Гьуьрметлу газет кIелзавайбур!
Шаирвал, художниквал, музыкантвал — ибур, за ийида лагьана, хкягъиз жедай пешеяр туш. И пешеяр кьилиз акъудун патал Аллагьдин патай ганвай пай кIанда… Зи фикирдалди, ахьтин ксарикай сад гьелелиг вичикай хабар тахьанвай Хуьпуьхъ ФатIима (Феталиева) я.
ФатIима 1952-йисан 9-сентябрдиз Сулейман-Стальский райондин Хуьпуьхърин хуьре дидедиз хьана. ЦицIигърин 8 йисан школа акьалтIарайдалай гуьгъуьниз, ам вичин уьмуьрдин юлдашдихъ галаз Туркменистандиз акъатна. Гзаф йисара ана, Челекен шегьерда, яшамиш хьана. Уьмуьрдин юлдаш Феталиев Фетали милициядин органрин къуллугъчи тир. ФатIимади лагьайтIа, гьар жуьредин кIвалахар авуна ва чIехи хизан арадал гъана.
Вири йисара ада шиирарни туькIуьриз хьана. Амма вичин умунвиляйни, регъуьвиляйни абур садазни къалурнач, я санани чапни авунач.
Агъадихъ чна адан са шумуд шиир теклифзава.
Шангъар Фейзуллаев,
ЦIийи Макьарин юкьван школадин директордин куьмекчи
Хуьпуьхъ Фатима
Зи къизилгуьл
Гуьзел чка кьунва вуна зи сала.
Безетмишда на жегьилрин тавхана.
Валай багьа савкьат авач гьич маса,
Ашкъидивди багъишда вун, къизилгуьл.
Вун гьар кIвализ, вун гьар рикIиз багьа я,
Вун жегьилрин муьгьуьббатдин дава я.
Вал гъил вегьез, аялдинди суза я,
Сефил рикIер шадарда на, къизилгуьл.
Вал инсанар кьару тирди аквазва,
Къацу пешер шагьвардивди рахазва.
Гьар пенжердив агатайла рахазва
КIваляй салаз зун вахъ галаз, къизилгуьл.
Я зун…
Вун — мулдин цуьк, шагьвар я зун
Ви пешерихъ галукьзавай.
Са чигедин стIал я зун
Ви пешерал ацукьзавай.
Кьуд патахъди гузавай нур,
Вун — вили цав, са гъед я зун.
Къацу векье вун гуьзетиз,
Чуьнуьх хьанвай са къвед я зун.
Ваз мехмери чайдихъ хъвадай
Са кIус ширин шекер я зун.
И дуьньядиз шадвал гъизвай,
Вун — ракъин нур, сегьер я зун.
Ашкъи-гьевес артух ийиз,
Вун билбил яз, багъ жеда зун.
РикI ацукьай ширин чандиз
Гьам жерягь, дарман жеда зун.
Вун — тар, зун ви серин жеда,
Зегьем рикIер уьлуьхардай.
Муьгьуьббатдин утагъ я зун
Ви жегьил чан илифардай.
Муаллим
Мергьяматлу азиз инсан,
Чирна на чаз писни-хъсан.
Кьада вине, машгьур инсан,
Ви лайихлу тIвар, муаллим.
Ви сабурдихъ авач кьадар,
Гьар келима — сад са гьунар.
Вун я къе чи руьгьдин лувар,
Гележегдин къастар, муаллим.
Букварь чав вугана куьне,
Ачухна илимрин сегьне,
Ви балайриз хьурай шегьре,
Вилик фидай рекьер, муаллим.
Духтур, летчик, устIар, фяле…
Куьн — кьегьалар ава чаз къе.
Россиядин гьар са пипIе
Ийиз къе квел дамах, муаллим.
Магьмуд Рагьимханов
Пакизат
Дагъдин синел хаму жейран
Зи къаншардиз атана.
Къаматдал зун хьана гьейран,
Ахвар квахьна датIана.
Гатфар кьиляй гуьгьуьл кьадай
Билбилдин сес ава вахъ.
Ашкъи кутаз, хуш рахадай
Ширин тир мез ава вахъ.
Хизан патал, кIвал-югъ патал
Алакьунар пара я.
ВикIегьвални гуьрчегвал ви
Виридаз ашкара я.
Лезги намус вине кьадай
Такабурлу къуш я вун.
Хабар кьадай гьар рикIикай
Чаз виридаз хуш я вун.
Ришветбаз
Асландин хам алай чакъал,
Нез гьазур я чарадан мал.
Ришвет къачуз, тагуз мажал,
Чиниз регъуь мус жеда ви?
Са гаф дуьз я, къанни вад таб,
Келле буш я, вични — ятаб.
Вилик вичин дафтар — ктаб,
Сиве туьнт пIапIрус жеда ви.
Такабурдиз, рахан тийиз,
Гьахъвал хиве гьич кьан тийиз,
Закондини икI ван тийиз,
Къарарни гьахъсуз жеда ви.
КичIевал квач Аллагьдикай,
Ягьанатиз пачагьдикай,
Кесиб халкьдин зуз — агьдикай
Жегьеннемда чан куз жеда ви.
За лагьана ваз гьахълу гафар,
Ван хьаначтIа, кIела дафтар.
Вичел кьве чин алай кафтар,
Вине кьил агъуз жеда ви.
Дуьнья, дуьнья…
Вилик хьана ягьсуз къачагъ,
Дуьнья вучиз хьанва алчах?
Икьван инсан гьелек ийиз,
МичIи мийир чаз экуь рагъ.
Адалат, кар — амач хьи ван…
Инсандин кьил квадарда кьван!
Дугъри инсан кьулухъ хьана,
Чакъалдикай хьанва хьи хан.
Гьар бендедиз ганвай вад югъ,
Чизмач, низ гьикI ийин къуллугъ.
Секин уьмуьр мус жеда чаз,
Кьуд патахъай акваз шулугъ.
Иблисдиз рехъ хьанва ачух,
Ришветрикай жезвач хьи тух.
Михьи ризкьи амач хьи чаз,
Какадарна силни гьакI мух.
Течиз вичин тесниф — ери,
Тарашиз кIанз дуьнья вири,
Рахадайла — гъил цавара,
Акьулдиз вич яз лап кьери.
Вилик — эрекь, сиве — пIапIрус,
Къалуриз гьакI вагьшидин кус,
Гъиляй къвери кIвалах ийиз,
Кумач хьи квек зерре намус.
Айнуллагь Абдуллаев
Хкахьай экв
Вахтсуз и дуьньядилай фейи кьепIирвияр — Асланов Фикретан ва адан хва Феликсан къаматар рикIел алаз…
Зулун югъ тир, шад тир кьуд пад, хъуьрезвай,
Дагъни дере кьунвай ширин сесери.
Ракъин нурар кьве жегьилдал элкъвезвай,
Уьмуьрдин рехъ чIагурзавай цуьквери.
Бегдиз тебрик къалин хьанвай КьепIирдал.
Сусаз бахтар тIалабзавай Кьурагьа.
Шагьди фикир давамарна эхирдал:
— Гила, кавха, вуна кьве гаф хълагьа!
ИкI гаф гана шагьди, Феликс къарагъна,
Вири бахтар гун тIалабна жегьилриз.
“Са туьнт лезги макьам ягъа!”- гьарайна
Ада лаш гвай далдамчийрин векилдиз.
Шад тир вири, кавхадин кьуьл акурла,
Гьич тежер кьван бахтлувилив ацIанвай…
Ишарадин дуьз гъавурда акьуна,
Багьаят свас фад кьуьлуьник атанвай…
Гурлу капар садлагьана атIана, —
Экв хкахьна кьуьлуьн юкьвал хизандин.
Багьаят свас, вилер шелдив ацIана:
“Мехъер юкъуз жеч ихьтин кар хъсанди…”
Квахьзавачир хкахьай экв виликай —
Багьаятан зурз чкIизвай кIвачериз.
Феликсаз гьич хабар тушир рикIикай,
Чамариз физ атанвай ам эвериз.
Секинарна Багьаята аялар.
Чамариз физ абурни лап гьазур тир.
Инаятал тапшурмишна Мегьамед,
РикIяй физвай гьар са хиял агъур тир…
* * *
Хкаж хьана кьветхвер вахар машиндиз,
Шад тир гзаф Нуриятни Бурлият.
Икьван шад югъ такунавай яшинда,
Мад акьахна пуд лагьай вах — Дурият.
Зи Кичибег халудини датIана,
Гъил юзуриз, вилер алай сусарал…
Яна макьам рекье гьатдай чамариз,
Ахмиш хьана гьар машиндиз жегьилар.
Манидин сес чкIанавай тамариз,
Шад тир пара чамрахъ галай векилар…
* * *
Гзаф шад тир къавум — къардаш мехъерик,
Нубатдалди тостар ширин лугьузвай.
Дишегьлийри, къалабулух кваз рикIерик,
Вахт геж хьунухь гьакъикъатда кьатIузвай.
Бубайрилай адет авай Кьурагьа:
Чамар шагьдин буйругъдалди кьабулда.
Алачир гаф суфрадихъ я къадагъа.
Шагьди вири дуьз терездал алцумда.
Свас акъуддай яна макьам йигиндиз…
Шад сесерин ван хкажна жегьилри.
Кьве гъиликай кьуна сусан секиндиз,
Гурарай гъуз авудна свас векилри.
Къени крар хьун тIалабна вирида,
Сусан машин михьи цивди чуьхвена.
Шад сесерин ванер туна дереда,
ЦIиргъинаваз са-са машин хъфена.
“Гурлудаказ кьабулнавай мугьманар,
Гьар са кIвалах дуьз адетрай тухвана.
ЦIийи хъия тади гьалда суфраяр”
Лугьуз, шаддиз тамадани рахана.
Велед бахтлу хьун тIалабна дидеди.
Чухсагъулдин гаф лагьана бубади.
Чамарин ван ахмиш хьана дередиз,
Рехъ цифедиз элкъуьрнавай руквади…
* * *
Хъукъваз пIирел яваш хьана машинар,
Адет тирвал, пIирен паяр эцигна.
Мад тIалабна бахтлу хьунухь жегьилар,
Ахпа кIевиз машинрин газ илисна.
Багьаят свас перишан тир рикIивай,
Феликсазни и кар рикIяй аян тир.
Са чIавузни Фикретазни хцивай
Кефи хадай гаф ван тахьай хизан тир…
“Ваз минет я, Феликс, машин яваш гьал”
Лугьуз, даим минетзавай вахари.
Багьаятни рахазавай алаз къал,
Руг язавай гьакI ятIани чархари.
Масанан кIам, гуьзел дере — тIебиат…
Зулу вичин къалурзавай няметар.
— Чахъни ава женнет — багълар, гьакъикъат,
Ийиз жедай курортривни гьуьжетар!..
* * *
Штулрин хуьр пайда хьана, къеле хьиз.
Машинрин сес яваш хьана дереда.
Дуьа кIелна Гьажирамазан бубадиз,
Феликсан гьал аквазвай са жуьреда.
Пелез къайи акъатзавай курумар, —
Яб гузмачир, гьамиша хьиз, гъилери.
Алахънавай ам гзаф гуз дурумар,
Рехъ бегьемдиз кьатIузмачир вилери.
ТIуьр балугъд кIус къачунвачир беденди.
Сафра кьунвай. Гагь гьакI жедай хесет тир.
“Яраб кIвализ ахгакьнайтIа вядеда…”
И арада са туьнт чай хъун адет тир.
Газдал тIимил кIвач илисна легьзеда —
Зур къалурна машинд вичин таяриз.
Ранг амачир гьич Феликсан бензеда,
Яб гузмачир гила ада гафариз.
Бурлията кьуна гъилер вахарин,
Багьаятан рикIе гьатна хиялар:
“Я залум экв, куьз хкахьнай чамарин?..
АхквадатIа яраб чаз чи аялар!”
“Куьз гъаначир за бицIекар чамариз,
Аквадайвал Кьурагь деред талаяр?..
Къизилверекь алукIнавай тамариз,
Чуьллеризни килигдайвал балаяр…”
Бирдан рекьел залум КамАЗ акъатна.
Феликсаз рехъ мичIи хьана руквада.
Кьасухдай хьиз, им гьикI вилик акатна?
ЗатIни амач гьич вилериз аквадай!
Садлагьана туп ягъай ван акъатна,
Япар биши хьана вири вахарин.
Багьаятан къеневай рикI аватна,
Феликсаз ван хквезмачир гафарин.
Кьве машиндин акьуна пел — пелера,
Гьич садахъни лугьудай гаф авачир.
Машиндин руль элкъвезмачир гъилера,
Феликсаз гьич са хабарни амачир…
Вахар пудни алчуд хьана епер хьиз,
КIус-кIус хьана, ничхирд вегьей хипер хьиз.
Вири санал, са кIунчIунин цуьквер хьиз,
Рагъ такуна, шуьткьвена хьи жевгьер хьиз…
Са нефесдал аламай вах Дурият.
Юзазмачир Бурлиятни Нурият.
Феликсан кьил аватнавай къуьнерал.
Багьаятан курум алай вилерал…
* * *
Залум ажал, вун гьи жуьре атана!?
Исли — Керем акунвай тир ахварай…
Машиндин къен ивид селдив ацIана,
Жемятд вилер ацIайди хьиз накъварай.
Вуч авурай Инаята етим хьай?
Акуй чаз югъ Мегьамедакай итим хьай!
Диден буба рикIел хьурай гьамиша
Эме, ими куьне даим саймиша…
РикI кIевиз яхъ, Арсен — бала, шемир гьич,
Ам кьисмет я хайи юкъуз кхьенвай.
Уьмуьрд къене вун кIус зайиф жемир гьич,
ВикIегь хьухь, хва, гьулдан хьиз хьухь ифенвай.
Заирадиз бахтар гзаф кьисмет хьуй,
Дидедин гъам алатдайвал рикIелай.
Азиз бала, зи патай ваз минет хьуй,
Дидедин тIвар квадар мийир мецелай.
Нурията туна фена мурадар,
Акунач югъ куьс гудайвал гъилериз.
Кьуьтхверд хилер — адан зурба умудар,
Килигдайвал хьанач абурун мехъериз.
Бурлиятан къенибур тир ниятар:
Артуракай викIегь кьегьал туькIуьрун.
Хуш тир адаз Дианадин хесетар,
Бахтун фонарь адан кьилел куькIуьрун.
Дуриятан накъвар къвезвай вилерай,
ПIузар адан нив ятIани рахазвай.
Гъилер адан юзазмачир къуьнерай,
Лацу пелел ивид гелер аквазвай.
ЧIулав цифер яна Китин чархариз,
РикI кабабна и кар акур шагьидрин…
* * *
Гьи рикI я, лагь, шехь тахьайди и юкъуз.
Хизан санал къуьн-къуьне тваз кучукна.
КIелна Ясин фекьидини, гаф атIуз,
Къванерални лацу цIирхер алчукна.
Амач Феликс, Багьаятни тухвана,
Эхиратдин кIвализ фена са юкъуз.
Залум экв мехъер юкьвал туьхвена,
Хкахь тавур эхиримжи къад йисуз…
* * *
Хуш ниятар кьисмет хьуй куь балайриз
Чаз юрдарал чIуру рекьер тахьурай.
Яргъалд уьмуьр кьисмет хьурай архайриз,
Мехъер юкьвал пашманвилер такурай.
Гьикьван шад тир а зулун югъ бинедай,
Залум ажал куьз кьисметна жегьилриз?
Куьз тухвана вахтсуз цуьквер дуьньядлай?
Уьмуьрар гуй гьабурун вири векилриз!..
