Дагъларин уьлкведин экономика вилик тухунин, агьалийрин яшайиш хъсанарунин, дуланажагъдин шартIар къулайбур авунин ва дагъустанвийрик секинсузвал кутазвай кар алай месэлаяр гьялунин гьалар Россиядин Федерациядин Президент Владимир Путина вичин гуьзчивиликай хкудзавач. Дагъустандиз рекье хтурла, ада Сергей Меликован вилик тайин везифаяр эцигнай ва са куьруь вахтунилай абур тамамарзавай гьалдикай хабарни кьунай. Йиса­ралди гьял тийиз, амукьнавай крарал кьил хкидай мумкинвал гана, республикадиз го­сударстводин жуьреба-жуьре прог­рам­майрай хейлин пулар чара авуна. Махачкъаладиз РФ-дин са жерге министерст­вой­рин, ведомствойрин векилар атана, чка­дал гьаларни чириз ва тайин куьмекни гуз.

Къейд ийин хьи, са йисалай гзаф вахтунда Сергей Меликовалай хейлин крар алакьна. Абурукай ва республикадин ­вилик акъвазнавай важиблу везифайрикай ада 6-апрелдиз РФ-дин Президент В.Пути­нахъ галаз гуьруьшмиш хьайила малумарна. Уьлкведин Президентди региондин кар алай хилер авай гьалдикай хабар кьуна ва кьиле тухузвай серенжемрал разивални авуна.

— Владимир Владимирович, республикада алай вахтунда гьалар пайгарбур я, — лагьана С. Меликова. —  Сифте нубатда коро­навирусдихъ галаз ала-къа­лу гьалдикай са шумуд гаф лугьуз кIан­зава. Алатай­ йисуз чна и жигьетдай­ хейлин кIвала­хар авуна. И карда чаз вижевай куьмек гайи РФ-дин вице-премьер Голиковадиз, Роспотребнадзордин ва здравоохраненидин министерст­водин векилриз сагърай лугьуз кIан­зава.

Агьалийриз вирусдиз акси рапар ­ягъунин серенжем давамарзава. Хейлин районра, гьа гьисабдай яз, дагълух районрани 90 процент агьалияр вакцинация авунва. Яваш-яваш чун Россиядин юкьван жуьредин рекъемризни мукьва жезва. За фикирзавайвал, мукьвара чун гьа дережайрив­ агакьда. Гьелбетда, и карда информациядин такьатрилай хейлин крар аслу я ва чна и жигьетдай вири къуватар кардик кутунва­.

Гьелбетда, и жигьетдай заз инал муфтиятди тухузвай кIвалахни къейд ийиз кIан­зава. Ада тIугъвал пайда хьайи гьа сифте йикъарилай начагъбур тIимил хьун патал чалишмишвална ва къени гьукумдин идарайриз чпелай алакьдай куьмекар гузва.

Владимир Путина вичин тIвару­ни­хъай муфтиятдиз сагърай лугьун тIа­лабна.

Президентди республикада промышленностдин продукция артух акъудунилай разивална. Эгер Россияда промышленностдин товарар 3,1 процентдин гзаф акъуд­натIа, Дагъустанда и рекъем 16 процентдиз барабар я. Президентди ихьтин агалкьун куьн гьисабдай я лагьана хабарни кьуна.

— Владимир Владимирович, завай и агалкьун чи алахъунрин чIехи нетижа я лугьуз жедач,- малумарна С.Меликова.- Заз чидайвал, и кар патал Владимир Васильева “хъендик” квай карханаяр, гьа гьисабдай яз промышленностдин карханаярни, дуьздал акъудиз кIвалахна, чнани гьа жуьреда давамарна. И серенжемри нетижаяр хъсанардай мумкинвал гана.

Дагъустан бинедилай хуьруьн майи­шатдин хилерин республика яз гьисабзавайди я. Къени гьакI яз ама. Сергей Алимовича малумат гайивал, региондин агропромышленный комплекс виликан йисарин дережадиз хкун патал гьукумдин органри чпелай алакьдай вири крар ийизва. Гьар са хилез кьилин фикир гузва. Иллаки — ципицIчивилиз, чехирар хкудуниз. ГьикI лагьайтIа, и хел хъсан къазанжиярни гъидайди, гзаф кьадарда ­агьалияр кIвалахдалдини таъминар­дайди я.

— Авайвал лагьайтIа, ципицIчивал зун патал са акьван таниш хел тушир,- хиве кьуна Сергей Алимовича. — Амма и хел па­ра четинвилерихъ галаз алакъалуди я. ЧIереяр чилик кутур вад йисалай багъ бегьердал къвезва. ЯтIани чун ракъинин кагьрабайрин бегьер советрин девирда къачузвай дережайрив ага­кьарун патал алахъзава. (Алатай йисуз республикадин уьзуьмчийри 238 агъзур тонн ципи­цIар кIватIна. Советрин девирда 384 агъзур тонн кIватIнай. Мурад кьилиз акъудиз ­жедайди я. Исятда Дербент, СтIал Сулей­ма­нан, Мегьарамдхуьруьн, Къизляр, ­Къаякент районра ципицIрин цIийи багълар ­кутазва). Гьа са вахтунда чна Крымдин, Став­рополдин ва Краснодардин чехирар хкуддай карханайризни чи ципи­цIар­ рекье твазва. Республикадихъ ци­пицI­рин ­бе­гьерар артухардай вири мумкинвилер ава.

Сергей Меликова вири дагъустанвийрик секинсузвал кутазвай ва республика патал лап важиблу месэлайрикайни ихтилат кудна.

— Кар алай месэла чи шегьеррин агьа­лияр хъвадай целди таъминарунихъ га­лаз­ алакъалу я. Алатай йисан гатуз Куь­не, Вла­димир Владимирович, республикадин инфраструктурадиз, электроэнергиядалди, газдалди, целди таъмина­руниз талукь яз авур докладдин тереф хвенай ва зун и кардал лап разини хьанай. Месэлаяр са йиса гьялдайбур туш. Дагъустанда икьван­ гагьда шегьерар, хуьрер хъвадай целди таъми­наруниз талукь схемаяр авачир. Гьа са вах­тунда республикада ва­цIар, кIамар, вирер, булахарни бул я. Бес кьадарда яд агакь тийизвайвиляй чи чIехи шегьерар тир Махачкъаладин, Каспийскдин, Из­бербашдин ва масабурун агьалияр кIе­­­ве гьатзава. Чиркин ятар михьдай има­ратар бес кьа­дарда тахьунни чун патал четин месэладиз элкъвезва.

Куь куьмекди ва Куь тапшуругъдалди РФ-дин Гьукуматди кьабулай серенжемри чаз алатай йисуз  инфраструктурадин кредит (10,5 млрд манат) къачудай мумкинвал хьана. Пулар екебур я, гьелбетда. Абурухъ чна Чиркейдин цин гьамбарханадилай Махачкъаладиз ва Каспийскдиз водовод тухуз гъиле кьазва. Ахпа ам чна мадни яргъи ийида, михьи яд Избербашдив, гьатта Дербентдивни агакьарда. Гьа са вахтунда водовод физвай мулкара гьалтзавай хуьрерни целди таъминарда.

Меркездин агьалияр сакIани туь­кIуьр­на куьтягь тежезвай коллектордиз ва Каспий гьуьлуьз авахьзавай чиркин вацIариз талукь месэлайри секинсу­зариз са шумуд йис я. Сергей Меликова и месэлани лап важиблуди яз малу­марна.

— И карда чун кьилди амукьнавач. Адал РФ-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Марат Шакирзя­нович Хуснуллинни машгъул жезва. Виликдай туькIуьрнавай проектдин винел цIийи кьилелай кIвалах хъийизва. Са рахунни алач, коллектор кардик кутада ва гьакI чиркин ятар михьдай кьве имаратни эцигда. Проектда къалурнавай кIва­лахар тамамарун патал, зун инанмиш я, герек кьадар пуларни чара ийида.

Ихтилат бейкарвиликайни фена. Алатай йисуз бейкаррин кьадар пуд сеферда тIимил хьана. ЯтIани, зегьметдиз къабил вири агьалияр кIвалахдалди таъминарун четин месэла яз ама.

Инвестпроектрин гьакъиндай хабар кьурла, С. Меликова Дербент вилик тухуниз талукь инвестпроектдин (170 млрд ма­нат къиметдин, адан 70 процент сена­тор­ Сулейман Керимова чара авунва) тIвар кьуна.

Нариман Ибрагьимов