Мукьвара “Лезги газетдин” инстаграмда авай чиниз “@old_miskinja” профилдин сагьибди “Алимри рикIелай алуднавай кьегьал” тIвар алай макъала рекье тунвай. Вичин чарче ада лезги тарихчийривай Самурви Амай лугьудай касдин ирс ахтармишун тIалабнава. А макъала чна газетдин чинал гъизва.
Самурви Амай. Лезги халкьдин баркаллу хва. Ада, Самур дередин лезгийрин кьиле аваз, Ширванда туьрквериз (османриз) акси женгера гъалибвилер къачуна ва гуьгъуьнлай Кахетиядал (Гуржистан) тарашчивилин гьужумар авуна.
Афият Саркаровади ихтилатзавайвал, халкьдин арада адакай хейлин риваятар къекъвезва. Амаян “Халтек” тIвар алай балкIан Гуржистандай гъанвайди тир, тур лагьайтIа, — туьрквериз акси женгера душмандивай къакъуднавайди.
Несилрилай несилрал агакьнавай делилрай малум жезвайвал, Самурви Амай тахминан 1600 ва я 1700-йисара яшамиш хьана.
Амаян сур Мискискарин хуьруьн мулкарал ала. Советрин девирда Махачкъаладай атай алимрин са дестеди адан сур эгъуьннай, анжах абурун ахтармишунрикай чахъ са делилни авач. Лугьузвайвал, Амаяхъ галаз санал адан женгинин яракьарни кучукнай.
Риваятри хабар гузвайвал, вичин сурун къванер Амая гьеле вичел чан аламаз алерраллаз чкадив агакьарнай. Ам кьейидалай кьулухъ и къванерикай гьар сад вад итимдин куьмекдалди хкажналдай.
Мискискарин хуьруьн жемятди кьегьал Амаян къамат эбеди яз рикIера хуьзва, гележегдин несилрал агакьарзава. Хуьруьн са куьче адан тIварцIихъ янава. Баркаллу хуьруьнвидин экуь къаматдин гьуьрметдай сурун гуьмбет цIийи хъувунва.
Риваятрикай сада хабар гузвайвал, Ширвандиз фидалди вилик душманрин къуватар екебур тирвиляй аниз фейи садни элкъвена хкведач лугьудай ванер чкIана. Анжах ихьтин хабарриз артух яб тагана, Амай самурвийрин кьушунни галаз рекье гьатна. Миграгъай тир къачагърин са дестеди, Ширвандиз фейи амай миграгъвийрикай къерех хьана, Самур дереда тарашчивилер ийиз гатIунна. Абур “элкъвена садни хкведач” лугьудай ванерин чIалахъ хьанвай. Кьилди къачуртIа, къачагъри Мискискарин хуьре авайбурун кIвалер атIана ва и хуьруьн яйлахдай хиперин са суьруь хутахна.
Кьадар-кьисмет ахьтинди хьана хьи, Ширвандиз фейи самурвияр элкъвена гъалибвал гваз хтана. Амаян баркаллувал акьван машгьур хьанвай хьи, Миграгърин къачагъри чпи чуьнуьхай затIар гуьгьуьллудаказ элкъвена вахкана, тахсиркарвилер хиве кьуна, Амаян вилик акъвазна. Амая абуруз жаза гуз тади къачунач, гуьне квай чкадал къуьл цун патал са еке мулк къайдадиз гъиз туна.
Лугьузвайвал, идалай кьулухъ ада, винидихъ къейд авурвал, алерраллаз “Шимер” тIвар алай сурар авай чкадиз (ам Миграгърин хуьруьз мукьва пата ава) вичин сурун къванер гъаналда. Вич кьейидалай кьулухъ гьа ина кучукун веси авуна. “Эгер къуншийрикай са вуж ятIани зи хуьрел гьужумиз алахъайтIа, адаз зи сурун еке къванер аквада ва адан рикIел ина гьихьтин рухваяр яшамиш жезватIа хкведа”.
Лезги халкьдин тарих ахтармишзавай алимри Амаян ирс чируниз фикир ганайтIа, хъсан жедай. Адакай жагъидай гьар са делил чун патал лап важиблу я.
Редакциядин патай.
И месэладин патахъай чна тарихдин илимрин доктор Замир Закарияевавай хабар кьуна. Алимдин гафаралди, Амаякай адаз сифте яз Мискискарин хуьруьн са векилди лагьанай. Амма тарихда и касдикай делилар авай са чешмени алимдал гьелелиг гьалтнавач.
Амай фольклордин игит хьун мумкин тирди тестикьарзавайбурни ава.
Тарих океан хьиз я, ахтармишна куьтягь тежер. Гьакъикъи делилар авай са чешме кьванни гьат тавунмаз, Амай лугьудай кьегьал хьанани, хьаначни тестикьариз жедач. Газет кIелзавайбурун арада Амаякай делилар чидайбур аваз хьайитIа, абур редакциядив агакьарун тIалабзава.
«Лезги газет»
