Кьасумхуьрел лезгийрин къагьриманвилин «Шарвили» эпосдин нубатдин сувар кьиле фена

2025-йисан 27-июнь. Гатун гуьлуьшан и юкъуз Кьасумхуьрел кьуд лагьай сеферда лезги халкьдин къагьриманвилин «Шарвили» эпосдин сувар кьиле тухвана. И мярекатдикай макъала кхьиз эгечIайла, рикIел «Шарвили» эпосдин суварин республикадин тешкиллувилин комитетдин предсе­датель Имам Музамудинович Яралиева лагьай зурба метлебдин келимаяр хтана: «Эпосдин кьилин фикир халкьдин гьал-агь­вал вини дережадиз акъудун ва хайи Ватан кIан хьун я. Эпосда Ватандал дамах авунин руьгь къалурнава. Гьеле 1500-2000 йис идалай вилик лезгияр уях хьанвай халкьарикай сад яз гьисабзавай. Инсандиз анжах са Ватан ава, са бубалух ава, амма гьар са бубалухдиз, Ватандиз Шарвили хьтин игитар сад-кьвед ваъ, вишералди герек я».

«Шарвили» эпосдин сувар тухунин метлебни къагьриманвилин тербия гунин крарик рикIивай къуьн кутун я.

Кьасумхуьрел кардик квай Россиядин халкьарин адетдин культурадин центрадин (ЦТКНР-дин) вилик квай гегьенш гуьрчег гьаят суварин къайдада безетмишнавай. Россиядин, Дагъустандин пайдахри пакаман кьезил шагьвардал лепе гузва, центрадин музыкантри язавай лезги авазар кьуд патаз чкIизва.

Майданда, милли парталар алаз, гъилени зурба тур аваз, лезги халкьдин къагьриман хва Шарвили (Курхуьрелай тир Тарзан Саругъланов) къекъвезва, гьаятдиз ахмиш жезвай инсанар тебрикзава.

Культурадин имаратдин фойеда «Лезгинский героический эпос «Шарвили», «Лейся, родная речь», «Лезгинская пресса. История и современность», «Культурный Центр «Кюринские зори», «Выставка книг Сулеймана Стальского», «Выставка книг дагестанских авторов», «Современные дагестанские писатели и поэты» выставкаяр тешкилнава.

Гегьенш гьаятда хуьрерин 6 поселениди (Гуьне патан, Уллу-Гъетягърин, Алкьвадрин, СтIалрин, КIварчагърин ва Арандин) майданар ачухнава. Столрал милли хуьрекар ала, абур мярекатдин иштиракчийри дадмишзава.

ХъенчIин къапарин устIар Набиюллагь Керимханова мастер-класс къалурзава.

Мярекатдин иштиракчийриз «Эпос «Шар­вили» и лезгинская литература», «Шар­вили» эпосдин темадай чIугунвай шикилрин выставкаяр, «Из истории праздника «Шарвили» фотовыставкани итижлу хьана.

Эпосдин суварин сергьятра аваз, пакаман сятдин 9-далай путар хкажунай ва яргъаз гадарунай, гьакIни алай чкадилай яргъаз хкадарунай жегьилрин арада акъажунарни кьиле тухвана.

Пакаман сятдин 11 тамам хьайила, медениятдин макандин вилик «Лезгинский народный героический эпос «Шарвили». Сулейман-Стальский район» гафар кхьена, Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан шикилни алаз акъуднавай чIехи ва гуьрчег баннердин вилик «Шарвили» эпосдин суварин шадвилин мярекат башламиш хьана. Ам кьиле тухузвайбур тир Заира Салягьовади ва Жабраил Алиева тебрикдин сифте гаф рахун патал микрофондихъ райондин кьил Саид Темирхановаз теклифна.

— Мярекатдин гьуьрметлу иштиракчияр ва азиз мугьманар! Къе чна «Шарвили» эпосдин сувар нубатдин сеферда кьиле тухузва. Чахъ лезги халкьдин къагьриманвилин эпос аваз 2000 йисалай виниз я. Халкьдин кьегьал хва, алай вахтунда Дагъустандин Халкьдин Собранидин депутат Имам Музамудинович Яралиева кьил кутуналди, «Шарвили» эпосдин сувар 2000-йисалай гатIунна кьиле тухузва. И сувар сифтедилай къадим Ахцегьа тешкилзавай. Кьуд лагьай сефер я СтIал Сулейманан районда тухуз. Къведай йисалай эпосдин сувар Ахцегьа тухун хъийидайвал я. Чи халкьдин ярж тир эпосди лезгийрин къадим тарих, уьтквем къилих къалурзава.

ЦIининди пуд лагьай йис я чна «Шарви­ли» эпосдин сувар военный махсус серенжем кьиле физвай вахтунда кьиле тухуз. Шарвилидин невеяр тир чи лезги халкьдин цIуд­ралди векилри, гьабурукай яз СтIал Сулейманан райондин агьалийрини, СВО-да иштиракзава, ватанпересвал, кьегьалвилер къалурзава. Гзафбур ла­йихлу тIварариз, гьукуматдин орденризни медалриз лайихлу хьанва. И суварин вилик чав гьар са касдин рикIиз таъсирдай хабарни агакьна: Россиядин Федерациядин Президент Владимир Путинан къарардалди чи райондай тир гвардиядин подполковник Султан Сулеймановаз Россиядин Игит лагьай тIвар ганва. Гьайиф хьи, — кьейидалай кьулухъ. Ихьтин кьегьал рухвайри, чи халкь ватанперес, къагьриман халкь тирди къалурзава.

Квез сувар мубаракрай, мярекатдин­ гьуьрметлу иштиракчияр! — лагьана С.Те­мир­ханова.

Метлеблу рахунрилай гуьгъуьниз Саид Темирханова «гьакъисагъ зегьметдай ва лезги халкьдин къагьриманвилин «Шарвили» эпосдиз талукьарнавай мярекатра активвилелди иштиракунай» гафар кхьенвай гьуьрметдин грамотаяр и цIарарин автордив («Куьредин хабарар» газетдин жавабдар секретарь), кьилин редактор Асият Мирзалиевадив, ЦТКНР-дин директор Виктор Мусаевав ва райондин кьилин тIвар кхьенвай гъилин сят НуьцIуьгърин культурадин кIвалин директор Шихсаид Шихнабиевав вахкана, абур тебрикна.

Мергьяматлувилин «Умуд» фондунин регьбер Савин Велиева суварин метлеб­лу­вал къейдна, къагьриманвилин эпосдин­ сувар республикадин тешкиллувилин ко­ми­тет­дин председатель, РД-дин Халкьдин­ Соб­ранидин депутат Имам Яралиеван тIва­ру­нихъай мубаракна, сувариз талукьар­на тухвай конкурсра тафаватлу хьайи са шумуд касдив «Умуд» фондунин патай грамотаяр ва пулдин пишкешар вахкана. ИкI, фондунин патай пишкешриз лайихлу хьана: «Шарвили» эпосдин темадай шикилар­ чIугунай тухвай конкурсда 1 ва 2-чкаяр кьур аялрин художественный школада тербия къачузвай Наиля Жабраилова, Ханпери Абасова, Самира Яралиева, жуьреба-жуьре маса конкурсра тафаватлу хьайи Кьасумхуьруьн 1-нумрадин СОШ-дин ученик Нариман Бабаханов, Курхуьруьн 1-нумрадин СОШ-дин ученица Азиза Абдулаева, райондин кьилин ктабханадин кIелчи Муслим Идрисов, ЦIийи Макьарин ктабханадин кIелчи Суна Ферзалиева, Эминхуьруьн ктабханадин кIелчи Адиля Батманова, «Шарвили» эпосдай чIукар кIелунай Москвада тухвай конкурсдин гъалибчи Эмалия Мегьамедова (Махачкъала) ва «Шарвили» — 2025» сувариз гьазурвилер акунин карда активнидаказ иштиракай СтIал Сулейманан райондин администрациядин медениятдин отделдин кьилин пешекар Жабир Султанов.

Мярекатдин сергьятра­ аваз, пакаман кьиляй спортдин милли жуьрейрай­ тухвай акъажунрин нетижа­ярни кьуна. Райондин спортдин, туризмдин ва же­гьил­рин крарай комитетдин кьил Чингиз Абдулмежидова суварин теб­рикдин келимаяр рахайдалай гуьгъуьниз тафаватлу хьайи (1,2 ва 3-чкаяр кьур) спортсменрив грамотаярни пулдин призар вахкана.

Гуьгъуьнлай СтIал Сулейманан, Ахцегь, Докъузпара, Мегьарамдхуьруьн, Кьурагь, Хив ва Дербент районрин яратмишунрин коллективри, кьилдин ксарин иштираквални аваз, концертдин чIехи программа къалурна.

Дагъустандин лайихлу артист Омар Меликова, Зугьраб Мегьамедова, Кьасум­хуьруьн музшколадин ва аялрин яратмишунрин кIвалин хордин коллективри, фольк­лордин «Куьре» ансамблди (СтIал Сулейманан район), Халид Шагьова (Хив район), Исмаил Ризаханова, ашукьрин хорди (Ахцегь район), ашукь Айдун Мегьамедова, Билал Эскендарова, Рустам Къарибова (Мегьарамдхуьруьн район), Надир Гьасанова, Садулагь Таибова (Кьурагь район), Роза Чигниевади (Докъузпара район) ва масабуру лагьай манияр, Эмалия Мегьамедовади (Махачкъала) кIелай шиир суварин мярекатдин иштиракчийри гурлу капар ягъуналди кьабулна.

Хазран Кьасумов