«Лезги газетдин» 2016-йисан 43,44-нумрайриз «Эллериз къадир хьайитIа…» кьил алаз акъатай Абдулафис Исмаилован макъала милли пресса кIелзавайбуру лап хушдиз кьабулна. Гуьгъуьнин нумрайра жуьреба-жуьре авторри, кьилди къачуртIа, Дашдемир Шерифалиева, шаир Сажидин Саидгьасанова, Хазран Кьасумова, Адибе Афизовади ва масабуру и макъаладикай чпин фикирар лагьана. Шаир Шагьабудин Шабатова гъиле-гъилди «Эллериз къадир хьайитIа…» кьил ганвай поэмани кхьена, чапдай акъудна. Макъалади и къайдада ван авун адан кьилин игит вич лезгийрин регьбер яз гьисабзавай бажарагълу ва къагьриман хва Имам Яралиев хьунихъ галаз алакъалу тир.
Халкьдин мецин яратмишунрикай, XX асирдин Гомер СтIал Сулейманан эсеррикай, алимрин келимайрикай захавилелди менфят къачуна, девлетлу ва образный чIалал кхьенвай очеркда Абдулафис Исмаиловалай Имам Яралиеван гьакъикъи къамат ачухариз алакьнава. Макъаладай ашкара жезвайвал, халкь паталди кузвай чирагъдин цIай хкадариз кIанзавайбурун, виликди физвай арабадин чархара тIвалар тваз, манийвал гуз алахъзавайбурун кьадарни тIимил туш. Аквар гьаларай, абуруз далудихъ къанажагълу халкь галай къадирлу хва магълубиз тежедайди чизвай хьтинди туш. Халкь архавиле кьунвайди вулканривайни тIурфанривай муьтIуьгъариз тежер къадимлу дагъдиз тешпигь жеда. Заз гьа ихьтин дагъдин суьретдай Имам Яралиеван къамат аквазва. Ам датIана халкьдин юкьва ава, ада Лезгистандихъ рикI кузва, вичин вири къуватар, мумкинвилер багъри Ватан аваданлу авунин рекье серфзава.
Лезгийрин бажарагълу шаир Муса Агьмедовахъ «Терезар» тIвар алай шиир ава. Ана икI кхьенва:
Халкь патал рахар ялавлу мецер
Сад-садахъ гилиг авуртIа эгер,
Шалбуз дагъдилай лап кьуд-вад сефер
Элкъуьрдай кьван зунжур жеда.
Амма халкь патал кузавай рикIер
Эциг авуна, терездин хилер
АлцумайтIа са къванцивди эгер,
Къванцин ккIал агъур жеда…
Гьакъикъатдани, «чна халкь патал икI ийида, акI ийида» лугьуз, буш, ичIи гафар тикрариз, хиве кьазвайбур, жемятдиз пичIи умудар гузвайбур пара ава. Чпихъ мумкинвилер аватIани, ругьдин кесибвиляй абурун гафар гьа гафар яз амукьзава. И дуньядал анжах кьеж квай къуллугъар, хъсан къазанжияр, мал-девлет хьун бахт туш. Руьгьдалди девлетлу хьана кIанда. И жигьетдай Имам Яралиев, са шакни алачиз, бахтлу инсан я. Абдулафис Исмаилован «Эллериз къадир хьайитIа…» макъала кIелай гьар са касдиз и кар якъин жезва. Ада хиве кьур гаф, бязибуру хьиз, чилел вегьезвач, кьилиз акъудзава, гафар крариз элкъуьрзава. Амма гьайиф хьи, халкь паталди кузвай рикIерин сан, гьакъикъатдани, тIимил я…
Са сеферда лезгийрин машгьур шаир Азиз Алема, Имам Яралиевакай ихтилат кватайла, икI лагьанай: «Имам Яралиев чIехи рикI авай лезги я. Ада хайи халкь патал гзаф кIвалахар авунва. Тек са «Шарвили» эпосдиз талукьарнавай сувар арадал гъуналди ада вичиз халкьдин рикIе мидаим, эбеди гуьмбет хкажнава…». Лап керчекдиз лагьанва гафунин устадди! Кьве патал пайнавай халкь патал ихьтин зурба сувар арадал гъун лап кутугай кар хьанва, ам вири халкьдин милли руьгьдин эменнидиз элкъвенва. «Шарвили» эпосдин сувар чи садвал, стха-архавилин алакъаяр мягькемарзавай, ватанпересвилин гьиссер мадни къуватлу, лезгивал хци ийизвай руьгьдин гужлу яракь я.
Бубайрин мисалда лугьузвайвал, «халкь хвейиди халкьдини хуьда». Гьавиляй зун чIалахъ я хьи, Имам Музамудиновичан крар, ада къачузвай баркаллу камарин гелер садрани квахь тийидайбур я. Халкьдин халис хцин къадир къанажагълу элдиз гьамиша хьайидал, авайдал ва инлай кьулухъни жедайдал са шакни алач. Виликди фирай Лезги халкь! Яшамишрай Имам Музамудинович! Къуй чи арадай Шарвилияр мадни акъатрай!
Мегьамед Ибрагьимов, «Лезги газетдин» кьилин редактор
