Уьмуьрдиз вил вегьейла, иллаки алай де­вирда рикIе дерт авачир инсанар бажа­гьат ава. Гьикьван гьайиф жедай кар я, гьеле уьмуьр вилик кумай, рикIе мурадар авай жегьилрив залан азар гатIум хьана ва я кьилел бедбахтвилин дуьшуьш атана, инвалидриз элкъвена, абурун уьмуьрдихъ дад амачирла.­ Азардин вилик инсан ужузни я, ажузни. Садаз­ни пака ви­чин кьилел вуч къведатIа чизвач. Чал уьмуьрда жуьреба-жуьре агъур кьисметдин инсанар гьалтзава. Бязи вахтара инсанар чебни регьимсуз, мергьяматсуз, инсафсуз жеда. 

Къенин зи ихтилатни гьа ихьтин са дуьшуьшдикай я. И мукьвара  газетдиз духтурдикай макъа­ла кхьин патал зун республикадин онкология­дин больницадиз фенвай. Анаг ракдин залан азарар сагъар хъийизвай,  рикIиз къайи чка я. Больницадин гьаят анализар вахкуз атанвай инсанрив ацIанвай. Абур гьар сад онкологиядин рекьяй са гьихьтин ятIани патология авайбур тир. Абуруз килигиз, квез Ал­лагь куьмек хьурай гафар къведа мецел.

Духтурар экуьнин “вад декьикьадиз” кIватIнавай. И мярекат куьтягь жедалди, зун гьаятда куьсридал ацукьна. Зи къаншарда сад жегьил, садни юкьван яшарин кьве дишегьли ацукьнавай. Абурукай жегьилди, чинни анихъ хьиз  элкъуьрна, мукьвал-мукьвал вилер яйлухдалди михьиз, шехьзавай. Ам гзаф перишан тир. Са арада ам больницадин дараматдиз фена. Ахпа за инал аламай дишегьлидивай а руш вучиз шехьзава, адан дерт вуч я лагьана хабар кьуна. “Адан тарих яргъиди я, чан вах”, — лагьана, а папа ихтилат ийиз башламишна.

— Чун Лак райондин Хосрех хуьряй, амни зи вахан руш, тIварни Загьра я. Диде-бубади алаз — багьаз хуьзвай авай са руш. Абуруз мад веледар авач. Школа — къизилдин ме­дал­далди, университет яру дипломдалди акьалтIарна, хайи хуьре муаллим яз кIва­лах­завай. Акунар алай гуьрчег рушаз илчиярни гзаф къвезвай. Амма Загьради уьмуьрдин юлдашвиле вичихъ галаз  школада ва университетда санал кIелай Омар хкяна. Ди­де-бубади, еке харжияр авуна, руш гъуьлуьз га­на. Кьведани школада кIвалахиз, уьмуьр ви­чин къайдада аваз  физвай. Омаран диде-бубани сусалай гзаф рази тир.

Загьрадин бахтлу уьмуьр яргъалди фенач. Бедбахтвал хабарни авачиз галукьда. Шегьердай хквезвай рекье машин авария хьана, Загьрадин буба рагьметдиз фена. Рушаз еке дерт хьана. Гьамиша сивел хъвер алай, шад къилихрин ам михьиз сефил хьана. Буба адаз уьмуьрда вири тир.

Йисар къвез физвай. Загьрадихъ аяларни авачир. Ам къвердавай юхсул жезвай. Ада са гьихьтин ятIани сагъсузвал авайди гьисс­завай. Омара вичин паб, сагъламвал ахтармишиз, Махачкъаладиз гъана. Ина лагьайтIа, жегьил дишегьлидиз агъур къарар акъудна: Загьрадин гинекологиядин органрик рак  акатнавайдакай, ам бедендиз чукIун тавун патал а органар вахтунда акъудун­ лазим тирдакай лагьана. Им Загьрадин бахтсузвилин сифте камар тир. Гьа икI, адаз операция авуна. Ам кIвализ хъфена. Сифте кьве йисуз Омара вич уьмуьрдин юлдашдин рикIиз са жуьрединни чIуру фикир текъведайвал тухвана. Амма икI яргъалди фенач. Жегьилрин араяр къвез-къвез серин жез, Омара ички ишлемишиз, ам кIвализ геж хквез башламишна. Загьрадин рикIиз кьарай авачир. Омаракай вичиз  уьмуьр­дин юлдаш жеда лагьана инанмиш тушир. Омаран диде-буба капI — тIеат ийизвай, гзаф регьимлу, мергьяматлу инсанар тир. Абуруз чпин сусан язух къвезвай. Абуру адаз икI лагьана: “Гьар гьикI ятIани, чан руш, вун чаз кьисметдай акъатнавайди я. Вуна а азар пул  гана къачунвач кьван. Куьн хьтинбур дуьньяда ацIанва. Са аял къачуна, хуьда”.

Амма сусаз а гафарин ван къвезвачир, адан рикI гъуьлуькай секин тушир.

Са нянихъ вири суфрадихъ ацукьнавайла, Омара вич кIвалахиз Москвадиз фидайдакай лагьана. Диде-буба гьикьван рази ту­ширтIани, ада вичиз кIанивал авуна. Москвадай ада диде-бубадиз зенгер ийизвай, абурун­ сагъламвиликай хабар кьадай. Амма Загьрадин тIварни кьан тийиз хьана. Ам къвердавай перт жезвай. Са юкъуз, хабарни авачиз, Загьрадин телефондин трубкадиз Омаран зенг атана. Теспача кваз, ада трубка хкажна. Анай Загьрадиз рикI атIудай гафарин ван атана. Омара адаз икI лагьана: “Загьра, вуна багъишламиша, гележегда чун, уьмуьрдин юлдашар яз, санал яшамиш жедач. Вун ви дидедин патав ахлад”…

И гафарин ван хьайила Загьрадин кIва­черикай чил хкатна, вилерикай цIайлапанар фена, кIвале шелдин сес гьатна. Адаз  амукьайди вичин пек-партал кIватIна, дидедин патав хъфин хьана. КIвализ хтай са шумуд йисалай адан дидени рагьметдиз фена. Загьрадин далу михьиз ичIи хьана. Адаз уьмуьрдикай дад амачир. Гила ада, “Я Аллагь, зун вуна диде-бубадикай, уьмуьрдин юлдашдикай, кьисмет тахьай аялрикай магьрумна. Зун гьикьван тахсирлу хьана ви вилик?” — гафар мукьвал-мукьвал тикрарзавай.

Омар лагьайтIа, маса дишегьлидал эвленмиш хъхьана. Хизанда кьве хвани чIехи ийизвай. Са мус ятIани чпел чпин рикI алаз, арада гьуьрмет аваз яшамиш хьайи Омарни Загьра гила чара ксар тир.

Ихьтин дуьшуьшарни чаз уьмуьрда, гьа­йиф­ хьи, тIимил аквазвач, инлай кьулухъни хъжеда. Амма кар анал ала хьи, итим азарлу хьайила, дишегьлиди ам гадардач. Вири зегьметар вичин хивез къачуна къайгъу чIуг­вада, сагъариз алахъда. Гьайиф хьи, ахьтин мергья­матлувал, регьимлувал вири итимрихъ жедач. Къанажагъ, меденивал, инсанвал виридахъ жезвач эхир. Омар ахьтин кас хьанатIа, Загьрадиз, белки, куьмек жедай, чIуру азар, белки, алатдай, сагъ хъжедай. Инсан фикирри, бахтсуз кьисметдини регъвезвайди я. Вучда кьван?! Ихьтин дуьшуьшра гьихьтин меслят­ къалуриз жеда? Сабурлувал хуьн, уьмуьр­дихъай жезмай кьван вил атIун тийин. Алакьдай са кардал машгъул жен, зегьмет чIугван — датIана фикиррив рикI нез тан тийин. Аллагь чIехи кас я — гьадаз ял­вар ийин…  Белки, куьмек­ жен. Инсанрин кьилел текъвезвай дуьшуьшар, бедбахтвилер авач. РикI кIевиз кьан.

Надият  Велиева