Са рахунни алач, Дуьньядин кьвед лагьай ва Ватандин ЧIехи дявейрин къурбандар мусибатдинбур хьана.
Кьурагь райондин дагъларин дерейрин, рагарин арада чуьнуьх хьанвай Хпежрин хуьруьвни дяведин къукърумар, цIаяр агакьна. Вишни къадав агакьна кIвалер авай хуьряй Ватандин гьарайдал саки гьар са кIваляй итимар фена, бязи кIвалерай 4-6 ксарни. Хейлинбуру душмандихъ галаз кьиле фейи къизгъин женгера чпин чанар гана, бахтуни гъайибур хуьруьз хурудал орденар, медалар алаз хтана. ЯхцIурдав агакьна аскерар гел галачиз квахьна. Абурун арада зи ими Мегьамед Ибрагьимовни авай. 1938-йисуз Яру Армиядин жергейриз къуллугъиз эвер гайиди. Ада СССР-динни Польшадин сергьятдал къуллугъзавай. Сержантвилин чиндиз лайихлу хьанвай дирибаш хци кIвализ “вич июндин эхиррай, къуллугъ куьтягьна, хкведа” лагьана чарни кхьенай. Амма 22-июндин экуьнахъ Германиядин кьушунри гьужумна. Гьа сифте йикъара имидин гележегни кьатI хьана. Багърийрин тIварцIихъ чар хтана: “Яру Армиядин сержант Ибрагьимов Мегьамед Ибрагьимович 1941-йисан июндин вацра душмандин гьужумар алуддай лап къизгъин женгера гел галачиз квахьна…”.
Заз Смял имиди лагьайвал, дяведин шартIара “гел галачиз квахьун” багърияр патал татугай кардиз элкъвезвай. Ахьтинбур шаклувилик кутазвай, вучиз лагьайтIа частарай катзавайбур, чпи-чеб есирвиле вугузвайбур, къачагърин, бандитрин дестейрик экечIзавайбурни авай эхир. Анжах дяве куьтягь хьайила, Смял имиди талукь чкайриз чарар ракъурна, Мегьамед имидин кьисметдикай делилар гьатдатIа лугьуз. Амма Мегьамед имидин гьакъиндай алава са делилни гьат хъувунач.
Эхь, дяведин сифте варцара, йисара гел галачиз квахьайбурун кьадар гзаф хьана. Садбур бомбайрин харцик накьварик акатна, садбур вацIарилай элячIдайла батмиш хьана, масадбур кана, чIух хьана… Гьавиляй гзафбур гел галачиз квахьайбур язни гьисабна.
Иллаки 1942-йисуз душмандихъ галаз кьиле фейи лап къати женгера чи хейлин хуьруьнвияр гел галачиз квахьна. Абурун арада гьатна: Алимурадов Бирхим, Гьайдаров Тайгъун, Гьамидов Хидирниби, Гьуьсейнов Гьуьсейн, Исмаилов Кчун, Къадашев Асан, Къужаев Сефербег, Къурбанов Абдулла, Мегьамедов Бахар, Мамеев Мамей, Саркъиев Абдуллагь, Шабанов Алибуба. 1943-йисуз абурал мадни алава хъхьана: Апаев Рачаб, Аюбов Аюб, Велиев Мавлудин, Гьажибегов Гьасан, Гьалимов Гьалим, Гьамидов Вагьид, Ибрагьимов Бари, Къадиров Мегьамед, Къучумов Рачаб, Мегьамедов Рамазан, Османов Хидирниби, Сефиханов Халид,Урдиханов Ибрагьим, Шабанов Алижан, Эмиров Абумуслим, Эмиров Абдулгьей, Элдаров Мукаил, Юсуфов Гъадаш. 1944-1945-йисарани чпин гьакъиндай дуьзгуьн малуматар амукь тавур аскерар мадни хьана: Гьамзатов Абдулкъадир, Гьасанов Мегьамед, Керимов Алижан, Къураев Талиб, Меликов Абумуслим, Рамазанов Шихжалил, ТIажибов ТIалиб…
1960-йисарин сифте кьиляй хуьруьз Мегьамедов Рамазаналай чар хтана. 8-10 йис алатайла, ам вични хтана, Америкадай. И вахтунда адан багърияр Белиж поселокда яшамиш жезвай. Буба, диде амачир. Рамазан рагьметдиз фенвай стха Ашурбег стхадин хизанди кьабулна. Саки вири жемят кIватI хьана адаз тамашиз. Гьатта дагъдин хуьряйни атана инсанар. Рамазанахъ лезги, туьрк чIалар чизвай КГБ-дин кьве къуллугъчини галай. Абуру са сятда кьванни Рамазан хуьруьнвийрихъ галаз кьилди туначир. ЯтIани ада вич есирда гьатайвал, Америкадин зонадиз, анай Туьркиядиз, анайни США-диз акъатайвал ва вичин хизандикай, яшайишдикай ахъайнай.
Гел галачиз квахьнавай хуьруьнвийрин багърийри Рамазанавай чпин рухваяр, стхаяр акуначни, гьалтначни анра лугьуз хабарар кьунай. Ам сагъ-саламатдиз амукьуни, яргъал йисара рекьел вил алай хуьруьнвийриз мадни умудар ганай. Гьайиф хьи, дяведин къурбандрикай хуьруьз мад хтай кас хьаначир.
Къуй чи ва гележегдин несилрин кьилел экуь, вили цав, нурлу рагъ хьурай!
Нариман Ибрагьимов
