Шарвили – лезги халкьдин къагьриман! Халкьдин бейнида ам, хайи Ватан къенепатан ва къецепатан душманрикай хвейи зурба пагьливан хьиз, эбеди я. Халкьдин милли руьгь, къанажагъ лишанламишзавай, азадвални аслу туширвал, лезги тайифайрин садвал таъминарзавай эпос ва адан кьилин игитдин гьунарарни вакъиаяр ТIури шегьердихъ – Ахцегьрихъ галаз алакъалу тирвиляй ахцегьвияр Шарвилидин пак тIварцIив-къаматдив, ам гьакъикъатдани хьайидахъ инанмиш яз, акьалтIай къайгъударвилелди эгечIзава. Ина адан тIварцIихъ галаз алакъалу чкаяр – кIвалин амукьаяр, майдан, эпосдин риваятрани манийра гьалтзавай КIелез хев ва тарихдин маса ивирар ава. Къадим Ахцегь Шарвилидин хайи гъвечIи ватан тирвилин фикирдихъ галаз рази тушир кас авач.
Девирдин цIийи шартIара акьалтзавай несил ватанпересвилин руьгьдаллаз, бубайрин баркаллу крарин чешнейраллаз тербияламишунин карда «Шарвили» эпосдин гереквал вич вичелай арадал атана. Гуя къанажагъдилай къеце авай гьиссералди чи регьберрини алимри, уьлкведин вилик дяведин къурхулу вакъиаяр квайди, душмандин хура дурум гун патал ватанперес цIийи несил тербияламишун лазим тирди аннамишуналди, Шарвилидин руьгьдал чан хкана. Кьилди къачуртIа, чи халкьдин машгьур писатель, алим, философ Агьед Агъаева, гьа макъамда Дагъустандин прокурор Имам Яралиева, Ахцегь райондин кьил Сафидин Мурсалова кьил кутуналди, 2000-йисалай инихъ гьар июндин эхиримжи кишдиз Ахцегьа «Шарвили» эпосдин сувар къейдзавай. Ам неинки са лезгийри, гьакI вири дагъустанвийри хушдиз кьабулна, йисалай-суз мадни гурлудаказ, жанлудаказ кьиле тухузвай.
Эхь, Дагъустандин, жуьреба-жуьре пипIерай Россиядин регионрай ва гьатта къецепатан уьлквейрай Ахцегьиз агъзурралди инсанар желб авур «Шарвилидин» сифте сувар инсанрин рикIел алама. Анал Агьед Гьажимурадовича къейд авурвал (яшлу алимдивай, кефсуз яз, иштиракиз хьаначир, суварин иштиракчийриз адан чар-эверун раижнай), «Шарвили» эпосдин суварин кьилин лайихлувилерикай сад халкьдин художественный, руьгьдин къанажагъда рагъэкъечIдай патан Кавказдин халкьарин умуми, къадим Ватан хьайи Кавказдин Албаниядин тарих ва меденият майдандиз ахкъуд хъувун я.
Лугьун хьи, эпосдин гуьгъуьнин суварар гьам инсанрин иштираквилелди, гьамни амай вири месэлайралди гужлу, жанлу, метлеблу хьана кIани чкадал, гьайиф хьи, къвердавай зайиф жез эгечIнава. Коронавирус себеб яз, 2020-йисалай Ахцегьа эпосдин сувар тешкил хъувунач. Республикадин дережадин суварин оргкомитетди «Шарвилидин» мярекатар Кьиблепатан Дагъустандин гьар са районда кьилди-кьилди тухун -тешкилун меслятна. Гьа чIавалай кьулухъ лезги халкьдин игитвилин эпосдин сувар анжах са СтIал Сулейманан районда кьиле тухузва. Баркалла! Къе Россияди вичин азадвилинни аслу туширвилин гележег патал нацистрихъ, кьиле фендигар США акъвазнавай НАТО-дин уьлквейрихъ ва къенепатан душманрихъ галазни дяве тухузвайла, «Шарвили» эпосдин ватанпересвилин метлеб, важиблувал артух жезвачни бес?!
Месэла рикIивай аннамишуналди, 2023-йисан 24-июндиз Кьасумхуьрел, И.Тагьирован тIварунихъ галай медениятдин макандин вилик квай майдандал, лезгийрин игитвилин «Шарвили» эпосдин нубатдин сувар кьиле фена. Райондин вилик-кьилик квай ксарилай алава яз, шадвилин мярекатра райондин хуьрерин ва къунши районрин векилрини иштиракна.
Суварин иштиракчиярни мугьманар тебрикуналди, СтIал Сулейманан райондин кьил Саид Темирханова лезги халкьдин садвал, гьунарлувал, къанажагъ, руьгьдинни тарихдин ирс хуьнин, жегьилар ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишунин жигьетдай «Шарвили» эпосдин суварин чIехи метлебдикай лагьана. Гьар йисуз «Шарвили» эпосдин сувар тухунин, милли культурадин ивирар хуьнин адетар давамарунин месэлайрик кьил кутазвай адан руьгьдин регьбер, РД-дин Халкьдин Собранидин депутат Имам Музамудинович Яралиеваз чухсагъул малумарна.
– 1999-йисуз, Имам Музамудиновича кьил кутуналди, чи культура хуьнихъ, артмишунихъ элкъуьрнавай «Шарвили» эпосдин сувар ва адан кьилин игит лезги халкьдин садвал, къуват, азадвал, жуьрэтлувал, мугьманпересвал, адалатлувал, четин макъамда сада-садан гъил кьун… лишанламишзавай къамат я. Къе «Шарвили» эпосди, чи руьгьдин ва тарихдин ирсиникай хкудиз тежер кьетIен пай яз, халкьдин къадим хъсан адетар, Ватандиз къуллугъунин чешнеяр хуьзва, культурадин девлетлу ирс хуьз, акьалтзавай несил бубайрин баркаллу чешнейралди тербияламишиз куьмекзава, – алава хъувуна ада.
Умудлу я хьи, гележегда «Шарвили» эпосдин сувар, виликдай хьиз, Кьиблепатан Дагъустандин вири районрин иштираквал аваз, къадим Ахцегь райондин чилел вини дережада тешкил хъийида.
Дашдемир Шерифалиев
