2023-йисан  9-май.  Зегьметдин баркалладин, жуьрэтлувилин шегьер Каспийск. Экуьнин сятдин цIудан зур. Шегьер­дин Ленинан тIварцIихъ галай майдан па­ра иердиз безетмишнава. Яргъалайни Ватандин дяведин орден аквазва. Майдан тирвал параддин формаяр алай, Яру пайдах авай Каспийскдин флотилиядин, гвар­диядин мотострелковый 136 лагьай, Су­ворован, Кутузован, Богдан Хмельницкийдин орденар авай Усмано-Берлинский бригадайрин, региондин МЧС-дин, пограничникрин управленидин аскерар, офицерар, матросар, дишегьлийрин рота, Юнармиядин жаванар, кадетар акъвазнава. Трибунада хуруйрал Георгиев лентер алай Дагъустан Республикадин Кьил ­Сергей Меликов, РД-дин Халкьдин Собранидин Председатель Заур Аскендеров, РД-дин Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимов, депутатар, гьукуматдин членар, Ватандин ЧIехи дяведин ва далу патан фронтдин ветеранар, абурукай сад тир Ибрагьим-Паша ­Садикьов, жегьил несилдин векилар ава. Майдан элкъвена гъвечIи пайдахар, цуьквер гвай шегьерэгьлийрин, мугьманрин юкьва ава. Санлай хизанарни атанва. Махачкъаладин военный гарнизондин оркестр­ди суваррин маршар язава.

Майдандал зенгинин сес чкIана, инсанрик юзун акатна. Дикторди майдандал кьиле физвай гьар са гьерекатдикай малумарзава, Ватандин ЧIехи дяведа Гъалибвилик дагъустанвийри кутур пай гьи­кьван метлеблуди ятIа, лугьузва.

Гьуьлуьн пияда ротайрин командирар, майорар Абдулмалик Мегьамедован ва Идрис Къурбанован регьбервилик кваз майдандал Россиядин государстводин ва Гъалибвилин пайдахар гъизва. Гъа­либ­­вилин суварин шад мярекатдив эгечI­дай вахт хьана. Каспийскдин флотилиядин командующий Александр Пешкова контр-адмирал Сергей Якимовавай парад кьабулзава ва абуру жергейра тIарамдиз акъвазнавай матросриз, аскерриз, офицерриз Гъалибвилин сувар тебрикзава. Майдандилай шегьер тирвал гьур-р-р-а-а-дин гурлу, къуватлу ванер чкIизва.

Дикторди уьлкведин меркез Москвадани параддив гатIуннавайдакай ва Россиядин Федерациядин Президент рахадайдакай малумарзава. ЧIехи экрандал Президент Владимир Путин пайда жезва­.

Къейд авун лазим я хьи, Москвадин Кремлдал Украинадин беспилотникри гьужум авурла, парад тухуниз аксибурни,­ ам тухудайдахъ инанмиш туширбурни авай. Амма 1941-йисуз, Гитлеран са шумуд армияди Москва элкъуьрна кьунвай чIавуз, 7-ноябрдиз воен­ный парад тухудай уьтквемвал, къаст хьайила, гила, кьве беспилотникдиз килигна, парадар акъвазардай жал? Неинки са Москвада, Каспийскда, гьакI уьлкведин гзаф шегьерра суваррин парадар лайихлувилелди кьиле тухвана.

Ихтилат кватай чкадал заз 1941-йисан­ парадда кIватI хьанвайбуруз Иосиф Сталина авур рахунрай бязи къейдер ­ри­кIел хкиз кIанзава. Ам  Гитлеран Герма­ния­дал гъа­либ жедайдахъ агъунвай. “Гьуьр­метлу юлдашар, аскерар, матросар, офицерар, ополченвияр! Фендигар душманди чал чап­хунчивилин, тарашунин, кьиникьин дяве­­ илитIнава. Советрин Со­юз­дин вири халкьарин, Европадин лукIвиле гьатнавай уьлквейрин агьалийрин вил куьне чи Ватан ва абур азад ийидайдал ала. Гьавиляй ЧIехи Ленинан пайдахдик­ кваз виликди, душман терг ийиз…”  Душман тергни авуна, гзаф кьадар къурбандар арадал гъайи инсафсуз дяведа Гъалибвални­ къачуна, Европадин уьлквейрин халкьар фашизмдин тIегъуьн­дикай азадни хъувуна.

82 йис алатайла, Россиядин Федерациядин Президент Владимир Путинан рахунрин гьар са гафунани Сталинан инанмишвилин, Россиядиз дяве малумарнавай США-дин ва РагъакIидай патан гъилибанрин винел гъалиб жедайвилин мана ава. “Фа­шист­рин Германиядал гъалибвал къазанмишай чи бубайри, ата-бубайри чпел баркалла гъана. Абур чна гьамиша рикIел хуьда, чIехи несилдин крар чаз гьамиша чешне я. Гьа чIавузни, гилани чун садахъ галазни дяве ийиз гьазур хьайиди туш. Дявеяр чал илитIзава. Чна международный террористрихъ галаз женг чIу­гуна. Донбасс азадзава. Гила РагъакIидай патан уьлквейри Россиядиз акси, зиянлу сиясат тухузва. Нацистрив, фашистрив кьил хкаж хъийиз тазва. Россиядал мадни цIийи гьужумар ийизва. И кар патал кьуд патахъай вири алчахар кIватIнава. Украинади вич гьабурун залуквиле тунва. Чна къе махсус серенжемда къагьриманвилелди иштиракзвай гьар са касдал дамахзава. Абурукай хейлинбур къе и параддани ава. Чи азадвал, аслу ту­шир­вал куь къуьнерал ала, гьуьрметлу аскерар, офицерар. Гьавиляй квез вири халкьди куьмекзава. Чи садвал, ветеранриз чи патай авай кIанивал са куьнивни гекъигиз тежерди я. Чи кар гьахълуди я. Душман тергда ва чун гъалиб жеда. Гьур-р-р-а-а!”

Параддин иштиракчийриз Гъалибвилин 78-сувар тебрик авунихъ галаз сад хьиз, РД-дин Кьил Сергей Меликова лагьана:

— Гьуьрметлу юлдашар! Гъалибвилин сувар чун патал гьамиша пакди я. Чи викIегь, жуьрэтлу бубайри, дидейри Ватан лукI­виле гьатуникай хвена. Амма гзаф къурбандрин иесияр хьана чун. А дяведин тIал рикIелай алат тийидайди я. Чна къени гьар са кардай гъалибвилелди экъечIдай мумкинвал яратмишзавай ватанпересвал гьиссзава, чаз гъалибвал багъишай несилдиз баркалла лугьузва. Телеф хьайи виридахъ яс чIуг­вазва.

Къе ХХ асирдин тарихдин лап зурба вакъиадин ивирриз ва тарсариз дуьзгуьн къимет гунихъ мадни еке метлеб ава. Алай аямда дуьньяда арадал атанвай гьалара Россияди хкянавай дуьз рекьиз вафалувал къалурун важиблу я. Украинадин кьилиз атанвай Зеленскийди 9-май Европадин югъ яз малумарнава.  ЧIехи Гъалибвилин нетижаяр квадариз кIанзавайбур мад ава. Вуч абуру авуртIани, и кар абурулай алакьдач. Вучиз ла­гьайтIа, чи жегьил несил чIехи бубайрин крариз вафалу я.

Ватандин ЧIехи дяведа 200 агъзурдав агакьна дагъустанвийри­ къагьриманвилелди иштиракна. 90 агъзур кьегьал къизгъин женгера телеф хьана. 59 дагъустанвидиз Советрин Союздин Игит ла­­гьай тIвар гана. Дагъустанвийри танкарин колоннаяр, бронепоез­дар, авиаэскадрилияр патал пулар кIватIна, фронтдиз 300 вагон­ди­лай виниз недай-хъвадай суьрсет, алукIдай парталар рекье туна. Республикадин госпиталра хирер хьанвай вишералди аскерар са­гъар хъувуна. Дагъустанвийри ЧIехи Гъалибвилик аквадай хьтин пай кутуна. Баркалла чи ватанэгьлийриз! Чна къе  къизгъин женге­ра телеф хьайибурун, душмандин концлагерра кьейибурун, далу па­та югъди-йифди зегьмет чIугур­бурун руьгьериз, юкь агъузна, ик­рамзава, абурухъ яс чIугвазва. Эхь, абуру Ватан хвена, несилриз­ бахтлудаказ  ислягь уьлкведа яшамиш жедай мумкинвал яратмишна.

Къе, фашизмдихъ галаз женг чIугунин тарихдин рехъ давамаруналди, Россияди Украинада военный махсус серенжем кьиле тухузва. За ана иштиракзавай Дагъларин уьлкведин жуьр­этлу рухвайрал дамахзава. Ирид кьегьалдиз Россиядин Игитвилин тIвар ганва. ЦIудралди чи аскерар, офицерар орденризни медалриз лайихлу хьанва. Жуьрэтлувал, къагьриманвал къалуруналди, чи аскерри уьлкведин хатасузвал хуьзва.

Рахунрилай гуьгъуьниз майдандилай оркестрдин ва “Гъалибвал” манидин сесерик кваз военный техникади (минометрин, ракетайрин комплексар, МЧС-дин техника, военный махсус машинар…) гьерекатна.

Нянихъ республикадин филармониядин гатун залда сувариз талукьарнавай чIехи концерт хьана.

Нариман Ибрагьимов