(Эвел 36, 37-нумрайра)

Чи республикада гьалар къайдадикай хкудиз алахъай Радуевчийрин дестеди Къизлярдал гьужумайла (1996-йис), Каспийскда, Буйнакскда, Махачкъалада, ма­санра террористрин гъилибанри кIва­лер, машинар хъиткьинариз, гьатта республикадин гьукуматдин кIвалер кьаз алахъай­лани (1998-йис), гуьгъуьнлай 1999-йисан август-сентябрдин вакъиайрин вахтундани “Лезги газетдин” журналистри республикадин кьиле авайбуру, РФ-дин Президентди, чи Конституциядин къурулушри вилик кутазвай рекьин тереф хвена. Общество чукIуриз ваъ, адан сагълам­ къуватар сад ийиз, дуьз рекьин фикирар халкьдин гегьенш къатарив агакьариз кIвалахна.

1999-йисан вакъиайрин вахтунда чи журналистрин — Агъариза Саидован, Мердали Жалилован, Алаудин Гьамидован, Казим Казимован, Нариман Ибрагьимован, Дашдемир Шерифалиеван, Гьажи Ильясован, Халум Шайдабеговадин, масабурун къелемрикай а вахт ва гьакъи­къат гьихьтинди тиртIа къалурзавай хейлин хъсан макъалаяр, веревирдер, репортажар, шиирар, интервьюяр хкатна.  Чи журналистрикай гзафбуруз гьуьрметдин тIва­рар, маса шабагьар гьа чIавуз ганай. Алаудин Гьамидованни Мердали Жалилован журналиствилин кIвалах абуруз “Дагъустандин халкьдин ополченидин” ва “Международный бандформированияр (кIе­ретIар) кукIварайдалай кьулухъ 20 йис” медалар гуналди къейдна.

Тарихди къалурайвал, санлай чи республикадин руководстводи, халкьдин гегьенш къатари, журналистикадин асул къуватри кьур рехъ гьахълуди, чи госу­дар­стводин Конституциядин къурулуш, Россиядин Федерациядин садвал, битаввал, Дагъустандин азадвал, гележег хуьзвайди, чун виликди тухудайди я. Им чи, “Лезги газетдин” журналистрин, агал­кьунни яз гьисабиз жеда…

Винидихъ чун алатай асирдин 90-йисара чал, чи халкьдал, Ватандал илитIай хейлин гужарикай, магьрумвилерикай раханва. Бес гьикI экъечIна а четинвилерай?

Са рехъ газетдин подписка хуьникай ибарат тир, гилани я. И кар чна винидихъни къейднава.

Маса рекьерикай сад газетдиз куьмекчияр — спонсорар жагъуруникай ибарат я. Им цIийи девирдин “демократияди”­, базардин экономикадин шартIари арадал гъайи “емиш” я. Государстводин къаюмвилик квай газетдиз спонсорар?..

Винидихъ лагьанвай: газетдин къимет (ам чкадал ахгакьарзавай ва маса харжияр) къвердавай хкаж хьуникди чаз бюджетдай гузвай пулни, чи подпискадин пулни къахкъудзавай. Уьмуьр вич ба­­гьа хьана: нафт, газ, фу, мумкинвилер… Лап гъвечIи мажибар, гьакьван усал гоно­рарар… Газетдиз рекье твазвай чарчин къимет гузвай гонорардилай багьа хьана. Газетдиз кхьизвайбурун кьадар садлагьана агъуз аватна…

Жегьил авторрин тIварар (40 йисав агакьдалди яшарин) тупIаралди гьисабиз жеда. Авач абур…

Аялри чарар ерли рахкурнач. Абуруз тарс гузвай бязи муаллимри (ЦIийи Фри­гъай — Абдул Ашурагъаева, КIвар­ча­гъай — Важибат Насруллаевади, Цналай — Абдулашим Рамазанова, Муьгъвергандилай — Абдулашим Гьажимурадова, Самурдай — Муртуз Шихсефиева, КIиридай — Къайиб Къайибова, Махачкъаладай — Мегьри Абдурашидовади…)  чпин гъилик чирвилер къачузвай аялрин яратмишунар чав агакьариз хьана.

Махачкъаладин 14-нумрадин школада (директор — А.С.Алиев) саки 10 йисуз илимрин доктор, тIвар-ван авай писатель, общественно-политический деятель, чи газетдин чIехи амадагрикайни сад тир Къурбан Халикьович Акимова “Яратмишдайбурун махсус школа” тешкилна. Анай саки гьар вацра чав аялри ийизвай кхьинар агакьна. Гуьгъуьн­лай вижевай ктабни акъудна… Яратмишдай руьгь хуьзвай вири муаллимриз, алимриз баркалла!

Гьабурун куьмек себеб яз, газетда гьар вацра гузвай аялрин чин — “Чубарукар” арадал атана.

* * *

Спонсорар чаз гьар йисуз газетдин подпискадин вахтунда герек жезва. Ма­сакIа чи шегьеррани хуьрера газет кхьинин кардиз куьмек гудайбур, Советрин вахтунда хьиз, а кар тешкилзавайбур (идеологиядин къуллугъар) амач. Газет кхьин патал чпин хсуси такьатар ва я ма­са жуьре пулар желбзавайбур акьван гзафни туш. Абур чи чIалал, культурадал­, газетрални журналрал кIевелай ашукьбур я. Гьавиляй абуру газетдиз куьмекарни гузва. Чи рикIел чпи гьар йи­суз 10-20 ва мадни гзаф экземплярар га­зет кхьин патал пулар желб авур ва ги­лани а кар да­вамарзавай Назим Ханбалаев, Тагьир Исмаилов, Идрис Оружев, Жабир Азаев, Нурали Мегьмандаров, Фаргьад Магьмудов, Къадир Абдуллаев, Эседуллагь Агьмедов, Али Алиев, Наврузбег Гьабибов, Халид Гьамидов, Сулейман Сулейманов, Омар Зият­ханов, Абас Къазагьмедов, Ми­замудин Мукаилов, Абдулгьалим Мир­зоев, Мусаиб Пирисмаилов, Нажмудин Халикьов, Ражаб Хибиев, Сабир Юсу­пов, Азедин Эсетов, Мафи Юзбе­гова, Азетуллагь Мегьамедагъаев, Ва­къиф Диярханов, Руслан Къадимов, Низам Шагьбанов, Надир Загьиров, Султанат Аливердиева, Владимир Ашурбегов, Насрудин ва Рамиз Сердеровар, Омар Гьуьсейнов, Халидин Эльдаров, Эйзудин Нагъиев, Си­ражудин Мегьтиханов, Зият Седрединов, Хидир-Зулдан Юнусов, Энрик Мусли­мов, Рафик Гьабибов, Мисри Таривердиев, Джамил Насибов, Майил Эфендиев, На­зир Гьажибабаев, Тагьир Агьмедов, Фри­дон Шагьпазов, Абдуллагь Азизов, Эзедин Ве­лиев, Агьмед­агъа Агьмедагъа­ев, Ислам Фатуллаев, Артур Фатуллаев­, Имам Яралиев, Улушан Абдулмуталибов, Сиражудин Умаров, Мирзехан Алиханов, Селим Муслимов, Та­къи­дин Мирземетов, Аслан Рустамов, Новои Бутаев, Маидин Къараханов, Изафер Нурагьмедов, Гьажи Жабраилов, Нариман Рамазанов, Низами Атамов, Рамазан На-гъиев, Туьтуьхалум Мигьралиева, Бутай Бутаев хьтин, Ашим Пиров, Замир Назаралиев, Дуьгуьш Дуьгуьшев, Загьидин Мегьамедов, Гуьлжегьре Рамазанова, Неби Фатагьов мад ва мад ксарин тIварар къвезва.

Ибурал газетдин редакция авай мер­те­ба ремонт ийиз, бязи тадаракар къачуз, юриствилин рекьерай куьмекар гайи Загьир­ Арухов, Мегьамед-Салигь Гусаев­, Гьатем Ражабов, Гьамид Шихагьмедов, Руслан Ашу­ралиев, Назир Къужаев, Алифенди Ме­гьамедов, Замир Назаралиев, Шамсудин Муьгьуьдинов, Амрагь Рамазанов, Имамали Халилов, Сейфеддин Сейфеддинов, Эмирбег Амаханов хьтин ва маса рухвайринни рушарин тIварарни алава жезва.

Вири тIварар кьуртIа, чаз гзаф чарар герек жеда. Санлай вич гьакьван савадлу, камаллу, къадим адетралди девлетлу, рикI ачух, мергьяматлу чи лезги халкь­ди чи газет хуьзвайди гьиссна кIан­да! Асиррай агакьнавай чи улу, ата-бубайрин чIал, культура, литературадин иви­рар чав гумай кьван чун халкь яз амукьда!

2005-йисуз чи газетдин редакцияди вичин харжийрихъ чна са бязи йисара ЦIийи йис ва маса суварар, цIийи агал­кьу­нар тебрикиз кхьей чIалар авай ктаб (“Ирид лагьай мертебадай”) чапдай акъуд­на. Ана гьа чи амадагрин 300-далай виниз тIварар гьатнава.

Агъариза Узаирович Саидов гьа ирс хуьнин къайгъуда иллаки гзаф хьайиди, чи газетдин нумрайрал вил вегьейла, генани чир жеда.

Газет хуьзвай, жанлу, таъсирлу ийизвай асул къуватрикай сад чи мухбиррин (шегьеррай ва хуьрерай кхьизвай) десте я. И кардикай чун идалай виликни раханва. Мухбирар газетдин “япарни вилер я” гьавайда лугьузвайди туш…

(КьатI ама)

Мердали  Жалилов