Лезги халкьдин милли газетдин виш йис. Сагъ са асир! И девирда дуьньяда, Урусатда, Да­гъустанда ва лезги чилелни аламатдин, ажайиб, агъзурралди инсанрин уьмуьрда, кьисметра дегишвилер тур зурба вакъиаяр, крар кьиле фена. Абурукай лезги жемятни хабардар авун герек я ла­гьай фикирдал алай савадлу инсанар майдандиз акъатна: Ражаб Амирханов, Исмаил Вагьабов, Гьажи Аликберов, Назир Агьмедов, Алибег Фатагьов, Асали Ризаев, Гуьснидин Рагьимханов… Абуру 1920-йисуз “Шура Дагъустан” (Советрин Дагъустан) тIвар алаз газетдин сифтегьан нумраяр чапна. Идалай гуьгъуь­низ ада вичин тIва­рар са шумудра дегишарна. 1957-йисалай 1991-йисалди адал “Коммунист” тIвар хьана.

И йисара милли редакциядин коллектив газет­дин тIвар, дережа виниз акъудзавай, дидед ва ли­­тературадин чIал хуьзвай, адан кесерлувал,  агитаторвилин, пропагандиствилин роль хкажзавай, халкьдин арада гьуьрмет къазанмишзавай гъалибвилерин иеси хьана.

Газет КПСС-дин Дагъустандин обкомдин, ДАССР-дин  Верховный Советдин ва Министррин Советдин орган тир. Коллектив яратмишунин бажарагъ, алакьунар авай пешекарралди таъминарнавай. Абурун арада авай: Шагь-Эмир Мурадов, Алирза Саидов, Шихзада Юсуфов, Буба Гьажи­къу­лиев, Азиз Фатуллаев, Ноябрь Ханкишиев, Касбуба Азизханов…

Газетдихъ галаз алакъа хуьзвай, редакциядиз макъалаяр ракъурзавай интеллигенциядин, пар­тийный, комсомолдин ва советрин идарайрин, зегьметчи коллективрин векиларни гзаф тир. Ви­ри­да газет таъсирлуди, кесерлуди, важиблуди, йикъан­ истемишунриз жаваб гудайди авун патал зегьмет чIугвазвай. Абурун жергейра кьуьч­хуьрви Агьмадан руш  Зара  Латифовани  авай. Къе чна адахъ галаз суьгьбетзава.

— Зи рагьметлу дах Агьмад савадлу, районда ва республикада жавабдар къуллугъар авур кас тир. КIвале столдал датIана газетар, журналар же­дай. Ктабарни тIимил авачир. За гъвечIи чIа­валай газетар, ктабар кIелиз хьана. Дахди кIел­завай “Социализмдин пайдах” ва ахпа “Коммунист” газетар зи руьгьдин емдиз элкъвена. Инал са ихьтин делил­ни рикIел хкин. Дяведин йисара Агьмад дах Кьурагь райондин “Дагъдин булах” газетдин редактор тир. Адан тешкиллувилин кIва­лахдиз неинки республикада, гьакI СССР-дин мер­кездани къимет ганай. “Дагъдин булах” газет ВДНХ-диз тухванай.

1959-йисуз за Мегьарамдхуьруьн юкьван школа куьтягьнай. Къейд ийин  хьи, зун чешнелу ученикрик акатзавай. Гьам кIелунай, гьам комсомолдин тапшуругъар тамамарунай, гьам жув хъсандиз тухунай ва ученикрин производстводин бригадада кIвалахунай. Вири и крар фикирда кьуна, заз ВЛКСМ-дин Дагъустандин обкомди гьуьрметдин грамота ганай. Школа куьтягьайла,  райондин комсомолдин комитетдай заз кIвалахни теклифна — зал учетдин сектордин заведующийдин ва рушарин арада гъавурдик кутунин кIвалах тухудай секретардин везифаяр ихтибарна. Четин хьанатIани, за кар кьулухъ янач, чIехи юлдашрин патай жуваз гаф къведайвал авунач. Жегьил вахтар рикIел хкунихъ галаз сад хьиз заз лугьуз кIан­зава хьи, комсомолди гьар са жегьилдин уьмуьрда кьетIен чка кьуна,  уьмуьрдин гурарай винелди лайихлувилелди экъечIуниз куьмекна. Жегьил несил дуьз тербияламишунин карда комсомолдилай гзаф крар аслу тир. Чи бубайрин адетар давамаруналди, комсомолдин къуллугъчийри акьалтзавай несил чIехибуруз гьуьрмет ийиз, зегьметдал рикI алаз, гъиле кьур хъсан крар кьилиз акъудиз, юлдашриз куьмекар гуз, жуван хивез жавабдар везифаяр къачуз вердишарзавай.

Дагъустандин госуниверситет акьалтIарна хтайла, закай мад комсомолдин работник хьана. Ахпа — ВЛКСМ-дин райкомдин кьвед лагьай ва сад лагьай секретарни. Ве­зифаяр, истемишзавай крар гзаф тир. Жегьилриз производствода ашкъидивди кIвалахдай, яратмишунрал машгъул жедай, азад вахт менфятлувилелди акъуддай шар­тIарни тешкилна. Идахъ галаз сад хьиз, комсомолдин сифтегьан организацийрин кIвалах цIийи дережадиз хкаждай, тербиядин месэлайриз артух фикир гудай серенжемарни кьабулиз алакьна. Гьар са же­гьилдив, адан дердийрив, истемишунрив гъавурда аваз, инсанвилелди эгечIуникди абурун патайни дуьзгуьн жаваб агакьзавай, яни же­гьилри чпин вилик эцигай тапшуругъар намуслувилелди, уьтквемвилелди тамамарзавай.

Жува тухузвай кIвалахдикай, же­гьилрин крарикай, агалкьунрикай за “Коммунист”, “Комсомолец Дагестана” газетризни кхьизвай. Райондин совхозрани колхозра комсомолринни жегьилрин производственный 55 бригада тешкилнай. Са куьруь вахтундилай абуру чпикай акI хабар ганай хьи, багълара, салара, фермайра къазанмишзавай агалкьунар рикI шадардайбур тир. Са шумуд мисал. “Фрунзенский” совхозда комсомолдин райкомдин бюродин член Гьажиев Мамеда регьбервал гузвай майвачийрин бригададин нетижаяр йисалай-суз бегьерлубур жезвай. Жегьилрини комсомолри гьар са гектардай 300 центнердилай гзаф помидорар кIватI­завай.

“Ленинский” совхозда комсомолринни же­гьил­рин багъманчивилин бригадаяр гзаф авай. Абу­­ру­ еми­шар кIватIунин планар кьвед-пуд сеферда ацIур­­завай. Им гьа­къи­сагъ зегьметдин, къелем­рихъ­, багъларихъ хъсандиз гелкъуьнин нетижа тир.

Гьелбетда, зарбачививилелди кIвалахзавай жегьилрин нетижайрикай чна вине авай идарайризни хабар гузвай. Жува тухузвай кIва­лах­дикай, же­г­­ьил­рин крарикай, агалкьунрикай за датIана ­ма­къалаяр кхьизвай. ВЛКСМ-дин ЦК-ди абу­рун баркаллу зегьмет гьуьрметдин грамотайралди къейднай.

Са юкъуз заз партиядин райкомдин секретарь Къ.Хидирова эверна ва хабар кьуна: “Вуна газетриз макъалаяр кхьизвайдакай заз хабар я. Абур вахъ гьикьван ава?”

— Чидач,- лагьана за.- За абур гьисабзавач кьван.

— Хъсан я, — лагьана ада, — хъвач, жуван крар ая.

Ахпа заз малум хьайивал, “Коммунист” газетдин кьилин редактор А.Агьмедова райондай газетдихъ галаз сихдаказ алакъа хуьзвай юлдашрин гьакъиндай къарар акъудна, редакциядиз агакьарун тIалаб­навай.

Райкомдин са работникди “Коммунист” газетдин кьве йисан подшивкаяр гъилелай авуна ва зи тIвар алай къадалай виниз макъалаяр жагъана. Га­зетдин 50 йисан юбилейдин мярекатдик заз теклифнай ва республикадин милли печатдин уьмуьр­да активвилелди иштиракунай заз ДАССР-дин Верховный Советдин Гьуьрметдин грамота ганай. Гьайиф хьи, къе милли печатдиз а жуьреда фикир гузвач.

• Зара Агьмадовна, 1974-1978-йисара “Коммунист” газетдиз Агъул райондай куьне кхьизвай макъалаяр зани кIелайди я. Куьн аниз гьикI акъатайди тир? — хабар кьуна за.

— За КПСС-дин ЦК-дин Ростовдин партийный кьилин школадин 2-курсуна кIелзавай. Заз  КПСС-дин Дагъустандин обкомдай тади гьалда хтун теклифна. Хтайла, зун  КПСС-дин Агъул райкомдин идеологиядин секретарвиле тайинарна. Авайвал лагьайтIа, чкадин инсанри зун са акьван хушдиз кьабулначир. Ина ийидай кIвалах гзаф авай. Зун заз хас жуьреда жуван везифайрив эгечIна. Ма­шин авачирла, балкIандаллаз, гзаф вахтара кIва­­чи-кIвачи вири хуьрериз фена, школайрин, культурадин, медицинадин идарайрин  кIвалахар ахтармишна, кIвалах хъсанардай меслятар, куьмекар га­на. Авай, аквазвай гьаларикай газетдизни макъа­лаяр кхьена. Газетдин таъсир екеди тир. Ада­кай гъавурда аваз менфятни къачуна кIанза­вай.

Ахпа зи къуллугъар мадни дегиш хьана. Мегьа­рамдхуьр, Махачкъала, мад Мегьарамдхуьр, мад мер­кез… Гьихьтин къуллугъдал хьа­натIани, лезги га­зет зи кIвале да­тIана аваз хьана. Гилани гьакI я. Ам зи руьгьдин халисан амадаг я. Виш йи­сан юбилейдиз гьазур жезвай чIавуз заз вири коллективдиз сагърай лугьуз ва яратмишунра агалкьунар хьун кIанзава. Коллективди, алай вахт четинди ятIа­ни, хъсан, итижлу макъалаяр авай газет акъуд­зава.

• Сагърай Куьнни, Зара Агьмадовна!

Нариман Ибрагьимов