукьна, ваза аватна, хана. “Гила ина жедайди жеда!” — фикирна пердедик чуьнуьх хьанвай къуншиди. Ваза хайи ванцел катна паб хтана: — Багъишламиша, зи гьуьрметлуди, ам столдал дуьз эциг тавур зи тахсир я.- Туш, гьуьрметлуди, ам зи тахсир я. Теспачавиляй, такуна, зи гъил галукьайди я. РикIик кьамир, вири хата-бала гьа идалай алатуй, — лагьана, итимди папаз темен гана.И кар акур къунши, рикIиз пис хьана, кIвализ хтана.- Вун икьван геж вучиз хьана? Гьан, акур затI хьанани?- зуруналди хабар кьуна папа кIвализ хтай итимдивай.- Акуна!- Гьереката, рикI акъудмир, вуч акунатIа ахъая кван…- Абурун кIвалевайбур вири тахсирар квайбур я, паб.  Чи кIвалевайбур — вири гьахълубур! — лагьана итимди…- Эгер исандин нукьсанар, адавай жезвай хатаяр кIватIиз хьайитIа, ваз нукьсан квачир са касни жагъидач, хтул. Дидедиз вичин бала ширин жедай хьиз, кIвале санал яшамиш жезвай итимдинни папан ва аялрин арадани гьахьтин гьуьрмет-хатур, кIанивал хьун лазим я. Дидеди вичин баладиз гьикI вири хатаяр гьалал ийизватIа, гьакI куьнени кIани касдиз вири кIвалахар гьалал ийиз алахъна кIанда.- Зун вахъ галаз гзаф крарин патахъай рази я. Амма насигьатар гунилай гъейри, вуна заз вуч авун лазим ятIа лагьанач.- Вуч авун лазим ятIа чир хьун патал за ваз мад са кьиса ахъайда, хтул. Яб це……Са хизанда итимни паб къанни цIуд йисуз санал яшамиш хьана. И къанни цIуд йис тамам хьайи юкъуз папа, гьамиша хьиз, пакамахъ са тIунутI чрана, ам кьве патал атIана, винел чIем алтадна, итимдиз гун патал тухузвайла, фикирлу яз акъваз хьана: “Къанни цIуд йисан къене за тIунутIдин чин пад гьамиша адаз гайиди я. Къе садра кьванни за неда. Закай къанни цIуд йисан къене итимдиз вафалу паб хьана, акьуллу веледар чIехи авуна, кIвал-югъ къайдада хвена, гьакI хьайила, садра кьванни тIунутIдин чIем алай чин пад тIуьртIа, итим закай бейкеф жеч”, — лагьана, папа тIунутIдин кIан пад итимдиз гана.Итимди, сивел хъвер алаз вичив вугай тIунутIдин пад къачуна, багьа затIуниз хьиз тамашна:- Къе вуна заз авур савкьатди зун кьадар авачир кьван шадарна, зи кIаниди. Заз аял чIавалай фан чIагай, кIаник пад кIандай. Ам за гьамиша ваз лайихлу яз гьисабзавайди тир!  — лагьана, вичин вафалу папаз темен гана…- Чухсагъул, халу! Вун, дугъриданни, тариф авуник квай халу я. Вуна зак квай хъел са кьадар хъуьтуьларна, — лагьана, ам кIвачел къарагъна…

Сардар Абил,
Россиядин писателрин Союздин
член, Дагъустандин лайихлу юрист