(Эвел — 45-нумрада)

Шариатда “ширк” гафунихъ пуд мана ава

1. Инандирмишвал хьун — Аллагьдихъ галаз шерик авайди — меликвиле, раббивиле, халикьвиле, разикьвиле (ризкьи гузвайди), вири каинатда идара авунин (крар гьялунин) карда. Ни, Аллагьдилай гъейри­, сада кьванни и каинатда крар гьялзавайдахъ ва абур идара ийизвайдахъ инан­миш­в­алзаватIа, дугъриданни, ада раббивиле шерик гъизва, кафирвалзава. Аллагьдилай гъейри, раббивал масадаз талукь хьун таб (ва гунагь) кар тирди тестикьарзавай делилар гзаф ава: аквадайбурни ва ван къведайбурни. Аквазвай делилрикай рахайтIа, абурукай сад чун элкъвена кьунвай низамда авай каинат (алем, дуьнья) я: чил, цав, дагълар, тарар, (цава) гъетер, рагъ­, варз… Гьа­­къикъатда, халкьнавай затIари, абур авай зурба низамди ва гуьзел суьретри чеб авай гьалдин мецелди лугьузва: “Чун устадвилелди яратмишнавай ва дуьз низамда тунвай чи Зурба Халикьдихъ иман гъваш куьне!” Лагьана кIанда, субутдин ихьтин делилар (вичихъ) саламат тIебиат авай гьар са касди кьатIузва.

Ван къведай делилрик Аллагь-Тааладин гафар акатзава (34-сура, 22-аят, мана): “Лагь (вуна, эй Пайгъамбар, а мушрикьриз): “Куьне (гъуцар) я лугьуз тестикьарнавайбуруз эвера, Аллагьдилай гъейри (къуй абуру квез куьмек гурай, куь ялварриз жаваб гурай). Абурун ихтиярда  (са) зерредин заланвал авай кьван (шейни) авач: я цавара, я чилел. Абуруз анра  (кьве чкадани) уртахвални  (са кве ятIани шериквал) авач. Я Адаз абурукай  (гъуцарикай) куьмекчи тирдини авач.…”.    

Мадни, Аллагь-Таалади Къуръанда лагьанва  (46-сура, 4-аят, мана): “Лагь  (эй Пайгъамбар, а кафирриз): “Акунани квез куьне Аллагьдилай гъейри эверзавайбур (куьне ибадатзавай гъуцар?). (Хабар це заз куьне абурун гьакъиндай!). Куьне заз абуру вуч (гьи чка) чиликай халкь­наватIа къалура, я тахьайтIа, абуруз цавар халкьунин карда шериквал авани? Эгер куьн гьахъбур ятIа, куьне заз идалай (Къуръандилай) вилик хьайи Ктаб ва я илимдин са эсер (лишан) гъваш”.

Дугъриданни, Аллагь-Таалади и аятра­ вичин Пайгъамбардиз ада кафирриз туьнбуьгь ва абурун мез куьруь авун эмирнава­: абурувай Аллагьдилай гъейри, чпи дуьа­ ва ибадат ийизвай чпин шерикрикай хабар ­кьуналди. Вуч себебдалди (муш­рикь­ри) абуруз ибадатра шериквал ийизва? Мегер абуру (шерикри) чиликай са шей кьванни халкь­навани, я тахьайтIа, абуру цавар (тикмиш) авунин карда, цаварин Халикьдихъ галаз шериквал авунани? Абурун (ше­рикар яз кьунвайбурун) ихтиярда са шейни авач: хийир ва шийир гун, менфят ва зарар гун ва абуру Аллагьдихъ галаз са кардани иштиракнавач. Аллагьди абурукай садни са кардани куьмекчи яз кьунвач. И субутрай (ва делилрай) абуруз (шерикриз) илагьивиликай са лайихлувални авачирди чир жезва.

Аллагь-Таалади Къуръанда лагьанва, (17-сура, 111-аят, мана): “Ва лагь: (Вири) гьямд Аллагьдиз хьуй: Вичиз велед къачун тавунвай, Вичиз меликвиле (агъавиле) шерик авачир, Вичиз къаюм (куьмекчи) (герек тушир) (Ам куьмекчидихъ муьгьтеж жедайвал ажузди туш)”. Аллагь-Таалади и аятда хабар гузва: Адаз Адан меликвиле ва раббивиле шерик тахьун Адан сифетрикай я.

Аллагь-Таалади Къуръанда лагьанва  (13-сура, 16-аят, мана): “…Я тахьайтIа, абуру Аллагьдиз Ада (халкь авур) хьтин затIар халкьнавай шерикар  (гъуцар) гъанвани ва (гьавиляй)  абуруз  (чпин гъуцари)­ халкь авур затIар (Аллагьди халкь авур затIариз)  ухшар авайди хьиз хьанвани?” Лагь (вуна, эй Пайгъамбар, абуруз): “Вири шейэрин Халикь (са) Аллагь я ва Ам — Сад, виридан винел пад Къачудайди я!”.

ЧIехи алим аш-ШинкъитIийди лугьузва: “Аллагь-Таалади и аятда къалурнава: дугъриданни, Вичиз (махлукьри) ибадат авуниз­ лайихлу тирди тек са Вич тирди, вучиз ла­гьайтIа Халикь — тек са Ам я. Махлукьрикай (Аллагьди халкьнавай затIа­ри­­кай) вичиз (сада кьванни) ибадат авуниз садни лайих­лу туш, тек са Вичи вири халкь­навай, авачир­ гьалдай арадал гъанвай Халикь квачиз.

Пайгъамбарвал атай йисара вири кафирри и жуьреда ширк ийизвачир. Бязибуру гьакъикъатда Аллагь вири каинатрин (алемрин) ва анра авай кьван вири шейэр идара ийизвай Халикь тирди хиве кьазвай. Аллагь-Таалади лугьузва (29-сура, 61-аят, мана): “Эгер вуна (эй Пайгъамбар) (мушрикьривай)  цавар ва чил ни халкьна­ва, рагъ ва варз ни муьтIуьгъарнава ла­­гьа­на хабар кьуртIа, абуру (гьелбетда) лугьуда: “Аллагьди!”. Бес абур (Аллагьдихъ иман гъуникай)  гьинихъ элкъуьрзава?!”.

Къуръанда лагьанва (29-сура, 63-аят, мана): “Эгер вуна (эй Пайгъамбар) абурувай цавай яд ни авудна ва адалди чансуз хьанвайдалай кьулухъ чилел чан ни хкана­ лагьана хабар кьуртIа, абуру (гьелбетда)­ лугьуда: “Аллагьди!”. Лагь (вуна): “Гьямд хьуй Аллагьдиз!”. Амма абурун (муш­рикьрин) чIехи паюни (гьахъ) кьа­тIузвач”.

2. Инандирмишвал хьун — Аллагьдилай гъейри, менфят ва я зарар гун масадан­ ихтиярдани аваз хьунихъ. ГьакIни а масад Аллагьдинни бендедин (махлукьрин) арада арачи хьиз хьун ва гьавиляй ялвариз адахъ элкъуьн, ибадатрин бязи жуьреяр адаз талукьарун.

Къейдна кIанда, гзаф инсанриз ибадатдин тариф (определение, мана) вуч ятIа ва ибадатрин жуьреяр гьибур ятIа чизвач! Гзафбуру, гъалатI яз, ибадат анжах капI авун, сив хуьн, Кябедал фин, Къуръан кIе­лун ва садакьа гун яз гьисабзава! Гьакъи­къатда лагьайтIа, ибадат Аллагьдиз кIани ва Ам рази жедай вири гафарни крар я (ачухбурукайни, чинебанбурукайни).

Ачухбур (загьирбур) келима шагьада лугьун, капI авун, закат гун, сив хуьн, гьаж авун, Аллагьдин рекье жигьад, къурбанд, незуьр авун, дуьзвал авун эмирун ва писвал авун къадагъа авун, кIеве авай кас къу­тармишун, мазлум касдиз куьмек гун, инсанриз хийир ва хъсан кар чирун, Аллагьдин диндихъ эверун, ихтияр авай крар дуьз ниятдалди авун… я. Мисал яз, мадни­ дуьа авун (тIалабун, ялварун) гъиз жеда. Амни ибадатрикай я. Гьадисра лагьанва (мана): “Дуьа авун ибадат я”. “Дуьа ибадатдин мефтI (маст) я”.

Чинебанбур (инсанди вичин къене, рикIе ийизвайбур) Аллагьдихъ, Адан мала­икрихъ, Ктабрихъ, расулрихъ, Къияматдин Йикъахъ, кьадар-кьисметдихъ иман гъун, (Ал­лагьдихъай) кичIевал хьун, Адал умуд авун, Адал таваккул (упование) авун, Адавай куьмек тIалабун, Аллагь патал му­сур­ма­­нар кIан хьун, кафиррихъ, гунагькаррихъ галаз дуствилин алакъаяр хуьн тавун,  Аллагь патал мусурманрихъ (Адаз муь­­тIуьгъ ксарихъ) галаз дуствал хуьн ва кафиррихъ, душманрихъ галаз  дуствал хуьн тавун… я. Къейд ийин хьи, гьар са кар Ал­лагь­-Таалади кьабулун патал­ адаз кьве шартI хьун чарасуз лазим я: 1) а кар рикIин сидкьидай са Аллагь патал авуна кIанда; 2) а кардихъ Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) Суннада делил (асул) хьана кIанда. Эгер ин­­санди ийизвай ибадатдин кардихъ и кьве шар­тIуникай сад кьванни ва я кьведни та­хьайтIа, гьелбетда, ам Аллагьди кьа­бул­дач­­. Къуръанда ва Суннада и кар тес­тикьар­завай делилар гзаф ава.

(КьатI ама)

Ямин Мегьамедов,

диндин рекьяй алим