Къадим Дербент, жуьреба-жуьре делилар аваз (иник суьргуьн авунни акатзава), жуьреба-жуьре вахтара урусрин тIвар-ван авай ксарин, гьа жергедай яз писателринни ватан хьайиди тарихдал рикI алайбуруз малум я. Писатель-декабрист Александр Бестужев-Марлинскийдин кьадар-кьисметни гьахьтинди хьана.
1825-йисуз декабристрин восстанида иштиракуниз килигна, ам сифте Якутскдиз, анайни Дербентдиз суьргуьннай. Къадим шегьерда ам 4 йисуз (1830-1834) яшамиш хьана. Вичиз жемятди гзаф гьуьрмет авур писателди ина “Аммалат-Бек” (1832) ва гьуьгъуьнлай “Мулла-Нур” (1835-1836) (куьлуь-шуьлуьйрикай рахазвач) повестарни кхьенай.
Алай йисан 23-октябрдиз А.Бестужев-Марлинский дидедиз хьайидалай инихъ 220 йис тамам хьана. И вакъиадиз талукь яз шегьердин культурадин маканра, музейра, мектебра жуьреба-жуьре мярекатар тешкилна.
Дербентдин музей-заповедникдин ва шегьердин музыкальный училищедин коллективри и мукьвара тешкилай вечер иллаки метлеблуди хьана.
Мярекат “I Петрдин кIвал” — музейдин комплексда кьиле тухвана. Анал рахай Дербентдин музейрин комплексдин директордин заместитель Зулейха Няметовади ва Бестужев-Марлинскийдин музейдин руководитель Ругия Мардановади, тIвар-ван авай писателдин уьмуьрдиз ва яратмишунриз, ам Дербентда яшамиш хьайи вахтуниз талукьарна, итижлу суьгьбетар авуна.
Вечердин иштиракчийриз Дербентдин музучилищедин муаллимар ва студентар тир Бетул Нагъиевади, Назиля Ирзаевади, Раиса Заловади, Сейранат Исмаиловади, Мадина Исаевади ва Гъулангерек Исмаиловади тамамарай А.Пушкинан, М.Лермонтован, С.Есенинан чIалариз кхьенвай романсар, А.Бестужев-Марлинскийдин эсеррай хуралай кIелай чIукар иллаки бегенмиш хьана.
Нариман Къарибов