Хайи чил, дидед чIал зегьметдалди­ни ивидалди хвена, чаз бубайри тунвай ирс я. Несилрилай несилрал атана, чал агакьнавай абур, хвена, къвезвай несилривни  вахкун чи хвавилин буржи я.

Са чIалал рахазвай инсанар сад-садав агатда, халкь, къуват арадал къве­да­. ЧIал гьар са халкьдин тIебии векилвилин кьилин лишан, кьилин къуват я. Лезги чIал тийижирдаз лезги я лугьу­дай ихтияр авач.  Билбилдин мани тийижир къушни билбил туш. Хайи чIал тийи­жирди халкьдин арада ла­цу лиферик фен­вай пехърез ухшар жеда. Ам, кьаркьулув хьиз  я кьиф, я нуькI тушиз, йикъа­кай­ кичIела, йифера гьатда. Чун “кьаркьулувар” тежен, мичIи йифера гьат тийин!..­ Лезги­ви­лиз мад са шартI чарасуз­ я: ада лезги — жуванди хуьда. ЧIа­­­­лаз ди­де­­дин, хайи чIал лугьузва. Вучиз ла­гьай­­тIа, аял и дуьньядиз гъизвайди диде я. Диде, аял бедендик кумаз, ахпа хурук­ кваз, адахъ галаз рахазва, лайлаяр язава, кIва­чел акьалтдалди санал жезва. Аялдиз чIал чирзавайди, адан сиве мез твазвайди, ивидик лезгивал кутазвайди диде я.

Бес вучиз чи хейлин гадайрин папари, аялрихъ галаз урусдал ва я маса чIаларал рахаз, лезгивилиз хаинвал ийиз­ва?!  Дагъвийрин адетралди, мусурман  къанунралдини кIвале чIехиди ва жавабдар кас эркек я. Амма кIвалин месэлаяр къе гадайрин папари — “мамайри” гьялзава.

Иер чIал, мублагь чилер, чIехи дережадин та­рих тунвай бубайрал чна дамахзава. Гьа ирсини инсандин рикIе ватанпересвал твазва. Бес чи веледри квелди дамахда, хайи чIал кьванни чавай хуьз тахьайтIа? Ватанпересвал квахьда, веледар манкъуртриз элкъведа. Къвезвай несилри чун негьда…

Наполеона икI лагьаналдай: “Жуван кьу­шунар хуьн тавур халкьди маса халкь­дин кьушунар хуьда”. Зи фикирдалди, и гафарихъ чIехи мана ава, са шу­муд терефдихъай. Месела, регьбервилин терефдай: “Инсанриз, халкьдиз регьбер чарасуз герек я. Гьар са халкьди вичин регьбер жуванбурукай хкяна кIанда. Хкягъай регьбер халкьдин, иллаки варлу, агьваллу векилрин пулунал хуьзвайди я”.

Жуванбуру регьбервал гузвай халкь­­­дин вири кIвалахар вилик фида, а халкьдиз гележег ава… ЧIални гьакI я. Эгер чна чиди, чи руьгь хуьн та­вуртIа, масадан руьгь хуьда, гужлу ийида…

Навои  Бутаев,

карчи, меценат