23-ноябрдиз Дербентдин педагогвилин колледждин актовый залда лезги халкьдин зурба шаир Алирза Саидов дидедиз хьайидалай инихъ 90 йис тамам хьуниз талукьарнавай межлис кьиле фена.
Кьиблепатан Дагъустандиз образованидин хилен пешекарар гьазурзавай чад тир ина шаирдин юбилей къейд авунихъ гележегдин муаллимарни тербиячияр патал чIехи метлеб авайдал шак алач.
Мярекат тухузвай залдиз гьахьайла, виридаз аквадай чкадал алай Алирза Саидован шииррин, манийрин, поэмайрин ктабри ва шикилри кьунвай кьве стендди чи фикир вичел желбна. Лагьана кIанда, “Дагъви я зун” тIвар ганвай стендар рикIиз пара хуш жедайвал, гуьрчегдаказ туькIуьрнавай. Сегьнедин эрчIи пата Алирза Саидован чIехи шикил эцигнавай, юкьвал алай чIехи экрандилай шаирдин уьмуьрдиз талукьарнавай видеоролик къалурзавай.
Межлисда иштиракун патал атанвай мугьманрин арада Алирза Саидован руш, Россиядин образованидин отличник, Россиядин “Виридалайни хъсан муаллим” конкурсдин гъалибчи Эмине Саидова, шаирдин птул Гьуьрмет Саидов, РГВК-дин “Вахтар ва инсанар” передача кьиле тухузвай Владик Батманов, шаирар тир Сардар Абил, Гъулангерек Ибрагьимова, Азиз Мирзебегов, шегьердин музейдин пешекар Гуьлпери Шабанова, и цIарарин автор ва са кьадар маса ксар авай.
Сиве-сивди ацIанвай залда мярекат адан тешкилатчи, педколледждин лезги чIаланни литературадин муаллим Рагнета Алибеговади ва 3-курсуна кIелзавай Гъулан Агьмедовади ачухна. Абуру шаирдин уьмуьрдин ва яратмишунрин рекьикай кIватI хьанвайбуруз хейлин делилар гъана.
“Ахцегь райондин Къутунхъарин хуьре дидедиз хьайи Алирза Саидован аял вахтар Ватандин ЧIехи дяведин зулуматдин йисарал ацалтна. Ватанперес, инсанперес, бажарагълу шаир, шииратдин халис устад тир Алирза Саидова художественный жигьетдай къиметлу эсерралди хайи халкьдин руьгьдин хазинадик еке пай кутуна. Литературада бегьерлудаказ кIвалахай къад йисан вахтунда ада жуьреба-жуьре жанрайрин эсерар яратмишна ва абуралди, лезги шиират хьиз, Дагъустандин эдебиятни вини дережадиз хкажна, — башламишна суьгьбет Рагнета Алибеговади. — Гьамиша уьмуьрдин яцIаз гьахьна, адан кIвенкIвечи жергейра жез алахъай шаирди зегьметдикай, муьгьуьббатдикай, гуьзел тIебиатдикай эсерар кхьена. Уьзуьмчийрикайни лежберрикай, малдаррикайни багъманчийрикай тир адан эсерри абурун гьакъисагъ зегьмет баркаллу авуна. Муьгьуьббатдин ва тIебиатдин гуьзелвилиз бахшнавай лирикадини шаирдин яратмишунра еке чка кьазва…”.
Гуьгъуьнлай мярекатдин мугьманрини халкьдин арада еке гьуьрмет къазанмишай Алирза Саидовакай чпин фикирар лагьана.
Эмине Саидова. — РакIарай залдиз гьахьайвалди, бубадин межлисдиз гьазур хьанвай тегьер акурла, заз гзаф шад хьана. Зи буба рикIел хкун патал икьван хъсан мярекат гьазурнавай тешкилатчийризни, иштиракзавай студентризни, атанвай мугьманризни — виридаз сагърай лугьуз кIанзава.
Чун хизанда гзаф гьуьрмет аваз яшамиш хьайиди я. Бубади аялрал гьич са къадагъани эцигдайди тушир. ЯтIани, чна чIуру кIвалахар гьич ийидачир: чаз адан ихтибар гьакьван багьа тир. Шаирни, журналистни яз, бубадиз азад вахт саки жедачир. ЯтIани, ам чун, аялар патални вахт жагъуриз, фикир гуз алахъдай. И жигьетдай заз инал са дуьшуьш рикIел хкиз кIанзава. За университетда кIелзавай вахтунда Махачкъаладин 14-нумрадин школада практика кьиле тухузвай. Им Дагъустан АССР-дин 50 йис тамам хьанвай йис тир ва за и вакъиадиз талукь зачетный мярекат гьазурзавай. Ам хъсандиз кьиле фин патал за бубадивай, эгер мумкинвал хьайитIа, мярекатдиз атун теклифнай. Мярекат кьиле физвай. Зи умудар саки амачир — заз чизвай адаз азад вахт жагъурун четин тирди. Амма са кьадар вахт алатайла буба акъатна, вични — таржумачи Станислав Сущевский ва адан уьмуьрдин юлдаш, актриса Фаина Графченко галаз. Абур пудни сегьнедилай рахана, Ф.Графченкоди лагьайтIа, С.Сущевскийди урус чIалаз элкъуьрнавай зи бубадин эсерар ахьтин устадвилелди кIелнай хьи, залда авайбуру, нефес кьуна, яб ганай. РикIел алама, школадин директорди мектебда икьван хъсан мярекат тешкил тавуна гзаф йисар тирди къейднай…
Гуьлпери Шабанова. — Кьадар авачир кьван сагърай лугьуз кIанзава заз и межлисдиз эверайбуруз. Къенин мярекатди зун зи жегьил вахтариз хутахна. Зурба шаир Алирза Саидовахъ галаз зун Кьурагь районда таниш хьанай. “Социализмдин пайдах” газетдай Алирза Саидовни мад са мухбир, тIвар алачиз кхьена, редакциядиз ракъурнавай арза ахтармишун патал, райондиз рекье тунвай. Арза ахтармишайдалай гуьгъуьниз ам кхьей ксаривай журналистар чпин кIвализ хутахиз тахьайла, чи дах Шабана абуруз вичин кIвализ мугьман хьун теклифнай. Дяведилай гуьгъуьнин йисар тир. Гьикьван гьуьрметлу, сабурлу, уьмуьрдин укIуь-цуру акуна, лигим хьанвай инсан, ахпа заз чир хьайивал, зурба шаирни зи рикIе гьа аял чIавалай, зурба дагъ хьиз, гьатна лагьайтIа жеда…
Сардар Абил. — За гьамиша лугьузвайди я: рагьметдиз фенвай инсандикай гьикьван чIавалди чун рахаз хьайитIа, гьакьван вахтунда адал чан аламукьда. Ам чи рикIе амай кьван, адан шиирри сегьнейрилай ванзамай кьван, абур кIелзамай кьван ам чахъ галама, ам сагъ я. Алирза Саидова зи дахдихъ галаз педучилищеда кIелайди я. Чи дахни ам дустар тир. Шаир хуьруьз атай, чи кIвализ гьахьна, “Ассалам алейкум, кьегьал” лагьана, зи гъил кьур вахт, гьелбетда, зи бейнидин деринра гьатна ва къе хьиз рикIел алама. Адан шиирра халкьдин тIал, инсанрин гележегдикай фикирар, хиялар ава…
Гъулангерек Ибрагьимова. — Зи фикирдалди, Дербентдин педколледж аламатдин са макан я. Юкьван пешекарвилин идара ятIани, инай къадалай виниз шаирарни писателар акъатнава… Гьелбетда, абурун арада Алирза Саидовни ава. За жувани и училищеда кIелунал, жувакайни шаир хьунал дамахзава. Куьнени, кьил вине кьуна, хайи лезги чIал рикIе туна, зегьмет чIугу, балаяр.
Алирза Саидов, за жуван хайи Билбилхуьруьн школадин 6-классда кIелдайла, заз сифте яз акур чан алай шаир я. За фикирзава, и бахтни заз, гьуьрметлу шаирдин руш Эмине Алирзаевнади тарсар гузвачиртIа, кьисмет жедачир. Зун адан эсеррал ашукь, шиирар кхьинин зи гьевес мадни хкаж хьана. Лугьуда хьи, гьар са инсандиз вичин рикI алай устад, шаир, инсан жеда ва а касдин таъсир ада гьар са камуна гьиссда. Алирза Саидован шииратдин таъсирни за датIана гьиссзава. 2000-йисуз Шарвилидин суварик Ахцегьиз фейила, гьар са камуна адан яратмишунрихъ галаз алакъалу затIар акурла, шаирдин ван зи япара гьатзавай. Гьа икI, “Сагъ я Алирза” тIвар алай шиир арадал атана, за ам квез кIелда…
Алирза Саидован шииратди, хайи халкьдикай, ерийрикай тир адан фикирри жегьил несилрин рикIерани чка кьунвайди сегьнедилай рахай Владик Батманован ихтилатдихъ яб акалайлани субут жезва. Ада А.Саидован яратмишунрин гуьрчегвал, тамамвал, фикиррин деринвал къейдна.
“Зи рикI алай кьве шаир ава, — лагьана ада. — Сад Алирза Саидов я, муькуьдини — СтIал Сулейман. Абур заз зи илгьамдин рекье экв гузвай кьве гъед я. Чун гьамиша цихъ гьикI гьарарат ятIа, зун гьамиша Алирза Саидован яратмишунрихъни гьарарат я. За абур гьамиша тикрарзава, кIелзава, раижзава. За жуван дипломдин кIвалахни Алирза Саидован яратмишунрикай кхьейди я”. Ахпа ада А.Саидовазни С.Сулейманаз бахшнавай шиирар кIелна.
Педколледждин завуч Наима Гьажиевнади мярекат гьазурна кьиле тухвайбуруз, ана иштирак авур виридаз сагърай лагьана ва колледжда лезги чIал чируниз, ам хуьниз еке фикир гайиди, гузвайди ва инлай кьулухъни гудайди къейдна.
Хъсан мана-метлеб аваз гьазурна кьиле тухвай межлисдал студентри хуралай, гьевесдивди ва гьар са гаф яб гузвайдан бейнида гьахьдайвал кIелай шиирри, шаирдин чIалариз кхьенвай манийри Алирза Саидован яратмишунрин зурбавал, кьакьанвал, фикиррин хцивал, Ватан кIан хьунин гьиссерин деринвал къалурна.
Эхирдай заз мярекатда активнидаказ иштиракай студентрин, мектебра кIелзавай аялрин тIварарни кьаз кIанзава. Ингье абур: Мейрихан Ибрагьимова, Эсмиральда Гьамзатова, Ажарат Абдулманафова, Элина Чобанова, Самира Эмирбегова, Сабина Аличубанова, Пакизат Шерифова, Эмина Темирханова, Имарат Багьадурова, Дербентдин 15-нумрадин школадин лезги чIалан муаллим Регина Алиевади гьазурна гъайи гъвечIи аялар, чуьнгуьрдалди халкьдин гьава тамамарай музучилищедин студент Леонид Регьимханов.
А.Саидован багьа тIвар лезги халкьдин рикIера гьамишалугъ яз амукьда.
Къагьриман Ибрагьимов
