Омар Аюбован — 100 йис

Милли макьаматдин харусенятда чпин тIварар тарихда къизилдин гьарфаралди кхьенвай бажарагълу рухваярни рушар тIимил авач. Абурун арадай чавай Готфрид Гьасанов, Сейфуллагь Керимов, Мегьамед Гьуьсейнов, Падишагь Киберов, Эльза Ибрагьимова, Гьасанагъа Мурсалов хьтин композиторрин, Рагьимат Гьажиева, Айдунбег Камилов, Дурия Рагьимова, Ризабала Агъабалаев хьтин манидаррин тIварар кьаз жеда. И тIварарин арада цIи вичин 100 йис тамам жезвай композитор ва муаллим Омар Абусалатович Аюбован тIварцIини ла­йихлу чка кьунва.

Омар Аюбов 1925-йисан 24-февралдиз КцIар райондин Агъа Лакарин хуьре Абусалат ва Нуржагьан Аюбоврин хизанда дидедиз хьана. ГъвечIи чIавалай макьаматдин харусенятдиз майилвалзавай гададикай и рекьяй пешекар хьунал гзафбурун вил алай. Гьеле аял чIавалай Омар, кIвале авай бубадин тар къачуна, адай ванер акъу­диз алахъдай. Вич кIвалахал фи­дайла, бубади тар, аялдин гъил агакь тавурай лугьуз, кьакьан чкадал­ куьрсардай. Амма Омара буба кIваляй экъечIнамазди, кIвачерик стул кутуна­, хкунихъ галай тар галудна, мад адай сесер акъудун давамардай. Мектебда­ кIелзавай йисара муаллимри адаз ма­­кьаматдин рекьяй кIелун меслят къалурнай. Хайи хуьруьн мектебдин 7-класс акьалтIарайдалай кьулухъ Ома­раз вичин кIелунар давамар хъийи­дай фикир авай, амма, Гитлеран­ чапхунчийри чи уьлкведал вегьейла, гележегдин композитор, кIелунар дава­мар тавуна, Бакудиз кIвалахал финиз­ мажбур хьана. Сифте кьиляй наф­тIа­дин буругъра кIвалахай ада гуьгъуьн­лай паласайра, талайра трактордал­ди цанар цана. И чIавузни ада вичин рикI алай алат — тар — гъиляй ахъайда­чир. КIвалахдикай азад вахтунда­ Аюбова тардал жуьреба-жуьре макьамар ягъиз эгечIдай. Авазар ягъиз­ га­тIуннамазди, адахъ яб акализ, вилер рекьел алай дидеяр, дяведин набутар хьана хтанвай колхозчияр агатдай. Дяве куьтягь хьайи 1945-йисуз, хъсандиз тар ягъиз чир хьуниз­ килигна, Аюбоваз райондин ме­дениятдин кIвале кIвалахун тек­лиф­на. Ам мукьвал-мукь­вал концертар гваз Азербайжандин ва Дагъус­тандин районриз физ хьана. ЦIийи макьамар арадиз гъун гьеле трактордал кIвалахай йисара ви­чин фикирда хьайиди Омара, меде­ниятдин кIвале кIвалахал акъвазайла, тестикьарзава­, амма макьаматдин рекьяй кьилин тагьсил (образование) тахьуниз килигна, адаз туькIуьрнавай макьам вичинди я лугьуз регъуьзвай. И кар себеб яз 1951-йисуз Омар, вичин тарни къачуна, рикIе макьаматдин училищедиз гьахьунин къаст аваз, Махачкъаладиз рекье гьатна. Учили­щедиз гьахьай Аюбова ина Г. Гьа­са­нов­, И. Воршавский, Х. Ханука­ев, И. Сав­ченко хьтин пешекаррин гъилик чирвилер къачузва. Гьеле учили­щеда кIел­замаз, 1954-йисуз, Омар Абу­са­ла­­тович Да­гъус­тандин манийрин­ ва кьуь­лерин кIва­тIалдин ва Даградиокомитетдин халкьдин макьаматдин алат­рин оркестрдиз  кIвалахал кьабулна.

Са сеферда Дагъустандин радиодин худсовет кIватI хьанвайла, вичи кхьенвай авазриз композиторри, пешекарри гудай къимет чирунин фикир аваз, Омара аниз кьве мани гъана. Жегьил авторди Шагь-Эмир Мурадован чIалариз теснифнавай манияр худсоветдиз хуш хьана ва абур концертдин программайрик кутун теклифна. ИкI Омар Аюбован «Индиядин руш» ва «Гатун пакамахъ» сифте манийриз экуь дуьнья акуна. Ахпа адан «ЦIийи йис», «Дагъустан» манияр майдандиз акъатна. Гьа икI, са-са мани арадал къвез, жегьил автордин устадвал артух жез гатIунна. Сифтедай гъвечIи кIватIалриз, гуьгъуьнлай оркестр ва хор патал макьамар теснифиз гатIунна. Гьа икI, Омара хордиз «ХупI хъсан я», «КъекъечI, цифер» манияр кхьена. 1964-йисан 16-декабр­диз акъатай «Коммунист» газетда чапнавай «Эгер чанда къаст хьайитIа» кьил ганвай вичин макъалада шаир ва композитор Асеф Мегьмана Омар Аюбован эсерриз ихьтин къимет гузва: «Теснифунин рекье кIвалахзавай гьар са касдихъ вичин кьетIен хатI жедайди  садазни сир туш. Омар Аюбован эсеррин хъсан терефрикай сад гьи жуьредин макьам теснифайтIани, ада лезгийрин милли везинар хуьн я. Шихнесир Къафланован чIалариз кхьенвай «Миграгъжуван руш» манидай чаз гам хразвай лезги рушан тупIар аквазватIа, Алирза Саидован чIалариз теснифнавай «Фатима­», «Бес вучиз?», «Зи экуь гъед», Байрам Салимован чIалариз теснифнавай «Ракъинин цуьк» манийрай кIанибурун рикIер, абурун михьи муьгьуьббат аквазва».

Халкьдин макьамар кIватIна, къайдадик кутунин рекьикни Омар Аюбован пай квачиз туш. Ада лезги халкьдин «Ширин-ширин», «Кьакьан дагълар» манияр хорди ва оркестрди тамамарун патал туькIуьр (обработка) хъувунва. Абур туькIуьр хъийидайла, бажарагълу композиторди, халкьдин макьамдин гьич са нотадикни хуькуьр тавуна абур анжах гармониядин рекьяй макьаматдин элементрин куьмекдалди девлетлу авунва. Идалайни алава яз, Аюбова Асеф Мегьманан, Гьасанагъа Мурсалован ва маса композиторрин маниярни хор ва оркестр патал обработка авуна.

Винидихъ чна къейд авурвал, 1954-йисуз Дагъустандин манийрин ва кьуьлерин кIватIалдин ва Даградиокомитетдин халкьдин макьаматдин алат­рин оркестрда тарчивиле кIва­ла­хиз гатIунай Омар Аюбова ина саки зур асирда, 2004-йисалди, зегьмет чIугуна. И йисара композитордин гъиликай Етим Эминан, Хуьруьг Тагьиран, Шагь-Эмир Мурадован, Алирза Саидован, Ибрагьим Гьуьсейнован, Сажидин Саидгьасанован ва маса шаиррин чIалариз теснифнавай сад-садалай гуьзел манияр хкатна.  Жуьреба-жуьре йисара абур Р. Гьажиевади, Р. Агъабалаева, Б. Эльмурзаевади, Р. Максумовади, Гь. Аллагьвердиевади, М. Мустафаева, М. Мигола ва гзаф маса бажарагълу манидарри тамамариз хьана.

1960-йисуз Омар Аюбов «ДАССР-дин лайихлу артист» ва 1970-йисуз «ДАССР-дин халкьдин артист» лагьай гьуьрметдин тIварариз лайихлу хьана.

Омар Аюбов 2005-йисан 6-мартдиз 80 йисан яшда аваз рагьметдиз фена, амма адан гуьзел манийри къенин юкъузни чи рикIер шадарзава.

Эдуард Ашурагъаев