Малум тирвал, исятда къуватда авай закондин бинедаллаз бязи дуьшуьшра мажибдикай кьунвай налогрикай са кьадар пул вахкузва…
Гьихьтин дуьшуьшра?
И месэладиз баянар гун за Россиядин Федеральный налогрин къуллугъдин Дагъустан Республикада авай управленидин (УФНС) госналоговый ст. инспектор Элдар Халидович Гьамидовавай тIалабна.
Ингье ада вуч лагьанатIа:
— Кьур пул хкудун, вахкун, кьун тавун (яни налоговый вычет) — им доходдилай налогар гуналди чпиз зиян хьанвай агьалийриз государстводи ийизвай кьезилвал я. Месела, яшайишдин кIвалер маса къачурбуруз, медицинадин къуллугърикай менфят къачунай, аялриз образование гунай ва икI мад…
Яшайишдин кIвалер къачунихъ галаз алакъалу яз кьур пулунихъ компенсациядин метлеб ава, эменни маса къачудайла акъатнавай харжийриз килигна, яни, кIвалер маса къачудайла, харж авунвай кьадардилай (2 миллиондилай виниз тушиз) 13 процент вахчудай мумкинвал жезва.
Месела, са касди 2011-йисуз 3 000 000 манатдин къиметда авай кIвал маса къачунва. Адавай 2 000 000 манатдилай кьунвай пул вахчуз жеда. Им акI лагьай чIал я хьи, а касдин мажибдикай НДФЛ (налог для физических лиц) кьадач. Маса къачузвай эменнидин къимет 2 000 000 манат яз ва адалай виниз акъатиз хьайитIа, законди налог 260000 манатдин кьенятдай мумкинвал гузва.
Кьур пул неинки са кIвалер, гьакI чилин участок маса къачурлани вахкузва. Амма и кIвалах анжах чилин участок кIвалер эцигун патал ва 2010-йисан 1-январдилай фад тушиз маса къачунвай, участокдиз талукь я.
Идалайни гъейри, налог яз кьур пул а чилел яшайишдин кIвал эцигна куьтягьдалди ва ам, госрегистрация фена, хсусиятдиз элкъведалди вахчуз жедач. Эгер участок кIвалерни галаз маса къачузваз (кьур налогар вахчун патал) хьайитIа, хсусиятдиз кIвал, гьакI участокни элкъуьрна кIанда (письмо ФСН России от 13.04.12. № ЕД-4-3/6240@).
Эгер налогар гузвай касди са шумуд чкада кIвалахиз хьайитIа, адаз кьур налогар виринрай вахчудай ихтияр ава. И карди адаз кьезилвал яратмишда, гьикI лагьайтIа 2 000 000 манатдин лимит кIвалахзавай вири чкайриз пайда. И кар патал налогрин инспекциядай кьур налогар гьар са кIвалахзавай чкадай вахчудай ихтияр авайди субутарзавай чар къачун лазим я (РФ-дин НК-дин 220-статьядин 8-пункт).
Яшайишдин кIвалер маса къачунихъ галаз алакъалу яз кьур налогар уьмуьрда анжах са сеферда вахкузва.
2014-йисан 1-январдилай яшайишдин кIвалер маса къачунихъ галаз алакъалу яз кьур налог са шумуд объектдай вахчуз жеда, эгер налогар гузвай касди 2000000 -манатдин лимит михьиз харж тавунваз хьайитIа.
ИкI, эгер агьалиди квартира 1200 000 манатдай маса къачуна, гьа и кьадардилай кьур налогар вахчунватIа, гуьгъуьнин сеферда эменни маса къачудайла, адаз амай 800 000 манатдикай менфят къачудай ихтияр ава.
Эгер кIвалер куьтягь тавунмаз (месела, лугьудайвал, “каркас”) маса къачунваз хьайитIа, адаз ремонтдин кIвалахрай акъатай харжиярни гьисаба кьадай ихтияр ава. Амма и вахтунда маса къачур шейэрин чекар хвена кIанда.
Мадни чпин хсуси такьатрихъ 18 йис жедалди яшара авай аялар патал кIвалер маса къачузвай диде-бубайризни (аялар хвавиле-рушвиле кьабулнавайбуруз, къаюмриз…) 2 000 000 манатдив агакьна пулунилай кьунвай налог вахчудай ихтияр ава. Ида гележегда аялар кьур налогар вахчуникай (налоговый вычетдикай) магьрумзавач. (Россиядин финансрин министерстводи 2013-йисан 13-сентябрдиз кьабулай къарар № 03-04-07/37870).
Идахъ галаз сад хьиз, са шумуд объектдиз талукь яз кьур (2 000 000 манатдин кьадарда аваз) налогар анжах чарасуз тир кьве шартIунал амал авурла вахкуда. Сад лагьайди, эгер яшайишдин чка хсусиятдиз 2014-йисан 1-январдилай элкъвенваз, гьакIни и числодалди эменнидиз талукь яз кьур налогар вахчунин ихтиярдикай менфят къачун тавунваз хьайитIа. (Россиядин финансрин министерстводи 2013-йисан 13-сентябрдиз кьабулай 03-04-07/37870 нумрадин къарар).
Маса къачур эменнидихъ гайи 2 000 000 манатдилай кьур налог вахчунилай гъейри, агьалийривай ипотекадиз талукь язни 3 000 000 манатдилай кьунвай процентарни вахчуз жеда (РФ-дин налогрин Кодексдин 220-статья).
Месела, агьалиди 7 000 000 манатдин къимет авай кIвалер маса къачунва. Сифте гун лазим тир пулунин кьадарди 30% (2100 000 манат) тешкилзава. ИкI, кIвалерин къиметдикай амай кьадардин 70% кредит (4900 000 манат) къачунва. КIвалер маса къачурдалай кьулухъ вахкузвай НДФЛ-ди 2 000 000 манатдилай (маса къачунвай эменнидиз талукь) мадни 3 000 000 (ипотекадиз талукь яз ганвай процентрин кьадардилай вахкузвай кьур налог) манатдилай гайи доходдин налогрин 13 процент, яни винидихъ мисал гъанвай дуьшуьшда 650 000 манат, вахчудай мумкинвал гузва.
Кьунвай налогар вахчудай кьве къайда ава. Сад лагьайди, жуван счетдиз пул ягъуналди (перечисление), кьвед лагьайди, и кьезилвиликай кIвалахзавай чкада менфят къачуналди. Ана эменнидиз талукь яз квевай кьунвай налог кумай кьван вахтунда налогар хкьадач.
Документрин пакет ахтармишайдалай гуьгъуьниз налоговый инспекторди кIвалахзавай чкадиз хабар гуда. Гьа идалди налоговый инспекцияди и ва я маса инсандиз налогриз талукь яз кьезилвал авайди тестикьарзава. Идалай гуьгъуьниз кIвалахзавай чкада квевай мажибдикай, я премийрикай ва я материальный куьмекдикай… налогар кьадач.
Буюр, ихьтин кьезилвал авайбуру закондикай менфят къачу!
Нурдин Рашидов
