Советрин девирда чи ватанэгьлияр гьам къуллугъ ийиз, гьам кlвалахиз ва я кlе­лун давамариз чlехи уьлкведин гьар са пипlез акъатдай. 15 республикадикай ибарат тир зурба гьукуматдин гьар са па­та, иллаки Туьркменистанда, Къазахстанда, Узбекистанда, Азербайжанда чи миллетдин векилрини гьакъисагъвилелди зегьмет чlугуна. И суьгьбет гьа ихьтин са инсандикай, Мегьарамдхуьруьн райондин Билбилхуьре хана чlехи хьайи ва Туьркменистан ССР-дин МВД-дин органра полковникдин чиндив агакьдалди къуллугъ авур  Ражабов  Насредин  Сарухановичакай  я.

Билбил-Къазмаяр… Каспий гьуьлуьн къерехда, Самур тамун юкьва экlя хьанвай и хуьряй медицинадин илимрин доктор Абдулмежид Алиев, хуьруьн майишатдин илимрин кандидатар — Селимхан Керимханов, Алинесед Эбетулаев, Гьажимирзе Магьсумов, къенепатан органрин комиссариатдин сад лагьай халкьдин комиссар Ибилкьасум Алиев, полковник Насредин Ражабов ва маса ксар акъатна. Адан чlехи буба Ражаб Саруханова 1939-1940-йисара финнрихъ галаз дяведа иштиракнай. 1941-1945- йисара лагьайтlа, и гъвечlи хуьряй 82 кас Ватандин Чlехи дяведин иштиракчияр хьана.

Заз адан уьмуьрдин ва кlвалахдин рекьикай, баркаллу къуллугъдикай ам рагьметдиз фейила, адан уьмуьрдин юлдаш Савадат Рамазановнадивай ва адахъ галаз Туьркменистанда къуллугъ авур Сабир Няметовавай чир хьана.

Ражабав Насредин фашистрин Гер­маниядал гъалибвал къазанмишай 1945-йисан апрелдин вацра Билбил-Къазмайрал муаллимдин хизанда дидедиз хьана. 4-клас­сдиз акъатайла, ам вичин мукьва-кьили Абдулмежид Алиеван меслятдалди Махачкъала шегьерда ачухнавай спортдин интернатдиз фена. Ина кьетlен фикир спортдин рекьиз гуниз килигна, ам 1963-йисуз юкьван образование къачун патал кlелун давамариз Кьепlиррин юкьван школадиз хкизва. Гьа и йисуз ада 9 ва 10-классар куьтягьзава, юкьван об­разова­нидин шагьадатнама къачузва.

1964-1967-йисара Советрин Армиядин жергейра къуллугъна, сержантдин чин аваз ам хайи ерийриз хквезва. Армиядай хтай йисуз ам къуншидин руш Савадатал эвленмиш жезва. Хуьре кlвалахни ийиз, 1968-йисуз Пятигорскдин пединститутдин къецепатан чlаларин факультетдиз гьахьна. Ина сад лагьай курс акьал-тlарайла, ам Туьркменистан ССР-дин Вышка поселокдин са школадиз практикадиз ракъурзава.

Спортдин интернат акьалтlарнавайди хьуниз килигна, адав физкультурадин тарсарни вугузва. Ада аялриз спортдин рекьяй гузвай вердишвилериз килигиз посе­локдин милициядин начальникни къвез хьа­на. Нубатдин сеферда спортзалдиз атайла, муаллимдин къуватлувал, ви-кlегь­­вал, сабурлувал акур милициядин начальникди адаз Туьркменистандин къанун-къайда хуьдай органра кlвалах авун теклифзава. Насредин Сарухановича адаз, хизандал меслят гъана, жаваб гуда лагьана.

Савадат Ражабовади рикlел хкизва: “1968-йисуз чун Вышка поселокдиз атайла, чаз кlвални гана, итимди, школада физкультурадин тарсарни гуз, азад вахтунда жаванар спортдин рекьяй вердишарзавай. Милицияда кlвалах авунин патахъай вичиз ганвай теклифдикай ада заз лагьана. За разивал гана. Зи юлдаш чирвал хкажунин курсариз ракъурнавай арада милициядин начальникди заз вичин патав Небит-Дагъдиз эверна. Пуд кlвалин секциядин куьлегар вугана. Яшайишда  иш­лемишдай шейэрин патахъайни куьмекар гана. Са кьве йикъалай зи юлдашни хтана, ам Небит-Дагъ шегьердин ОВД-дин кадрийрин отделдин начальниквиле тайи-нарна”.

Вад вацралай ам КПЗ-дин начальниквиле тайинарна. Намуслувилелди вичин везифайрив эгечlзавай, хъсан чирвилер авай, тахсиркарвилерзавайбурун вилик пад кьаз, четинвилериз дурум гузвай Насредин Саруханович 1970-йисуз Къумдагъ поселокдин ОВД-дин начальниквиле, 1974-йисуз Небит-Дагъ шегьердин ОВД-дин уголовный розыскдин начальниквиле ахпани Небит-Дагъ шегьердин ОВД-дин оперативный кlвалахдин рекьяй начальникдин заместителвиле эцигзава.

Кlвалахдивай къерех тахьана, 1977-1983 -йисара ада Туьркменистандин университетдин правоведенидин факультетни акьалтlарна.

Къанун чlурзавай, залан са шумуд тах­сиркарвал дуьздал акъудунай 1980-йи­суз ам къуллугъдин рекьяй хкажзава. Гила адан хиве Красноводскдин областдин УВД-дин уголовный розыскдин рекьяй начальникдин заместителвилин везифаяр гьатзава.

1983-йисуз Красноводск шегьердин ОВД-дин милициядин начальниквиле та­йинарзава. Ахпа ада Ашхабаддин УВД-да­, Туьркменистандин къанун-къайда хуь­дай министерствода жавабдар чlехи къуллугърал зегьмет чlугуна, 1990-йисуз ам мад  Не­б­ит-Дагъ шегьердин милициядин начальниквиле кlвалахиз ракъурзава.

Красноводскдин областдин ОВД-дин уголовный розыскдин инспектор яз кlва­лахай Наметов Сабир Мамедсалагьовича рикlел хкизва: “Небит-Дагъ шегьер Крас­новодскдин областдик акатзава. 1981-йисуз зун иниз ракъурайла, за Нас­редин Са­рухановичан гъилик кlвалахна. Ам савадлу, дирибаш, истемишдай, кlва­лахдив рикl гваз эгечlдай инсан тир. Адахъ залан тахсиркарвилер ачухардай вичин хсуси къайдаяр авай. Вири кlвалах­ра хьиз, ОВД-дин къуллугъдани документация дуьз тухунихъ чlехи метлеб авай. Гьазурзавай гьахъ-гьисабдин документар вичин гъилелай тавуна, ада винелди ракъурдачир. Ада вичини хъсандиз кlвалах-дай, вичин гъилик квайбурувайни кlвалах намуслудаказ, низам хвена кьиле тухун истемишдай.

Зи рикlел хъсандиз алама, Юкьван  Азиядин республикайриз СССР-дин МВД-дин кьилин управленидин уголовный розыскдин начальник, генерал-полковник Иван Шилов кваз атай комиссия. Муькуь республикайриз фейидалай гуьгъуьниз абур Туьркменистандиз атана, анай — Красноводскидиз. И.Шилова Насредин Сарухановичаз са инспектордиз эвера лугьузва. Инспектор Невсисян атана. Ада ту­хузвай­ делойриз килигна, суалар гана, ам ахъай­на. Адан гуьгъуьналлаз масадаз эверна… Ахпа зал нубат атана. Ди­къет­дивди килигна. Делояр анихъ авуна, заз ви­чин патав ацукь лагьана. Кабинетда Иван Шилов, Насредин Саруханович ва зун ава. Шилова лагьана: “Зун делояр ту­хузвай къайдайриз, ацlурзавай гьалдиз килигна,  икьван  республикайриз  фена, икl дуьз, савадлудаказ ацlурзавай делояр заз анрай акунач. Кlвалах дуьз эцигунай, Насредин Саруханович, куьн сагърай, за куь­ кlвалах масабуруз чешне яз къалур­да”­.

1989-йисуз адаз зегьметда къазанмишнавай агалкьунрай полковникдин чин гузва.  1992-йисуз Раджабоврин хизан Дербентдиз хтана.

1990-йисуз Баку шегьерда эрменийринни азербайжанвийрин арада къалмакъал хьанай. Эрменияр чlехи дестейралди самолетра, паромра аваз Юкьван  Азиядиз катнай. Абур Красноводскда кьабулзавай ва анай масанриз ракъурзавай. Чlехи пай эрменияр Небит-Дагъда акъвазна, ина чилер, киоскар, кlвалер къачуна, ацукьна. Куьрелди, лугьун за, туьркменриз акуна хьи, эрменийри шегьердин иесивалзава. Туьркменар абуруз акси къарагъна, еке  къалабулухвилер арадал атана. Хирер, кьацlар хьайибур, киоскриз цlаяр ягъу­нар…  Эгер тади гьалда милициядин начальник Насредин Сарухановича вичин отделдин ва военный частунин аскеррин куьмекдалди къайдасузвилерин вилик пад кьун тавунайтlа, чlехи бедбахтвилер арадал къведай. Силис тухуз Москвадай атай комиссияди Насредин Сарухановича халкьдин бунт секинарун патал тади гьалда кьабулай серенжемриз хъсан къимет ганай.

Дербентдиз хтайла, Н.Ражабов ше­гьердин ОВД-да кlвалахал акъвазна. 1999-йисуз юрист-консультантвиле эцигна. 2001-йисуз ам шегьердин ОВД-дин криминальный милициядин начальниквиле тайинарна.

Ватанди адан зегьметдиз лайихлу къимет ганва. Ам “Леке квачиз милицияда къуллугъ авунай” сад, кьвед ва пуд ла­­гьай дережайрин медалрин, “Общест­венный къайдаяр хуьз чешнелудаказ къуллугъ авунай”, “Россиядин МВД-дин 200 йис” медалрин, “Милициядин отличник”, “Туьркменистандин милициядин 60 йис”, “Зегьметдин ветеран” знакрин са­гьиб я. Адаз республикадин вилик лайихлувилерай “Дагъустан Республикадин къанун-къайдаяр хуьдай органрин лайихлу работник” лагьай гьуьрметдин тlварни гана. Леке квачиз къанун-къайдаяр хуьдай органра кlвалах авунай ам гьуьрметдин грамотайриз ва пулдин премийриз лайихлу хьана.

Ам рагьметдиз фена лагьана хабар агакьайла, адахъ галаз Туьркменистанда къуллугъ авур юлдашри ва адан гъилик кlвалахайбуру Савадат вахаз ва вири багърийриз, дериндай хажалат чlугунал­ди, башсагълугъвал ганай.

Савадат вахан ихтилатрай малум хьайивал, Насредин Саруханович, йиф-югъ талгьана, гьакъисагъвилелди кlвала­хай кас я. Абуру пуд рушаз тербия гана. Савадат вах вад хтулдинни вад птулдин баде я.

Къагьриман Ибрагьимов