Хуьруьн школа куьтягьайдалай гуьгъуьниз зун кIелиз, ахпа кIвалахиз багърийривай патара хьана. Заз гзаф шегьерар, жуьреба-жуьре миллетрин векилар акуна. Гьелбетда, абурук къени, хъсан, дуствиле кьабулиз жедай инсанар хьиз, пис, нагьакьан, миллетчи ксарни квай. Гена хъсан, абур лап тIимил тир.
Гьи вилаятдиз, гьи коллективдиз жув акъатайтIани, зун инсанрихъ галаз дуствилин алакъаяр, хуш рафтарвал ийиз алахъна. Заз акуна, жув намуслу, михьи, хъсан хьайила, вавни гьа жуьреда эгечIда.
За эхиримжи йисара республикада хъсанвилихъ жезвай дегишвилерал рикIивай разивалзава. Дагъларин уьлкведин халкьари гъил-гъиле вугана виликди камар къачузва. Миллетрин арада авай дуствилин алакъаяр артух жезва. И кар сифте нубатда жуьреба-жуьре миллетрин жегьилар эвленмиш хьана, хизанар кутунин мисалрай аквазва.
Маса халкьарин рушарал эвленмиш жезвай чи гадаяр гзаф ава. Чи хуьре ахьтин вад кас ава. Абуру аварви рушарихъ галаз цIийи хизанар арадиз гъанва.
Рутул райондин Хъуьлуьдрин юкьван школадин директор Мадина Абдулкьадиевна Микаилова аварви дишегьли я. Ам вичиз хуш хьайи лезги гададиз атана. Абуруз хъсан хизан хьанва. Ам районда лап хъсан директоррикай сад я. Адаз хуьре, школада еке гьуьрмет ава.
СтIал Сулейманан райондин центральный больницадин инфекционный отделенидин заведующий Халидова Салигьат Агьмедрасуловна аварви я. Гьамни лезги гададиз кьисмет хьана. Тарифлу хизандин иеси я. Адазни халкьдин арада еке гьуьрмет ава. Гьа и райондин ЦIийи поселокдин юкьван школада гзаф йисара химиядин муаллимвиле кIвалахзавай аварви Патимат Магьамедовна Загьирова Россиядин Федерациядин образованидин гьуьрметлу работник я. Лезги макандикай ватан хьанвай Патимат вичин кьисметдилай пара рази я. Ам районда лап хъсан муаллимрин жергеда ава. Диде-бубайри, аялри адаз гьуьрметзава.
Ботлих райондай тир аварви хизандихъ галаз зани дуствал хуьзва. Чун са шумудра сад-садахъ илифна. Садра ихьтин кIвалахни хьана. 2019-йисан декабрдиз чи кIвализ Ботлихдай зи дустар атана. Дестедин кьиле гьа хуьруьн юкьван школадин директор Окиев Иса Камилович авай. Уьмуьрдин юлдаш Гуьлагъа и чIавуз зи рушарин патав Пермь шегьердиз фенвай. Атанвай мугьманри захъ галаз Гуьлагъади авуна кIанзавай кIвалахар вири авуна. Чна санал тIуьнар гьазурна, къапар чуьхвена, кIвалер, гьаятар михьна. Кьве югъ чна гзаф шаддиз акъудна. Заз са гектар ичин багъ авайди я. Ам авай гьал мугьманриз бегенмиш хьанач. Январдин каникулриз Иса вичин юлдашар галаз мад хтана мугьмандиз. Абурув рабочий парталар ва герек алатар гвай. Ксари багъда авай вири тарарин герек авачир, кьуранвай хилер атIана, багъ михьна, хъфена. Заз гзаф шад хьана. И кIвалахдикай хабар хьайи хуьруьнвияр аламат хьана амукьна. Ихьтин кIвалах чпиз мад акурди туш лагьана абуру.
Ботлихдай чиниз школьникар галаз муаллимар атанай. Гьелбетда, абур чна хъсандиз кьабулна. Рекье хутадайла, яшлу муаллим Гьайдарбегова Ума Магьамедовнади лагьана: «Масуб, заз я диде-буба, я вах-стха амач, эгер вуна разивал гайитIа, за вун зи стхадай кьада». За разивал гана. Са шумуд йис алатнава анлай инихъ, чи арада ваханни стхадин арада жедай хьтин алакъаяр ава. И кардал зун шад я.
Алай йисан гатузни чи кIвализ кьве сеферда Ботлихдай мугьманар атана. Чунни Ботлихдиз са шумуд сеферда мугьманвилиз фена. Ихьтин дуствал кьве тереф патални хийирлуди я.
РикIел маса жуьредин мисал хквезва. За Къазахстандин ЦIийи Узень шегьерда кIвалахзавай 1982 йис тир. Старший лейтенант тир зун Мангышлакдин областдин УВД-дин колониядин начальникдин заместителвиле тестикьариз кIанзавай. Подполковникдин чиндиз лайихлу къуллугъ тир. Идалай гъейри партиядин членни хьана кIанзавай. Колониядин парторганизацияди зун КПСС-дин членвиле кандидатвилиз кьабулна. Горкомдин парткомиссиядини и кар тестикьарна. Амма горкомдин бюродал заз эвернач ва зи документризни килигнач. Гьа икI, са кьадар вахт фена зун партиядиз кьабул тийиз. Себеб вуч тир лагьайтIа, маса миллетдин векил. Миллетчивили садазни садрани хийир гудайди туш. Идан гьакъиндай къенин юкъуз Украинада кьиле физвай татугай вакъиайри шагьидвалзава.
Гьелбетда, вири халкьдал миллетчивилин тIамгъа алкIуриз жедач. Заз гзаф къазахри куьмекар гайиди я. Миллетбазар себеб яз 1989-1990-йисарин вакъиаярни арадал атанай. Къазахстандин шегьеррай кавказвияр чпин ватандиз хъфидай чкадал атана. Горкомдин кьвед лагьай секретарь М.Нугъаева (ам къазах я) заз хъфимир лугьуз хьана. Зи къаст чир хьайила, вичин телефондин нумра вугана. «Эгер элкъвена хквез кIан хьайитIа, чна вун кIвалахдал кьабул хъийида», лагьанай. Жуван коллективди, горкомди, УВД-ди заз гайи къимет акурла, заз гзаф шад хьанай.
Заз чидайвал, гьар сада вич халис инсанди хьиз тухвайла, коллективдани, обществодани адаз гьуьрметда, адал чпин дердияр ихтибарда, адавай куьмек тIалабда.
Пермдин областда кIвалахдайла, зун депутатвилиз, областдин партийный конференциядин делегатвиле хкянай. Зал чIехи къуллугъар ихтибарнай. Гьавиляй мад сеферда лугьуз кIанзава: инсанвилелай, дуствилелай, къенивилелай хъсан ерияр авач.
Масуб Магьмудов,
отставкада авай полковник
