Хасавюрт райондин ЦIийи Къурушрин хуьре яшамиш жезвай хайи чIаланни урус чIалан муаллим Агъали Закирова редакциядив лезги чIалаз талукь нубатдин тапшуругъар агакьарнава. Къейд ийин, и сеферда тежрибалу муаллимди урус чIалай кьиле тухузвай ОГЭ-дин тапшуругъриз ухшарбур лезги чIалал гьазурнава. Абурукай муаллимривай тарсарани менфят къачуз жеда.
Тапшуругъар тамамарайдалай кьулухъ куь жавабар редакциядив агакьара.
Тапшуругъар
- (1) ЧIал чир хьун, адакай регьятдиз ва кутугайвал, фасагьатдаказ менфят къачуз алакьун инсандин руьгьдин девлетлувилин, адан чирвилерин ва къанажагъдин дережа тайинардай эвелимжи уьлчме ва терез я. (2) Иниз килигна, гьар са несилди, хизанди цIийи несил, чпин веледар яшайишдиз гьазурунин везифа, абуруз тербия гунин кар чарасуз чIал чирунилай башламишда. (3) ЧIал чир хьунихъ галаз санал яваш-яваш жегьил несилдин къанажагъ гужлу, адан акьулбалугъ, жегьил инсан уьмуьрдин шартIар ва истемишунар бажармишун патал дигмиш жеда. (4) ЧIалаз гьамиша, акъваз тавуна, дегиш хьун хас я. (5) ЧIалан къурулушда са патахъай цIийи элементар, гафар, кьетIенвилер пайда жезва, муькуь патахъай ам, вичин къайдаяр, адет хьанвай нормаяр ва такьатар сахламишиз, дегишвилерин хура акъвазиз, абуруз манийвал ийиз алахъзава.
Гьи жавабар дуьзбур ятIа, гьабурун нумраяр кхьена, къалура.
1) 1-предложение сложный предложение я.
2) 2-предложенида грамматикадин диб несилди, хизанди башламишда я;
3) 3-предложение союзар квачир сложный предложение я;
4) 4-предложение са жинсинин членар квай простой предложение я;
5) 5-предложенида 2 грамматикадин диб ава;
Жаваб:
_______________________________________
- Текстинин 1-предложенидай 2 сесиникай ибарат тир гаф (гафар) хкудна, кхьихь.
Жаваб:
_______________________________________
III. Пунктуациядин лишанар эхциг. Тире хьана кIандай чкайрал алай вири рекъемар къалура.
(1) Мигьрали (2) халкь вакай гзаф инжиклу я. Кьегьалди дяведа, (3) аскердин ван къати жезва, (4) ватан хуьзва, амма вуна хуьр кашал гъанва. (5) Зав ихьтин суалар вугуз, вун вуч кас я, (6) чиниз яр акъатнавай Мигьралини туьнт хьана. (7) Зун и колхоздин член я, заз дуьзни патахъ чир хьана кIанзава. (8) ГьакI лагь ман, (9) Мигьралиди вичин сес хъуьтуьлар хъувуна. (Гь.Къурбан)
Жаваб:
_______________________________________
- Агъадихъ галай шиирдин бендина авай причастие (причастияр) ва причастидин оборот (оборотар) хкудна, кхьихь.
Гила инай гьатта тIветIни катзава
Гьар жуьредин зирзибилдал кьару тир.
На лугьуди, къарасуди кIватIзава
Физвай рекье гьар са стIал агъудин.
(А.Алем).
Жаваб:
_______________________________________
- Агъадихъ галай шиирдин бендина авай тIварцIиэвез (тIварцIиэвезар) хкудна, кхьихь.
Вири ава алемда
Авачир сергьят.
КIани са затI жагъурун
ТуштIани регьят.
(А.Алем).
Жаваб:
_______________________________________
