Рагьметлу Расим Гьажиди кхьенай: “Хуьруьг Тагьир бубади кхьенвай чубанрин ятахдик ктканвай “Балашан зиянкар кац” хьиз, зунни тарихдин ктабар кIелиз акатнава”. Гьабур себеб яз, ада вичини “Шагь-Абасакай риваят”, “Пелазгийрин эвледар”, “Чун чаз килигайла” ктабар майдандиз акъудна. Анра писателди чи тарихдикай, лезги халкьдин бажарагъвилерикай, чибурун “къизилдин” гъилерикай, чун вири девирра чи чилин сагьибар хьайидакай, лезги тIебиат, чIал хуьнин чарасузвал арадал атуникай, делилрал бинеламиш хьана, кхьена. Абур вирида кIелнавани, я туш кIелзавани? Ваъ, гьелбетда. Вучиз? Вучиз лагьайтIа, ахьтин ктабар тIимил акъуднава, вирибуруз гьатзавач, я абурун суракьрани жезвач. Бибколлекторар кардик кумач. Интернет пайда хьана ва ктабар кIелунал саки амалзамач.
Жуван ери-бинеяр, тарих бегьемвилелди чин тийизвайвиляй чун гзаф дуьшуьшра кIевера гьатзава. Ингье за “Самур” журналдай (2.2017-й.) Дагъустандин халкьдин писатель Абдуселим Исмаилован “Ватанпересвал” кьил ганвай куьруь, амма манадиз дерин макъала кIелзава: “Ватанпересвиликай эхиримжи 25-30 йисара кьван рахадай вахтар бажагьат хьана. Раханни вири ийизва: коммунистарни либералар, демократарни монархистар, СССР хьтин зурба уьлкве чукIурайбурни ам хуьз кIанз, алакь тавур, жуьрэтни къаст бес тахьайбур, кесибарни девлетлуяр, тарашчиярни къанун-къайда чIур тийиз кьил хуьз алахънавайбур…
Им хъсан яни, тахьайтIа пис яни, чидач, амма икI вири санал ватанпересар хьуни гзаф инсанрив фикир – хиял, жуьреба-жуьре гиманар ва шаклувилер агудзава».
Авторди макъалада са шумуд мисал гъизва ва тайин жавабарни гузва: “Гьи къуллугъ къачуртIани, анал атунин къаст авай ксар чеб ялавлу ватанпересар тирди къалуриз алахъда. Сада вичин халкь “лукIвиляй” акъудда, муькуьда чилерив “цуьк акъудиз” тада, жемятдиз женнетар къурмишда ва икI мад вири крар хиве кьада. Къуллугъ гъиле гьатнамазни, масакIа жеда: халкь, чилер-цавар, хуьреринни шегьеррин жемятар анихъ туна, абур анжах чпин хизанриз, тухумдиз къуллугъ ийидай “ватанпересриз” элкъведа. Яни ватанпересвилерикай абурун нефсериз суьрсет жеда”.
Маса мисалда: “…жегьилрив ацIанвай залдин сегьнедал экъечIна, чи ватанпересрикай сада ватанпересвилин мани лугьуз эгечIна”. “Гьич садрани жуван чилин иесияр тахьай лезгияр”. Де эхиз жедани ихьтин ахмакь гафар? Эгер лезги халкь вичин чилерин иеси туширтIа, вири тарихда чапхунчийрин кIвачери рам авур, ийиз хьайи чилерал ам халкь яз амукьдайни? Герек яни ихьтин ватанпересвал халкьдиз? Ваъ, гьелбетда.
И гафарин ванер гзафбурун япарихъ галукьзавач, вучиз лагьайтIа, къачун чна “Самур” журнал, ам вирида кIелзавани? Ваъ. Адан тираж 428 экземпляр я. Саки 400 агъзурдав агакьна авай Дагъустандин лезгийрикай гьар са 100 агъзур касдал гьалтзавайди виш журнал я.
За гьисабзава хьи, им я чи “ватанпересвал”.
Чна — халкьди, сесер гана, абурун гафарихъ инанмиш хьана хкянавай “ватанпересри” халкьдин итижар хуьзвани? Ваъ, чпин эвледрин къайгъуйрик жезва абур. Гьайиф…
Шагьабудин Шабатов
