30-январдиз Махачкъаладин Амет-Хан Султанан тIварунихъ галай аэропортуна Дагъустандин транспортдин ва рекьерин майишатдин министр Жамбулат Салавов республикадин СМИ-рин векилрихъ галаз гуьруьшмиш хьана. Мярекатдал министр идаради 2024-йисуз кьиле тухвай кIвалахрикай ва алукьнавай йис патал вилик эцигнавай месэлайрикай рахана.
Ж.Салавова гьисабзавайвал, транспортдин хилен къурулушар еримлу авунин карда хъсан нетижаяр ава, транспортдин къуллугърин хиле алай аямдин технологийрикайни къвердавай гзаф менфят къачузва. Алатай йисан нетижайрикай ихтилат министрди шегьре рекьер авай гьалдилай башламишна.
Санлай къачурла, Дагъустан Республикадин мулкунал автомашинрин рекьерин яргъивал 30,4 агъзур километрдиз барабар я, абурукай федеральный дережадинбур — 687,1 километр, республикадин ва муниципалитетрин арада авайбур — 7,3 километр.
И рекьера, санлай къачурла, 2,5 агъзур муьгъ (умуми яргъивал — 62 агъзур метр) ва 11 тоннель (умуми яргъивал — 6,7 агъзур метр) гьалтзава. «Дагъустан Республикадин транспортдин хел вилик тухун» госпрограммадин сергьятра аваз, 2024-йисуз 445 километр рекьер ва 18 муьгъ (умуми яргъивал – 965 метр) кутугай къайдадиз хкана.
Гьа са вахтунда районрин центраяр къир цанвай шегьре рекьералди алакъалу авунин, гьакIни Дагъустандин экономикадин даяхар тир хилер — хуьруьн майишат, промышленность ва туризм еримлу авунихъ галаз алакъалу проектар кьетIен гуьзчивилик ква.
ГьакIни, министрди къейд авурвал, еке фикир сергьятдиз мукьва мулкара рекьерин къурулушар вилик тухунин месэладиз гузва. Туристри менфят къачузвай маршрутрин кьадар гзафарун патал, санлай къачурла, 122 километрдин мензил тешкилзавай 23 объектдал рекьер къайдадиз хкунин кIвалахар кьиле тухванва. 2025-йисуз и кIвалах давамарда. Иник, гьа жигьетдай яз, Дербентдилай элкъвена фидай рехъ акатзава. Алатай йисан сентябрдиз ина эцигунин кIвалахар акьалтIарна. Санлай къачурла, федеральный «Кавказ» шегьредик акатзавай ва Дербентни Хасавюрт шегьеррилай элкъвена фидай рекьер туькIуьрунин кIвалахар давам жезва. Махачкъала шегьердин къенез гьахь тавуна физ жедай рекьер туькIуьрунин проект экспертизада ава.
Дербент районда вири сезонрин вахтунда кардик жедай туриствилинни ял ядай «Каспий гьуьлуьн къерехдин кластер» комплексдив агакьардай рекьерин проектар гьазурунин кIвалахни эхирдив агакьзава. РикIел хкин, и месэла РФ-дин Президент Владимир Путинан тапшуругърин сергьятра аваз кьилиз акъудзава.
РД-дин «Дагълух мулкарин гьакъиндай» къанундин сергьятра аваз, дагъдин чкайра республикадин шегьре рекьерин къурулуш кутугай гьалдиз гъуниз кьетIен фикир гузва. И проектдин сергьятра аваз, санлай къачурла, 50 километрдин мензил тешкилзавай 21 объект эцигунин, бинедилай ремонт авунин ва цIийикIа туькIуьрунин кIвалахар кьиле тухун фикирда кьунва.
Кьиблепатан Дагъустанда иник «Кавказ» шегьредилай Табасаран райондин Сиртыч ва Татил хуьрерив агакьарзавай рекьин 32-километрдилай 39-километрдал кьван мензил бинедилай ремонт авунин кIвалахар акатзава.
Алатай йисан ноябрдиз СтIал Сулейманан районда Кьасумхуьр — Агъа СтIалар хуьрерин арада авай 3 километрдин рехъ ремонт авунин кIвалахар акьалтIарна.
Махачкъаладин гьуьлуьн портунив агакьардай рехъ туькIуьрунин месэладин сергьятра аваз, 2023-2024-йисара проектдинни сметадин документар гьазурунин кIвалахар кьиле тухвана, шазан 1-октябрдиз государстводин экспертизади проектдиз разивал гана. 2025-2026-йисара и месэла уьмуьрдиз кечирмишдайвал я. Алай вахтунда, малум хьайивал, эцигунрин кIвалахар башламишун патал гьазурвал аквазва. Санлай къачурла, Махачкъаладин алишверишдин портунай алатай йисуз 14 жуьредин метягьар рекье туна, гьа гьисабдай яз — 580 агъзур тонн техил — Ирандиз. ЦIи ина йиса 1,5 миллион тонн техил рекье твадай гужлувал авай цIийи терминал туькIуьрун пландик ква. Идалайни гъейри, портунин алай вахтунда кардик квай гимияр акъваздай чкаярни ремонтдайвал я. Къейд ийин хьи, Каспий гьуьлуьн кьер йисалай-суз кьери жезватIани, гимияр акъваздай чкайрин деринвал истемишунриз жаваб гудайди я. ЯтIани, кьер деринарунин (михьи авунин) кIвалахар вахт-вахтунда тухузва.
Алатай йисуз Дагъустандив шегьеррин арада къекъведай кьуд электропоездни агакьна. Абур Махачкъала — Дербент ва Махачкъала — Хасавюрт ракьун рекьера кардик ква.
Гьавадай алакъадин рейсерни 8 терефдин гзаф хьанва. Гила Дагъустандай Череповец, Киров, Сыктывкар, Новокузнецк, Псков, Иваново, Саранск ва Оренбург шегьерриз самолетра аваз физ жеда. ЦIи Махачкъаладин аэропортуна цIийи терминал кардик кутадайвал я. Ж.Салавова хабар гайивал, Махачкъаладин аэропортуна гьакIни самолетар цавуз хкаж жедай — ацукьдай цIийи зул (яргъивал — 3200 метр, гьяркьуьвал — 45 метр) кардик кутада. Адавай гьихьтин хьайитIани заланвал авай самолетар кьабулиз жеда.
Шегьердин транспортдикай рахадайла, министрди хабар гайивал, Махачкъаладин автобусрин парк йисалай-суз цIийи хъийизва. ЦIи шегьердин куьчейриз тахминан 60 цIийи автобус экъечIдайвал я.
КьетIен фикир министрди рекьера хатасузвал артухарунин месэладиз ва и жигьетдай кьабулзавай серенжемриз гана. «Эхиримжи йисара сифте сеферда яз шаз чалай рекьера аварийрин кьадар виликандалай артухар тийиз алакьна — икьван чIавалди и рекъем йисалай-суз гзаф жезвайди тир. И карда чаз видеодиз къачудай камерайри куьмек гана лагьайтIа жеда», — малумарна ада.
Мярекатдал республикадин журналистри министрдиз суаларни гана. «Лезги газетдин» патай гайи суал Мегьарамдхуьруьн райондин мулкуна госсергьятдал агакьарзавай республикадин дережадин «Гъепцегь-Тагьирхуьр» рехъ авай татугай гьалдиз ва ам къайдадиз хкунин месэладиз талукьди тир. Ж.Салавова инанмишарайвал, алай йисуз и рехъ ремонт авунин кIвалахар гъиле кьада. «Транспортдин международный «Кеферпад-Кьиблепад» маршрутдик акатзавай и рекьел чна «чан хкида», — лагьана ада. Тамамдаказ и месэладикай чна гуьгъуьнин нумрайра хабар гуда.
Эхирдай РД-дин транспортдин ва рекьерин майишатдин министрди идарадихъ галаз активнидаказ алакъаяр хуьзвайбуруз шабагьар ва чухсагъулдин чарар гана.
Жасмина Саидова
