17-апрелдиз  Кьиблепатан Дагъустандиз сефер авур Дагъустан Республикадин Кьи­лин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Сергей Меликов Дагъустандин Ог­ни, Дербент шегьерра, Дербент, Табасаран, Мегьарамдхуьруьн, Докъузпара, Ахцегь, Сулейман-Стальский, Хив ва Агъул­ районра авай гьаларихъ галаз таниш хьана. Шегьерра, районра кьиле фейи гуьруьшрикай гегьеншдаказ РД-дин Кьилин официальный сайтдай кIелиз жеда.

Мегьарамдхуьруьн район

Сефердин кьвед лагьай юкъуз Сергей Меликова Мегьарамдхуьруьн райондал кьил чIугуна. Сифте нубатда ам “Пуд сменада кIелун терг ийин” федеральный программадин сергьятра аваз юкьван школадин дарамат эцигзавай Уружба хуьруьз фена. Алай вахтунда эцигунрин 90 процентдин кIвалахар тамамарнава. Месэ­ладин гъавурда республикадин Кьил райондин администрациядин руководитель Фарид Агьмедова ва эцигунардай органи­зациядин начальник Заур Омарова туна. И школа ишлемишиз вахкайла, аялри мад пуд сменада кIел хъийидач. Школадихъ алай аямдин шартIар жеда.

Уружбайрин администрациядин кьил Агьмед Халилова жемятдин патай Да­гъус­тандин руководителдиз сагърай лагьана: “Чун патал цIийи школа еке савкьат­ я. Чун адав пара къайгъударвилелди эгечI­да. Ихьтин школадиз физвай аялри хъсандиз кIелда, абуру республикадин ва уьлкведин дережада чпин алакьунар къалурда”.

Мегьарамдхуьре аялар патал милли “Демография” проектдин бинедаллаз бах­ча эцигзава. Сергей Меликова и эцигунрал  кIвалахар кьиле тухузвай гьални ах­тармишна. Эцигунрин кIвалахар акьал­тIар­наватIани, герек тадаракар, мебель къачунватIани, бахча гьеле ишлемишиз вахканвач. Имни объектдиз талукь са бязи документар туькIуьр тавунихъ галаз ала­къалу я. Идан гьакъиндай Сергей Меликова къейд авуна: “Объектар, талукь вахтарал амал тийиз, синихар кваз вахкузва. Эцигунрин еридал хъсандиз гуьзчивалзавач.  Жавабдарвал хиве авайбур чпин везифайрив жавабдарвилелди эгечI­завач. Генподрядчик, подрядчик, субподрядчик аватIани, объект муниципальный хсусиятдиз вахкунин месэла яргъал вегьезва. Гьа са вахтунда чун виликамаз муштулухарни гуз вердиш хьанва. Райондин руководстводи 2019-йисан декабрдиз бахча гьазур хьанвайдакай хабар ганай. Ингье къени ана аялар аквазвач”.

Мегьарамдхуьруьн райондин кар алай хел хуьруьн майишат я. Ина багълари гзаф чилер кьунва. РД-дин Кьил Сергей Ме­­ли­кова Чепелрин хуьре арадал гъанвай “Багъ” КФХ-дин майданрални кьил чIу­­­гуна. 150 гектарда (гележегда абурун кьа­дар 500 гектардив агакьда) Сербиядай ва Нидерландрай гъанвай бул бегьерар­ гудай ичерин къелемар кутунва. Пе­ше­кар­рин фикирдалди, гьар са гектардай 60 тонн ичер кIватIиз жеда. Идахъ галаз сад хьиз, проектдин кьиле авайбуру 10 агъзур тонн емишар хуьз жедай алай аямдин има­ратни эциг­дайвал я.  И проект кьилиз акъудуни 800 кас кIвалахдалди таъминарда.

Журналистри гайи суалриз талукь яз Сергей Меликова къейдна: “Им хъсан багъ ва вижевай проект я. Са рахунни алач, фи­кирдик кутунвай крар кьилиз акъудиз са шумуд йис герек жеда. ЯтIани им гележегдин менфятлу проект я. Ада райондин инсанар кIвалахдал желбда. Уьлкведин ва дуьньядин базарра маса гуз жедай хьтин емишар гьасилда. Гьа са вахтунда ло­гистикадин центраяр, емишар хуьдай имаратар эцигунни фикирдай акъудна кIандач. Йисан вири вахтунда Дагъустандин шегьерар виниз тир еридин емишралди, майвайралди таъминардайвал. Хуьруьн майишатдин няметар гьялдай карханаярни герек я. И хел гележег авайди я ва чна республикадин хуьруьн майишатдин министерстводихъ галаз и месэлайриз фикир гуда”.

Докъузпара район

Усугъчайдал РД-дин Кьил Сергей Меликов юкьван школадин татугай гьалда авай дараматдиз килигна. Ина саки 300 аялди кIелзава. РД-дин Кьил классриз, школадин гьаятдиз килигна. 160 аялдиз чкаяр авай куьгьне школада алай вахтунда кьве сеферда гзаф аялри кIелзава. “Сейсмический хатасузвилин рекьяй республикадин центр” ГАУ-дин экспертизадин къарардалди, и школада аялриз тарсар гун хаталу яз гьи­сабзава. Гьавиляй ина 350 аялдивай кIелиз жедай цIийи школа эцигун къенин йи­къан игьтияж я. И кар патал чилни чара авунва. Региондин Кьили и месэла гьялунин патахъай та­лукь ксариз тапшуругъ гана.

Татугай гьалда райондин центральный больницадин дараматни ава. 2008-йисуз гъиле кьунатIани, ина къени реконструкциядин кIвалахар куьтягьнавач. Дарамат халкьдин мелерин къайдада 1936-йисуз эцигнавайди я. Ам къе са жуьрединни нормайриз жаваб гузвайди яз амач.

Ахцегь район

Районда жуьреба-жуьре милли проектрин ва федеральный программайрай эцигунар кьиле физва. Региондин Кьил 1500 касдиз чка­яр авай спортдин комплекс эцигзавай­ гьалдихъ галаз таниш хьана. И объект “Хуьруьн мул­кар комплекснидаказ вилик тухун” федеральный махсус программадин бинедаллаз хкажзава. Подрядчикдин гафаралди, йисан эхиррай спортдин комплексди вичин ракIарар ачухун лазим я. Амма кIва­лах­дин еришриз килигайла, икI жедайди хьиз аквазвач.

Вичиз акур крариз баянар гудайла, Сергей Меликова лагьана: “Эгер эцигунар алатай йисан майдиз гъиле кьунвайтIа, хъуь­тIуьз цлариз сувагъар ягъун лазим тир. Гила гьаятар аваданламишдайвал. Гьайиф хьи, дарамат къени виле акьадай гьалдиз гъанвач. Ихьтин гьалара чна спорткомплекс гьикьван гагьда эцигун лазим я?” — наразивал къалурна руководителди.

С.Меликова и месэладай жавабдарвал хиве авай ксарин кIвалахар ахтармишунин тапшуругъ гана.

Сергей Меликов  Ахцегьрин хуьруьн агьа­лийрихъ галазни гуьруьшмиш хьана. Абуру­ чпин дердийрикай суьгьбетна ва хуьр авадан авуниз талукь яз  бязи теклифар гана.

Ахцегьа “Хуьруьн мулкар комплекснидаказ вилик тухун” программадай 60 аял патал бахчани эцигзава. Ам саки акьалтIар­зава, алай йисан июндин вацра ишлемишиз вахкуда. Сергей Меликов Луткунрин хуьре эцигзавай школадин дараматдизни килигна. “Образование вилик тухун” госпрограммадин сергьятра аваз эцигзавай и дараматди сентябрдиз аялар кьабулда.

Хуьруьгрин хуьре кардик квай “Люминари” образовательный центради кьетIен итиж арадал гъана. И проектдикай гегьеншдиз центрадин руководитель Дмитрий Корюхина суьгьбетна. Ина 120 аялди кIелзава. Аялрин са пай маса хуьрерай къвезва. Ина аялриз чIаларал, спортдал, илимдал машгъул жедай, чпин чирвилер артухардай вири шартIар тешкилнава. Центрада кIелзавайбуру жуьреба-жуьре ва менфятлу проектар арадал гъизва­.

Муниципалитетдин девлетлу тарихдихъ ва культурадихъ галаз Сергей Меликов Ахцегьрин краеведенидин музейдин директор Агьмед Дагъларова танишарна. Ам Россиядин хуьрерин музейрин арада лап хъсанди яз гьисабзава. 10 залда 12 агъзурдалай виниз экспонатар ава.

Сулейман-Стальский район

Райондин лап кар алай эцигунрикай сад “Сардархуьр — ДаркIуш-Къазмаяр” цин магис­­траль я. Райондин муниципалитетдин кьил На­риман Абдулмуталибова суьгьбет авурвал, 2008-йисуз гъиле кьур, 38,8 километрдин яргъивал алай и эцигунрал кар алай кIвалахар тамамарна куьтягьнава. Хейлин крар гьеле ви­лик кума. Водовод ишлемишиз вахкайла, райондин 90 процент агьалияр хъвадай михьи­ целди таъминариз жеда. 2005 гектар багълар, никIер дигидай мумкинвал арадал къведа.

Алкьвадрин хуьре Сергей Меликов “Хуьруьн мулкар комплекснидаказ вилик тухун” госпрограммадин сергьятра аваз эцигзавай школадал фена. Алатай йисуз гъиле кьур эци­гунар саки куьтягьнава. Школадиз герек тадаракар, мебель гъизва. Ина аялриз хъсан чирвилер гун патал герек вири истемишунриз жаваб гудай шартIар тешкилнава. Школадин патав мини-футболдин майданни туькIуьрнава.

Сергей Меликова школадин муаллимрихъ галазни суьгьбетар авуна. Абуру регион­дин руководителдивай куьгьне школадин да­рамат алай чкадал  аялрин бахча эцигун тIа­лабна. Региондин Кьили анал супермаркет тежедайди ва хуьре аялрин бахча ва я алава образованидин дарамат кардик кутун хиве кьуна.

Вичин сефер давамаруналди, Сергей Меликов Вини СтIалдал ва Кьулан СтIалдал уьмуьрдиз кечирмишзавай инвестицийрин проектдихъ галазни таниш хьана. “СтIалрин багълар” проектдин бинедаллаз, алай аямдин технологияр ишлемишуналди, 3 агъзур гектарда ичерин багъ кутазва. И мулкуна 800 гектарда къелемар цанва. Алатай йисуз сифте бегьер яз 1300 тонн емишар кIватIна.

Районда авайла, Сергей Меликов Да­гъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан музейдин экспонатризни килигна.

Цмурдал мергьяматлувилин “Хуьр” фондуни эцигнавай 120 аялдивай кIелиз жедай алай аямдин школадал гьейранвална. Ам де­вирдин истемишунриз жаваб гудай  тадаракралди таъминарнава. Ина къецепатан чIа­ла­рин, информатикадин  кабинетар ва лабораторияр ава, интернет кардик ква. Школьникриз пулсуз хуьрекар, форма гузва, маса хуьрерай къвезвайбур улакьдалди таъминарнава, муаллимар яшамиш жедай кIвалер эцигнава. Школадин уьмуьрдикай Сергей Меликоваз “Хуьр” фондунин соучредитель Марат Шайдаева суьгьбетна.

Табасаран район

Табасаран районда Сергей Меликоваз “Ирид стхадинни са вахан къеле”, Хучнидин чарчар, милли гамар къалурна. Гьакlни ам ремонтдин кlвалахар кьиле физвай “Мамедкъала — Татил — Хучни” улакьрин рекьин участокдизни килигна. Райондин больницада С.Меликова агьалийрин суалриз жавабар гана.

Хив район

Сергей Меликов кьиле авай гьукуматдин дестеди “Лацу дурнаяр” мемориальный комплексдал цуьквер эцигна. Гъалибвилин паркуна дяведин ветеранрин портретар гваз къекъвей жаванрал разивална. Ина тешкилнавай халкьдин художественный сеняткарвилин шейэрин выставкадиз килигна ва гама­рин производство кIвачел ахкьалдаруникай ихтилатар авуна. Мугьманар райондин Россиядин адетрин культурадин центрада милли хуьрекрихъ, адетрихъ галаз танишарна.

Агъул район

Дагълух районда Сергей Меликов  Тпигърин культурадин кIвализ, библиотекадиз, юкьван школадиз (1937-йисуз эцигнавай ам татугай гьалда ава), Хутхулрин хуьруьн культурадинни машгъулатрин центрадиз фена. Ада агьалийрин дердийрихъ, тIалабунрихъ яб акална. Региондин кьили Хутхула школадин цIийи дарамат эцигуниз герек вири документар гьазурунин тапшуругъ гана.

Баянар

Кьиблепатан Дагъустандиз фейи йикъара вилериз акур крариз талукь яз Сергей Ме­ликова ихьтин баянар гана: “Разивалдай крар ава. Къейд авун лазим я хьи, Кьиблепатан Дагъустандин са бязи районриз властди йи­саралди фикир гузвачир. Инра авунвай хейлин крарни вичин хуьр, ватан кIани инсанри арадал гъанвайбур я. Гьа са вахтунда район­ра “Образование” ва “Демография” милли про­ектар уьмуьрдиз кечирмишзавай гьалар тарифдайбур туш. Хейлин объектрин винел патар гуьрчегбур ятIани, къене патар ахьтин гьалда ава лугьуз жедач. И рекьяй Цмуррин хуьре авай школа чешне яз къалуриз жеда.

Виринра зал регьимлу, месэлайрин гъавурда авай хъсан инсанар гьалтна ва и кардал­ зун шад я. Инсанриз кутугай шартIара яша­­миш жез, михьи яд хъваз, кIвалера гьами­ша экв аваз, хатасуз рекьерай физ кIанза­ва­. За са касни критика ийизвач. Акур крариз талукь яз аналитикадин тамам разбор ийида. Зун инанмиш я, чалай хъсан гзаф крар алакьда”.

«Лезги газет»