Майдин вацра къейдзавай суваррик сергьятар хуьзвайбурун югъ тир 28-майни акатзава. Къейд авун лазим я хьи, Советрин Союздин Министррин Советди 1958-йисуз махсус къарар акъуднай ва 28-май пограничникрин югъ яз тайинарнай. Россиядин Федерацияда пограничникрин пешекарвилин сувар 1994-йисалай къейдзава.
Идахъ вичин себебни ава. 1918-йисан 28-майдиз РСФСР-да Совнаркомдин декретдин бинедаллаз сергьятар хуьдай частар арадал гъанай. Идалай гуьгъуьниз абур жуьреба-жуьре ведомствойрик хьана. Сифтедай — Вирироссиядин Чрезвычайный Комиссиядин кьетIен отделдик, ахпа — государстводин сиясатдин сад авунвай управленидик, НКВД-дик. Ватандин Чехи дяведилай гуьгъуьниз — госбезопасностдин министерстводик, 1957-йисуз КГБ-дик.
1991-йисуз Советрин Союз чкIана ва 1993-йисан 30-декабрдиз РФ-дин президентдин указдалди пограничникрин федеральный къуллугъ — сергьятар хуьдай частарин кьилин командование тешкилна. 2003-йисан мартдин вацралай пограничникар ФСБ-дин регьбервилик акатзава.
Дагъустан Россиядин Федерациядин кьиблепатан сергьятдал алай республика я. Ам Азербайжандихъ, Грузиядихъ галаз алакъада ава. Гьавиляй ина сергьятар хуьдайбурун управление, частар кардик ква. Рутул, Ахцегь, Докъузпара, Мегьарамдхуьруьн, ЦIумада, ЦIунти, Хунзах, Тлярата районра югъди-йифди сергьятар хуьзвайбуру чпин важиблу ва жавабдар везифаяр тамамарзава.
Абуру неинки сергьятар мукъаятвилелди хуьзва, гьакI Каспий гьуьляй ихтияр авачиз балугъар кьазвайбурун, сергьятдилай наркотикар, къизилдин багьа безекар, рангунин металлар алудиз кIанзавайбурун рекьер агалзава, законсуз гьерекатриз рехъ гуз тазвач. Пограничникри тестикьарзавайвал, законсуз крарал машгъулбуру Kаспий гьуьлуьн биоресурсриз еке зиянар гузва. Месела, алатай йисуз — 54 млн манатдин. Пограничникар гьар юкъуз рейддиз экъечIзава ва тIебиатдиз зиян гузвайбур дуьздал акъудзава, жавабдарвилиз чIугвадай серенжемар кьабулзава.
Дагълара (рагар, синер, дагьарар) шартIар ва тIебиатдин гьаваяр (къай, гар, жив, хар) четинбур ятIани, къацу шапкаяр алайбуруз абурухъай къурху авач. Виринра пограничникрин хизанриз ва аскерриз яшайишдин къулай шартIарни тешкилнава. Абурун ихтиярда яшайишдин кIвалер, аялар патал бахчаяр, школаяр ава. Районрин, хуьрерин медицинадин къуллугъчийри абурун сагъламвилин гьакъиндай къайгъударвал чIугвазва.
Хийир Эмиров
