Ван авуна

Эхиримжи йисара “Лезги газетда” чи чIал хуьнин, ам гуьгъуьнлай къвезвай несилрал саламатдиз агакьарунин жигьетдай гзаф макъалаяр акъатзава, кьилдин ксари чпин фикирар раижзава, меслятар къалурзава. Зазни жуван къейдер теклифиз кIанзава.

Мукьвара газетда лезги чIал хуьдай махсус фонд арадал гъунин месэла куд­навай. Эхь, ихьтин фонд чарасуз хьа­­на кIанда. Ам икьван чIавалдини авай­­тIа, мадни хъсан тир. Эгер ихьтин фонд арадал гъидайвал хьайитIа, адаз, гьуьрметлу Гьажибуба Рустамован ма­къа­лада къейднавай “вилик тухунин” гафар галудна, “Лезги чIал хуьнин фонд” тIвар гун, зи фикирдалди, дуьз жеда. Урус чIалай къачунвай “развитие языка” ибара лезги чIалаз “чIал вилик тухун” манада аваз таржума авун чи чIа­лан рахунрин-лугьунрин тегьеррив, къай­дайрив бегьем кьан тийизвайди хьиз я заз. “Развитие” гафунихъ тек са вилик финин мана туш кьван авайди…

Фондунивай кьилди вилик акъвазнавай вири месэлаяр гьялиз (бязи себебар аваз) тежедайдини фикирда кьун лазим я. Идалай гъейри, фондунин далудихъ жедай, адаз жуьреба-жуьре рекьерай куьмекар гудай, заминвилер таъминардай къуватлу ва таъсирлу тешкилатни хьайитIа, хъсан я. И карди цIийи тешкилатдихъ авай мумкинвилерин кьадар артухардай.

Чак квай бязи амалрикай, хесетрикайни кьве гаф лугьун. Тайин са кар туь­кIуьн тавунин тахсиркар жув ятIани, чна и кар хиве кьазвач, тахсир масадак кутаз алахъзава. Ихьтин къайда саки адетдиз элкъвезва. Мадни, чун чалай алакьзавай ва чна тамамарна кIанзавай кIва-лахар масадал вегьез алахъзава. Мисал­ яз, къачун чна чи хайи чIал. Адан къай­гъуда, дердина хьана, ам хвена кIанза­вай­бур эвелни-эвел чун тушни? Яз хьайи­ла, вучиз чна чи чIалан месэлаяр гьял­за­вач, масадал вил алаз акъваззава? Мегер чи дердияр патанбуру атана туь­кIуьрдани? Бязи лезгийриз “Лезги газет” кхьиз, кIелиз кIан тахьунин тахсиркарар чпин веледриз “диде-буба” гафарин чкадал “мама-папа” гафар чирзавайбур я. Аялриз, жегьилриз хайи чIал чир та­хьун, сифте нубатда, хизанра чпин веледрихъ галаз урусдал рахазвай диде-бубаяр тушни бес?! И тахсиркарвал масабурун хи­ве тун дуьз туш эхир! ЧIал хуьз кIан­за­ватIа, чакай гьар садаз, гьар са лезги­диз­ хайи чIалан къадир чир хьун герек я.

Лезги чIал хуьдай фонд тешкилунин месэлади чун руьгьдин ивирриз генани мукьва жез, винидихъ къейд авур хьтин бязи кимивилерин, нукьсанрин вилик пад кьаз алахъзавайдан гьакъиндай шагьидвалзава, халкьдин умудар мягькемарзава.

Халкьдин вилик акъвазнавай умуми месэлаяр гьялиз алахъзавай, алакьзавай ксаризни и краривай къерех жезвайбуруз къвезвай къимет, якъин я, сад туш. Сад лагьайбурун къимет, гьелбетда, чIе­­хи я. Ша чунни халкьдин патай гьуьрмет, къимет пара жезвайбурун жергейрик экечIиз алахъин. ЧIехи шаир СтIал Сулеймана лагьайвал, ша чна “гафар яцIу, крар кьелечI” тежедайвал ийин.

Кичибег  Мусаев,

Дагъустандин халкьдин шаир