(Эвел 41-42-нумрайра)
Милли лезги журналистикадик, чи редакцияда саки зур асирда кIвалахна, гила ял язаватIани, газетдихъ галаз сих алакъа хуьзвай РФ-дин журналистрин Союздин член, РФ-дин ва РД-дин культурадин лайихлу работник, гзаф маса шабагьринни сагьиб, хпитIарви Алаудин Халидович Гьамидова кутунвай пай виливай кьатIуз жедайди я.
Журналиствилин рекье ада 1961-йисалай инихъ кIвалахзава. Вичини и кар Агъул райондин “Колхозчи” газетда башламишна. 1962-йисуз, районар сад авурла, Алаудин Агъулай Кьасумхуьрел «Коммунизмдин гатфар» газетдин редакциядиз хтана.
Са тIимил вахтундилай и жегьил республикадин газетдин (а чIавуз — “Коммунист”) редактордизни акуна, адаз Махачкъаладиз рехъ ачух хьана. 1964-йисалай инихъ саки 50 йисуз вичин уьмуьр Алаудин Халидовича “Лезги газетдиз”, яни милли журналистикадин кьилин къулаз багъишна. Гила ял язава. Вири йисара ада чараринни информациядин, социальный ва яшайишдин месэлайрин отделдиз руководство гана.
Са хейлин вахтунда газетдин жавабдар секретарвални авуна. Журналиствилелай гъейри газетдин редакцияда ада вич общественный хейлин кIвалахрални устад тирди къалурна. Партиядин, профсоюздин, журналистрин Союздин сифтегьан тешкилатрин руководителвилин везифаяр тамамарна.
Адан асул лайихлувал газет ва кIелзавайди, газет ва адаз кхьизвайбур тупламишунихъ, газетдин таъсирлувал артухарунихъ галаз алакъалу хьайидал шак алач. Газетдиз къвезвай кьван вири чарарин гьахъ-гьисаб ада тухузвай, вирибурухъ галаз алакъани хуьзвай. Им вири девирра газетдивай истемишзавай чIехи шартI я. Гьар са чарчихъ инсан гала, адан лайихар, ихтиярар хвена кIанда!
Алаудин Гьамидова газетдин редакцияда датIана законар, къанун-къайда хуьдай органрин кIвалах къаюмвилик кутунвай. Гьавиляй пара вахтара ада гьакъикъи юриствилин, инсандин ихтиярар хуьнин везифаярни тамамарна.
Мад са кар: редакциядиз кьабулай гьар са цIийи кас сифте нубатда гьадан патав, чараринни информациядин отделдиз рекье твадай. Ина кIвалахиз вердиш хьайида муькуь отделрани дурум гудай. Им гьакъикъат я. Журналистдиз неинки жуван чIал фасагьатдиз чир хьун, гьакI юриствилин, чарарихъ галаз кIвалахунин, вахтунда ва дуьз жавабар гунин везифаярни чир хьун герек я. Алаудин Халидовичакай чи гзаф жегьилриз газетда сифтегьан муаллим-методист, тербиячи хьайиди гзафбуру рикIел хкида. Яргъал йисарин яратмишдай зегьмет Алаудин Гьамидоваз РФ-дин ва РД-дин культурадин лайихлу работник лагьай чIехи гьуьрметдин тIварар, “Зегьметдин ветеран” медаль, гзаф маса шабагьар гуналди къейднава.
Публициствилин кьетIен кукIуш ада Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайи, “гелсуз квахьай” бубадин гел-сур жагъур хъувунихъ ва адакай чIехи материалар кхьинихъ, гьакI лезгияр акъатнавай къариблухрихъ галаз алакъа тайинариз, анриз физ, журналиствилин ахтармишунар тешкилунихъ галазни алакъалу я. “Багьа чил, багьа накьвар”, “Къумлух чуьллер, буллух чуьллер”, маса материалар гьа рекьерай кхьей, чеб ктабриз барабар эсерар я.
Адан ирс, винидихъни къейднавайвал, гзаф ксари кьуна, къени хуьзва, давамарзава. И цIарарин автор, Казим Казимов, Надият Велиева, Эмираслан Дашдемиров, Жамиля Гьасанова, Гьемзет Гьамзатов, Рагнеда Рамалданова гьа жергедай я.
* * *
“Лезги газетда” вичин кьетIен бажарагъ (журналиствилин, писателвилин, драматургдин, таржумачидин, литературоведдин ва икI мадни) къалуриз алакьай маса устад Ахцегь райондин Ялахърин хуьре чIехи хьайи, гьана хуьруьн школада муаллимвилин, директорвилин, хуьруьн Советдин председателвилин къуллугъар бегьемарайдалай кьулухъ, 1979-йисуз, “Коммунист” газетдин редакциядиз а чIаван редактор Касбуба Лукьманович Азизханова теклифай Казим Мегьамедшерифович Казимов я .
Заз Казим Мегьамедшерифович гьеле Докъузпара ва Ахцегь районар сад авурла, райондин “ЦIийи дуьнья” газетда таниш хьана, чидай. Ада шиирар кхьизвай. Гьикаятдикай заз хабар тушир. “Лезги газетдин” редакцияда адан бажарагъди гзаф терефрихъай цуьк акъудна. Сифте яз адан “Девирдин къван” повесть, ахпа “Хважамжамдин къужахда”, “Имамали-Бег” романар, “Гьулдандин варар”, “Кеферпатан гъед” — документрин бинедаллаз кхьенвай повестар, “Дяведин аялар” эссе, “Дидедин намус” драма, маса эсерар майдандиз атайла, виридаз лезги публицистикадиз ва гьикаятдиз цIийи тIвар, бажарагълу устад атайди чир хьана.
Газетда ада кхьей кьван макъалаяр (чIалан, культурадин, литературадин, искусстводин, методикадин ва икI мадни маса хилерай) санал кIватIайтIа, са шумуд томдиз барабар ктаб акъатдай. Амма гьа чи гъиле гьатнавай ктабрини Казим Казимован тIвар чи гьикаятда ва культурада эбеди ийизва…
Казим Казимовани, Алаудин Гьамидова хьиз, Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайи вичин бубадин гелер, сур жагъур хъувуна. Украинадин чилел фена, буба фаракъатнавай стхавилин суралай накьвар хкана, хайи Ялахъа адаз лакьан туькIуьрна…
Эхь, ихьтин ирсни квахь тийирди я. Казим Казимов газетдин редакцияда вири жегьилар патал халисан муаллим, тербиячи, агьилар патал стха, суьгьбетчи хьана. Вичин яшар 80-дав агакьдайла, адан вилерин экв хкахьна. Гьа дердисервилик квайлани, ада чи газетдиз гзаф маракьлу рикIел хкунар, тебрикрин чIалар рекье твазва. Имни квахь тийир ирс тирдал шак алач…
* * *
Алаудин Халидович Гьамидовахъ, Казим Мегьамедшерифович Казимовахъ галаз саки гьа са йисара чи газетдин редакцияда машинисткавиле гзаф сабурлу ва гьа са вахтунда гзаф бажарагълу лезги таватди кIвалахна. Саки 40 йисуз гьа са чкадал.
Зара Рустамовна Фейзуллаева. И тIвар алаз чи газетда, гьакI “Самур”, “Кард”, “Дагъустандин дишегьли” журналрани гзаф гьикаяяр, новеллаяр, веревирдер, аялар патал кхьенвай махар, мезелияр, насигьатар, маса затIар акъатна.
Адан чIала, кхьинин тегьерри, гьиссерин тIебиивили ва зерифвили, дишегьлидиз хас тавазивили кIелзавайбур гьейранарайдан шагьид и цIарарин авторни я.
За адакай, “Зара — зар алай тIвар” кьил гана, чи газетда чIехи очеркни кхьенай.
Газетдиз, “Итимар хуьх!” кьил гана, насигьатдинни веревирдерин метлеблу макъала акъатайла, редакциядиз ЦIийи Къурушдилай са десте муаллимар атана, а макъаладин автор Зара Фейзуллаевадиз “Чи Агния Барто!” лагьанай.
Эхь, гьахьтин бажарагъдин инсанди та вич пенсиядиз фидалди чи газетдин редакцияда машинисткавална. Агъзурралди чарарал чи журналистри, писателри, алимри, муаллимри кхьизвай затIар акъудна. Амма кхьинар кIелайла, ам машинистка я садани лугьудач!
Чи кIелзавайбурун гъиле адан эсеррикай ибарат “Лув це, лифер”, “Туькьуьл накъвар” ктабар, цIудралди новеллаярни гьикаяяр, махар ама.
“Гъуьлуьн мехъерик хунча гваз” гьикая повестдиз, драмадиз барабар эсер я. Ада кIелзавайбурун патай гьакьван гзаф чарарни гъанай.
Зара Фейзуллаевадин ирс чи газетда адан руш Шерихана, жавабдар корректор, виликан машинистка Майрам Магьамдалиевади, операторар тир Насият Рашидовади, Муъминат Казимовади, Беневша Гьуьсейновади, Насима Велибеговади ва масабуру давамарзава. Вичини чахъ галаз сих алакъа хуьзва, чи суварар, агалкьунар, шадвилер — вири вичинбурни яз гьисабзава.
ТIалар-квалар пара жеда,
Живер, къвалар пара жеда,
Нягьс ккIалар пара жеда,
Амма абур къара жедач
И чи рушаз, Зар алай,
Адал Гьамгад тIвар ала! — кхьенай за ам тебрикзавай са чарче. Ихьтинди яз ам чи газетдин тарихдани гьатнава…
* * *
“Лезги газетдин” тарихда, чи милли журналистикада чпин гелер турбурук чи газетда отделрин корреспондентвиле, ахпа жавабдар секретарвиле (К.Л. Азизханован девирда) кIвалахай, хейлин йисара “Дагъустандин правда” газетдин хсуси корреспондентвилин къуллугъдал хьана, пенсиядиз экъе-чIайдалай кьулухъ мад чахъ галаз сих алакъа хуьзвай журналист, РД-дин культурадин лайихлу работник Абдулафис Муфрудинович Исмаилов, чи газетдиз таржумачивиле атай, ина отделдин редактордин къуллугъдал кьван хкаж хьайи публицист Гьемзет Гьамзатов, газетда кIвалахиз, гьакъикъи устад художникрин жергеда гьатай, “Лезги газетдин” редакциядиз атайдалай кьулухъ чIалан эсерар кхьинин бажарагъни ачух хьайи фотожурналист, РД-дин культурадин лайихлу работник Тажидин Мегьамедович Мегьамедовни (Юхвари) акатзава.
А.Исмаиловаз 2019-йисуз чи газетда чап авур гражданвилин общество арадал атунин ва мягькемарунин месэлайриз талукь са жерге материалрай республикадин Общественный палатади “Халкьдин журналистдин” тIвар, премия ва диплом гана. Ада, Дербентдин 2000 йисаз талукьарна, лезгийрин тIвар-ван авай юрист, шаир, меценат, общественно-политический деятель Имам Музамудинович Яралиевакай кхьей ктабар публициствилин кьетIен бажарагъ субутзавайбур я. Автор “Шарвили” премиядиз лайихлу хьана…
Гьемзет Агъамирзоевич Гьамзатова вич таржумачи яз, филологиядин илимрин доктор, профессор, лезги чIалан зурба къайгъударрикай сад хьайи Ражидин Идаятович Гьайдаровакай кхьей рикIел хкунрин “Патриархдин рехъ”, жуьреба-жуьре къейдерикайни къаравилийрикай ибарат “Паб чуьхвей дустар” ктабар туна. Абур публицистикадин хъсан чешнеяр я.
Т.Мегьамедова чи газетдин тарихда сифте яз фотожурналистдин хсуси пIипI — “Тажидинан тавхана” арадал гъана. Ана жуьреба-жуьре темайрин шикилар гана: “Чи хуьрер”, “Милли безекар”, “Спелар”, “Бармакар”, “Лезги ханумар” ва икI мадни. Шикилри художникди гъилелди чIугвадай хьтин кесерлувал, гьиссерин гъалаба арадал гъизва. Адан яратмишунрин выставкаяр Махачкъалада, Каспийскда, Дербентда, Ахцегьа, Кьасумхуьрел, масанрани са шумудра тешкилна.
Ингье квез чахъ авай хъсан ирс, квахь тийидай гелер. И девлет санлай чи алай аямдин газетдин редакциядин коллективдив гума, цIийи шартIарани давамарзава.
Мердали Жалилов
