Уьмуьрдин гьакъикъат ва гьа са вахтунда аламатни я: яшлувилихъ кам ­вегьенвай инсанриз вахт пара зарбдиз физвайди хьиз жеда. Гзафбуру фикирда, гуя накь ЦIийи йис къаршиламишна, ингье мад ЦIийи йис атанва… Дугъриданни, йисар са-сад алатзава, чна къе-пака 2018-йисазни хвашкалди лугьуда. Яраб акъатзавай Яру КIек­рен йис инсанрин рикIел квелди рикIел аламукьдатIа? И суалдиз жаваб жагъурун патал чна 2017-йисуз са куьруь сейр хъувуна.

Дагъларин уьлкве патал лап кьилин ва важиблу вакъиа алай йисан сентябрдин эхирра ва октябрдин сифте йикъара кьиле фена. РД-дин Кьил Рамазан Абдулатипов отставкадиз ракъурна ва Россиядин Федерациядин Президент Владимир Путинан къарардалди Вирироссиядин “Сад тир Россия” политпартиядин Высший советдин Бюродин член, партиядин Генеральный советдин Президиумдин член, Госдумадин Председателдин заместитель, Госдумада “Сад тир Россия” фракциядин руководитель Владимир Васильев Дагъустан Республикадин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавайди яз тайинарна. И цIийивални чIехи пай дагъустанвийри разивилелди, рикIера еке умудар аваз кьабулна.

Лугьун лазим я хьи, Яру кIекрен йисуз республикадин гьукуматди, Кьиб­лепатан Дагъустандин районрин ва хуьре­рин администрацийри, гзаф кьадарда карханайри, майишатри экономикада бегьерлу нетижаяр арадал гъун, яша­­йиш­дин месэлаяр гьялун,  агьалийрин ду­ланажагъ хъсанарун патал зегьмет чIу­гуна. Инсанрин рикIел аламукьдай, ге­лежег авайдалай хъсанди жедайдак  ку­тазвай умудар артухардай крар авуна­­. Абурукай чун кьилди-кьилди ра­ха­да­.

Дербент

Россиядин Федерациядин хейлин халкьарин векиларни галаз чна 2015-йисуз Кьиблепатан Дагъустандин меркез Дербент шегьердин 2000 йисан юбилей шаддаказ, гурлудаказ къейднай. Амма и зурба вакъиадиз талукь мярекатар ва хъийидай крар акьалтIнавачир. Абур мадни кьве йисуз давам хьана. 2017-йисан 15-сентябрдиз Дербентда Дагъустандин халкьарин садвилин сувариз ва къадим шегьердин 2000 йисан юбилейдин серенжемар агалуниз талукьарнавай мярекатар гьевеслудаказ кьиле фена.

Шегьерэгьлийриз ва мугьманриз республикадин шегьеррин ва районрин Россиядин халкьарин адетдин культурайрин центрайрин “Зи Дагъустан — зи Россия” тIвар алай форум-фестивалди, “Дагъустандин булахар” лишандик кваз тешкилай чи халкьарин майданар, симинин пагьливанар, фольклордин, хореографиядин, музыкадин ва маса коллективри иштиракай гала-концертри ва “Нарын-къеледа” нянихъ къурмишай “Зи халкьдин маниярни кьуьлер” ва “Жегьилрин сесер” чIехи концертди еке таъсирна. “Азадвилин майдандал” шегьердин администрациядин кьил Ма­лик Баглиева къейд авурвал, юбилей себеб яз къадим шегьерда гзаф кьадарда цIийи­вилер арадал атана ва абурал ше­гьерэгьлийри шадвалзава.

Иллаки дербентвийри Кеферпатан Кавказдин крарин рекьяй РФ-дин ми­ни­стр Лев Кузнецован иштираквални аваз ачухай къадим шегьердин ава­дан­ламишнавай ва гуьрчегарнавай гьуь­луьн къерехдал (8,6 гектар, 4 агъ­­зурдав­ агакьна агьалияр кьабулдай пляж)  пара разивална. Къе анаг виридалайни иер чкадиз элкъвенва. Ана ше­гьерэгьлийри­ни, мугьманрини хушвилелди ял язава.

Са кар заз мад къейд ийиз кIанзава. Аналитикадин “ТурСтат” агентстводи туристрин арада лап машгьур Россиядин къадим 10 шегьер тайинарнава. И сиягьда Дербентди сад лагьай чка кьазва­. Ана мад Керчь, Старая Ладога, Ве­ли­кий Новгород, Ростов Великий, Муром, Смоленск, Псков, Брянск ва Владимирни ава.

Дербентвийрин рикIерик гьевес кутадай вакъиаяр мадни хьана: Дербентдин МФЦ Россияда лап хъсанди яз гьисабна; шегьерда “Симинин пагьливанар” ва “Мани лагь, ашукь” фестивалар, терроризмдиз акси жегьилрин форум кьиле фена; РД-дин Гьукуматдин Председатель Абдусамад Гьамидова куьгьне ва хасаратвал хкатдай кIвале­рин иесийрив цIийи кIвалерин куьлегар вахкана; Сулейман Керимован куьмекдалди шегьердин школаяр цIийикIа туькIуьр хъувуна.

Дербент район

Ни вуч лагьайтIани, чна жуван халкьдал, жув адан векил хьунал дамахзава. ГьикI хьи, чи халкьди вичин арадай машгьур полководецар, руководителар, игитар, арифдарар, алимар, шаирар, композиторар, устIарар, зегьметчияр…майдандиз акъуднава. Майдин вацра лезги генералрин жергейриз мад сад хтана. Белижда чIехи хьайи штулви Гьажиев Тагьир Минетулагьович. Майдин вацра Белиж поселокдин гуьрчег залрикай сад тир “Москвада” Краснодарский крайдин Крымскдин гьавадин къуватрин космический дивизиядин командир, генерал-майор пара гьуьр­метдалди тебрикзавай чIехи межлис кьиле фена. Са шакни алач, ам гзаф инсанар патал рикIелай тефидай вакъи­адиз элкъвена.

Дербент райондин хуьруьн майишатдин зегьметчийри республикадин экономика еримлу авуник гьар йисуз вижевай пай кутазва. ЦIини абуру багълара, салара хъсан бегьерар битмишарна. ЦипицIрин ва салан майвайрин лап кьакьан бегьерар кIватIна. Ракъинин кагьрабаяр — 53 агъзур тонн ва салан май­ваяр — 450 агъзур тонн. Санлай къачурла, 9 миллиард манатдин къимет авай продукция гьасилна.

Райондин Падар хуьруьн агьалийрин рикIелайни Яру кIекрен йис алатдач. Ремонт хъувурдалай гуьгъуьниз абурун больницани поликлиника лап цIийибуруз элкъвена ва абур алай аямдин медицинадин махсус аппаратурайралдини тадаракламишна. Мамедкъа­лада Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайибуруз памятник ачухна.

 Сулейман-Стальский район

Эхиримжи йисарин гьакъикъат ахьтинди я хьи, Сулейман-Стальский районда экономикадин, яшайишдин, культурадин жигьетдай вилик фин, райондиз инвестицияр гзаф гъун патал еке ала­хъунар ийизва. Райондин хуьрера хъсан патахъ жезвай дегишвилер, цIийивилер виридаз аквазва, абуру ри­кIерик шадвални кутазва.

Районда гьар йисуз чи чIалан устад СтIал Сулейманан шииратдин йикъар тухузва. ЦIи лагьайтIа, шаз са къанажагъсузда цIай яна кайи ХХ асирдин Гомеран цIийиз эхцигнавай, тадаракламиш хъувунвай музейни ачухна. И мярекатдик гзаф кьадар мугьманри, чкадин агьалийри иштиракна. Шад митингдал “Сулейман-Стальский район” МО-дин кьил Нариман Абдулмуталибова музей арадал хкуник лайихлу пай кутур мергьяматлувилин “Территория добра” фондуниз (адан председатель Фируза Керимовани митингда авай), “Завод минеральных вод “Рычал-су” ОАО-диз, “Коломяги-Ретор” ЗАО-диз, аслу тушир “Гражданское общество” ассоциациядиз сагърай лагьана.

Вад райондин (Сулейман-Стальский, Мегьарамдхуьруьн, Кьурагь, Дербент, Табасаран) мулкар (2500 гектар чилер) дигидай цик кутун патал эцигзавай Сардархуьр-ДаркIуш-Къазмаяр водопроводдин ва “Кировский” къаналдин имаратар ишлемишиз вахкунал вил алай зегьметчияр гзаф я. Райондин руководстводи республикадин гьукуматдихъ галаз санал гьа югъ мукьвал ийидай рекьер жагъурзава.

Алатзавай йисуз Яру кIекрен пишкешар, шабагьар агакьайбур районда тIимил хьанач. Эминхуьре школадин цIийи дарамат, Агъа СтIалдал азаддиз кьуршахар кьадайбурун спортзал, Кьасумхуьрел районда 1930-йисалай зегьмет чIугур урус пешекарриз стелла, Чантархуьре Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайибуруз памятник ачухна, Кьасумхуьрелай Уллу-Гъетегъиз кьван рехъ ремонтна, Кьулан СтIалдал ФАП-дин дарамат эцигзава.

Генерал-майор, Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи Мегьамед-Гьанифа Шайдаеван 100 йисан, лезгийрин писатель Нажмудин Шихнабиеван 70 йисан юбилейрик, “Куьредин ярар” фестивалдик, Кьасумхуьрел кьиле фейи лезги гамарин суварик, дидед чIалай илимдинни тежрибадин конференциядик иштиракай инсанрин рикIелайни и мярекатар алатдач.

 Нариман Ибрагьимов