«Имтигьанар вахкудай кампания кьиле фейи тегьердилай чун рази я», — ихьтин нетижа хкудна РД-дин образованидин ва илимдин министр Ягья Бучаева республикада 2025-йисан ГИА-дин имтигьанар акьалтIарайдалай кьулухъ. Алай йисуз государстводин нетижаяр кьадай аттестация кьиле тухунин кьетIенвилерикай, ам фейи тегьердикай ва нетижайрикай министрди РД-дин образование еримлу авунин институтдин майдандал республикадин СМИ-рин векилрихъ галаз хьайи пресс-конференциядал суьгьбетна.
Гуьруьшда гьакIни РД-дин образованидин ва илимдин министрдин заместитель Аида Далгатовади, ДИРО-дин ректор Гуьлнара Агьмедовади, Махачкъаладин администрациядин векил Эмилия Ражабовади, Региондин делилар гьялунин центрадин регьбер Аскандар Аркалаева ва образованидин еридал гуьзчивал авунин отделдин начальник Насир Агъабегова иштиракна.
— Сифтени-сифте заз къейд ийиз кIанзавай месэла хатасузвилинни гьахълувилинди я. Чун имтигьанар кьиле тухузвай пунктар тадаракламишунин месэладив дериндай фагьумна эгечIна. ОГЭ ва ЕГЭ тухузвай вири чкаяр гила алай аямдин эхиримжи жуьрейрин техникадалди тадаракламишнава: видеоахтармишун ава, вири документар электронный къайдада туькIуьрзава, махсус алатар ишлемишзава. Гьар са выпускникди вич къулайдаказ ва инанмишвилелди гьисс авун патал чна и база датIана хъсанарзава ва къайда-низамдал гуьзчивалзава. Алай йисуз чахъ имтигьанрин иштиракчийрин, абур вахкуз жедай чкайрин кьадарни гзаф хьана. ГьакIни имтигьанар вахкунин карда чаз куьмекар гудай пешекарар гьазурунин месэладизни еке фикир гузва. Санлай къачурла, ГИА-дин къурулуш еримлу жезва ва чун ам выпускникар патал къулайди, гъавурда гьатдайди жедайвал туькIуьриз алахъзава.
Чаз аквазва: чи выпускникар хъсандаказ гьазур жезва, нетижада агалкьунарни жезва. 34 касди цIи имтигьанар 100 балл къачуналди вахкана. Им лап хъсан нетижа я! Иллаки химияди рикI шадарзава: эгер алатай йисуз и тарсунай 100 баллдалди имтигьанар вахкайбурун кьадар 9 тиртIа, цIи абур 19-дав агакьнава. Ида чи муаллимри ва ученикри и тарсунин рекьяй хъсандиз кIвалахайди къалурзава. Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Алимовичан теклифдалди абуруз виридаз 100 агъзур манатдин сертификатар гана, — къейдна Я.Бучаева.
Амма, министрдин гафаралди, бязи тарсарай кIвалах усал хьанва. Мисал яз, урус чIалай юкьван балл агъуз аватнава. 100 баллдин къимет къазанмишайбурун кьадар, алатай йисарив гекъигайла, тIимил хьанва. Вучиз икI хьанватIа, ахтармишда ва и рекьяй гьазурунин кIвалах хъсанарда. Профильный математикадин хиляй еке дегишвилер авач — и рекье 100 балл къазанмишнавай аялрин кьадар агъуз аватнавач.
Гуьлнара Агьмедовади ДИРО хайи чIаларай ва литературадай ГИА-9 кьиле тухуз гьазур тирдакай малумарна. Ада гьакIни диде-бубаяр имтигьанар тухузвай къайдадин гъавурда твазвай «Диде-бубаяр патал ЕГЭ» серенжемдин важиблувиликай лагьана.
2025-йисуз, сад лагьай сеферда яз, хайи чIаларай ва литературадай ГИА тухун патал шартIар таъминарнавай. ЦIи ОГЭ-дин са иштиракчидизни и тарсарай имтигьанар вахкуз кIан хьанач.
«Аннамишун важиблу я: федеральный центради теклифзавай чирвилер гунин планрикай Дагъустандин гьар са мектебди вичиз лазимди хкязава. Я образованидин управленидин начальникдивай, я министерстводин векилривай, басрух гуналди, и ва я маса план хкягъиз таз жедач. РД-дин образованидин ва илимдин министерстводи ва вири 52 муниципалитетдин УО-рин начальникри мектебриз хайи чIал ва литература чирун бинеда авай планар хкягъун теклифзава. И теклифар вири совещанийра ва собранийра раижзава. Республикадин школайрин чIехи паюни абур кваз кьазва, хайи чIалан тарсар квай планар хкязава», — баян гана министрди.
Насир Агъабегова ГИА-дин вахтунда къайда чIурай дуьшуьшрин кьадар жезмай кьван тIимил хьун патал кьабулнавай серенжемрикай лагьана. Кьилди къачуртIа, мектебрин директоррин хиве имтигьанрин йикъара датIана выпускникрин патав хьуниз талукь жавабдарвал туна. Алай йисуз къайда чIурай 95 кас имтигьанар вахкузвай классрай акъудна.
ЦIи республикада ЕГЭ вахкузвайбурун кьадар, санлай къачурла, 13 008 касдиз барабар тир. И кар патал 75 ППЭ кардик кутунвай ва махсусдаказ гьазурнавай 5 агъзур кас желбнавай. Имтигьанар вахкунал региондин жемиятдин патай — 274, федеральный корпусдай — 135, гьакIни онлайн къайдада 80 ахтармишдайда гуьзчивална. Экзаменрин кIвалахар ахтармишун патал вири тарсариз талукь комиссийрикай тир 300 пешекар желбнавай.
ОГЭ вахкун патал 47 339 иштиракчи гьисабдиз къачуна. 193 ППЭ тешкилна ва анрин къуллугъчияр яз 12 500 кас желбна. Имтигьанар дуьздаказ кьиле тухунал 425 касди гуьзчивална. Гьазуран кIвалахар ахтармишун патал 400-дав агакьна пешекарар желбна.
Саида Мурадова
