Кьурагь райондин Хпежрин хуьре 1960-йисалди, патал фена, вузра, техникумра кIелай рушар авачир. Тажуб жедай кар тушир, идахъ са шумуд себеб авай. Диде-бубаяр рушар, кIелунар давамариз, шегьерриз ракъурдай къанажагъдив агакьнавачир. Хуьруьн 7-класс куьтягьай рушар, 8-10-классар акьал­тIариз, къунши хуьреризни ракъурзавачир. Юкьван образование авачирбур вузрик гьикI экечI­да? Идалайни гъейри, 16-17 йисав агакьнавай рушар диде-бубайри гъуьлуьз гузвай.

Хпежай ачух майдандал экъе­чIай сифте рушарикай сад Зумруят Исмаиловна хьана. Исмаил биологиядин муаллим, райондин образованидин отделда инспекторвиле кIвалахай педагог, хъсан пешекар ва коммунист тир. Хуьруьн школада чешнелудаказ кIелзавай руш ада Дагъустандин Огни поселокда авай дагъви рушарин интернатдик кутуна. Анаг куьтягьай 1960-йисуз Зумруят Ибрагьимова Дагъустандин медицинадин институтдик экечIна. Анаг тарифлудаказ акьал­тIарна ва педиатрди 50 йисалай виниз Махачкъалада аялрин духтур яз кIвалахна.

Зумруята хуьруьн рушариз вузра кIелдай рехъ ачухна. 1965-йисуз Исакьова Минасат Дагъустандин педагогвилин институтдин филологиядин факультетдик экечIна. Ада Каспийск шегьердин образованидин идарайра жаванриз урус чIаланни литературадин тарсар гуз цIуд йисар я.

Гьа и йисуз (Хпежрин школа муьжуьд йисанди хьанвай)  Ибрагьимова  Каминат  Дагъустандин медицинадин училищедик экечIна. Анаг куьтягьайла жегьилди са йисни зура Кьурагьрин райбольницада кIвалахна. 1966-йисуз Кьиблепатан Дагъустанда хьайи залзала себеб яз, Хпежрин хуьруьн чIехи пай агьалияр, гьа гьисабдай яз Ибра­гьимоврин хизанни, Белиж поселокдиз куьч хьанай. Каминатни аниз хъфиниз мажбур хьана.

Белиждин поселокдин больницадин кьилин духтур Межидов Нас­руллагьа жегьил пешекар хушвилелди кьабулна ва адаз лагьана: “Исятда завай ваз медсестрадин къуллугъ гуз жедач, халудин. Чи ла­­­бораторияда кIвалахдай пешекар авач. Дипломдин къиметрай аквазвайвал, вуна училище пара хъсандиз куьтягьнава, гьавиляй валай и кар алакьда. КIеве гьат тавун патал вун за пуд вацран курсаризни ракъурда. Лаборант тахьуни чи кIвалахдиз еке кьецI гузва, халудин…”. Мегер жегьилдивай “ваъ” лу­гьуз жедайни? Дербентда кардик квай курсара лаборантдин вердишвилерни къачуна, ирид йисалай виниз лабораторияда вичин хиве авай везифаяр чешнелудаказ кьилиз акъудна.

И вахтунда Каминатан уьмуьрда маса ва шад вакъиани кьиле фена. Ада ахнигви Къурбанов Къаф­ланахъ галаз чпин хизан куту­на. Ахнигвиярни Белиж посе­лок­диз куьч хьанвай. Поселокдин дагъвияр куьч хьанвай цIийи магьлейра я медпунктар, я духтурар ава­чир. Больница ва поликлиникани яргъа авай. Хуьре начагъди хьан­мазди, Каминатан патав  акъат­дай. Адан везифа туширтIани, садни вичикай бейкефарнач. Начагъвилиз килигна, раб ядайдаз раб яна, кIевел алайди больницадиз тухун теклифна, мекьи хьанвай, грипп акатнавай, туьтер тIазвай, ифин алай аялар, дарманар гуз, са­гъарна.

— Каминат духтур, чна адаз гьа икI лугьузвайди я, чи магьледин “та­ди куьмек” я,- лагьана чаз библиотекадин заведующий Рамазанова Аманата. — Аялар, гьакI чIехи­бур­­ни начагъ хьайила, чун, сифте куьмек, меслят кIанз, Каминат духтурдин патав физва. Адахъ кIва­лах­дин гзаф йисарин тежриба ава. Суткадин гьи вахт кIандатIани хьурай, ада кьабулда, яб акалда, килигда ва тайин серенжемни кьабулда. Къени, регьимлу, гьар садан гъавурда акьадай инсан тир духтурдин гафунини сагъарзавайди я. Вичелай Аллагь рази хьурай! Чи магьледикай рахайтIа, Каминатан къайгъударвилелай, рикIин михьивилелай, гъилин ачухвилелай  кIва­лахдилай вирида разивалзава, адаз гьуьрметзава.

ЯхцIурни цIуд йисалай виниз вахтунда инсанрин сагъламвилин къуллугъда акъвазнавай Каминат Къурбановади 1980-йисалай больницадин аялрин соматикадин отделенида зегьмет чIугвазва. И алатнавай девирда больницадин кьилин духтурарни (Насруллагь, Къазагьмед, Алижан, Роберт), аялрин духтурарни (Мелик, Севзихан, Алла), старший медсестраярни дегиш хьана. Камината виридахъ галаз пешекарвилелди кIвалахна, абурун патай гьуьрмет, диде-бубайрин патай кIанивал къазанмишна. Къени ада вичин рикI алай кар хушвилелди давамарзава.

ГъвечIи аялрин гъавурда гьатун, абур сагъарун регьят акъваззавайди туш. Жуван аялар, хтулар начагъ хьайи вахтар рикIел хквезва. Абур духтурдин патав тухун виридалайни четин месэладиз эл­къведай. Больницадив агакьайла, шехьдай, “тухумир аниз” лугьуз, минетдай. ЯхцIур йисалай виниз Белиждин поселокдин больницадин аялрин соматикадин отделенида медсестра яз зегьмет чIугвазвай Къурбановади идан гьакъиндай вуч лугьудатIа?

— Фейи йисарин тежрибадай ­аквазвайвал, гьи яшарин инсан ­на­чагъ хьайитIани, ам сагъар хъу­вун­ патал кьабулна кIанзавай­ се­ренжемрин гъавурда тун четин ­акъваззавайди я, — лугьузва К.Къур­бановади. — Больницадикай, дух­тур­рикай гьар садахъ вичин тестикь хьанвай фикир ава эхир. Хъсан­ди­ни, писдини. Гьавиляй азарлу кас духтурди вичихъ ва  тайинарзавай серенжемри, рапари, дарманри­ ­са­г­ъардайдахъ инанмишарна ­кIан­­­да. Духтурдикай вичиз анжах хийир­ хкатзавайди чирна кIанда. И кар ­па­тал крарни, къени гафарни герек я.

Аялрикай рахайтIа, вун регьимлу, чин ачух, пIузаррал хъвер алай медсестрани, духтурни, хъсан психологни, педагогни, гьатта кьвед лагьай дидени хьана кIанзава. ТахьайтIа, аялди вичив гатIумар­дач. Векъидаказ эгечIуналди, гьараюналди, раб тIар жедайвал ягъу­налди аялдик кичI кутуна хьи, ам, лацу халат алайди акунмазди, адакай катиз гьазур жеда, шехьда. Ихь­тин вахтунда диде-бубани вуч ийидатIа, аял гьикI секинардатIа чин тийиз амукьда. Кьилинди аял гьа ихьтин гьалдиз къведай гьерекатар тавун я. Чаз сабурлувал, ширин мез, хъуьтуьл рафтар, бицIекар инанмишардай амалар, къугъунар лазим къвезва. Герек аял лацу халат алайбурукай хата, тIарвал хкат тийидайдахъ инанмишардайвал. Анжах ахпа талукь серенжемривни эгечIайтIа жеда.

Гьелбетда, и йисара Къурбановадиз больницадиз начагъ яз гъизвай гзаф аялар акуна. Вичин везифаяр — абуруз рапар ягъун, дарманар гун, дидейрихъ галаз гъавурдик кутунин суьгьбетар авун, садакай масадак акатзавай азаррин вилик пад кьадай меслятар гун виликдай гьикI тамамарзавайтIа, гилани гьакI гъавурда аваз, пешекарвилелди кьилиз акъудзава. Идан гьакъиндай кьилин духтур Рамазан Тагьирбеговани, педиатр Мафират Семедовадини, диде-бубайрини лугьузва.

— Пешекарри тестикьарзавайвал, гьар са региондин агъалийриз (аялриз) хас начагъвилер авалда. Белиждин поселокдин аялар гзафни-гзаф гьи азаррик начагъ ­жезва? — суал гана чна Къурбановадиз.

— Сифте нубатда лугьун лазим я хьи, соматикадин отделениди ратарин, руфунин, нефесдин ор­ган­рихъ, аллергиядихъ, диабетдихъ, рикIихъ ва дамаррихъ, цварадин кIвалихъ галаз алакъалу начагъбур кьабулзава. Чи уьлкведин маса ре­гионрикай завай лугьуз жедач, чи республикадин районра аялрик акатзавай азарар вири гьа сад хьтинбур я. ГьакI — Белиждани. Гзафни-гзаф чи аялар гриппдик, ангинадик, дифтериядик, коклюшдик, конъюнктивитдик, ярарик, вилерин азаррик начагъ жезва. Эхиримжи йисара саралухди ва маса азаррини чпикай хабар гузва, ая­лар кIеве твазва. Лугьун лазим я хьи, садакай масадак акатзавай азарар аялрин бахчайра акатзава аялрик. Диде-бубайри аялар, санитариядин, гигиенадин, михьивал хуьнин истемишунрал амалдайвал, датIа­на гъавурдик кутун чарасуз я, — лугьузва тежрибалу медсестради.

Вичин пешедин везифаяр баркаллувилелди тамамарзавай медсестра чешнелу кайвани, вафалу, намуслу аялрин диде, хтулрин ба­де­ ва хъсан къуншини я. Уьмуьрдин юлдаш Къафланан, чпин хизанрин сагьибар тир веледрин — Кериман, Гуьл­мирадин, Мирварадин патай кIанивал, къайгъударвал гьис­сзавай дишегьлиди вичин кьисметдилай, зегьмет чIугвазвай коллективдилай разивалзава.

Хийир Эмиров