Дагъустандин МВД-ди 2018-йисан кIвалахдин нетижаяр кьуна ва 2019-йис патал везифаяр тайинарна.
Коллегиядал рахай РД-дин къенепатан крарин министр Абдурашид Мегьамедова вилик акъвазнавай кIвалахдин асул терефар гьихьтинбур ятIа раижна. Ада кIвалахда рехъ ганвай кимивилерин неинки себебар тайинарун, гьакIни абур арадай акъуддай дуьзгуьн рекьер жагъурун чарасуз тирдан гьакъиндай малумарна.
Министрди къейд авурвал, ведомстводи общественный къайда хуьнин, общественный хатасузвал таъминарунин ва тахсиркарвилерихъ галаз женг чIугунин барадай еке кIвалах тухвана. Ида йисан къене республикада арадал къвезвай гьалар, санлай къачурла, гуьзчивилик кваз хуьдай мумкинвал гана.
“Виликан йисара хьиз, шазни терроризмдиз ва экстремизмдиз аксивал авунин кIвалахди вичиз кьетIен фикир гун истемишна. Чалай чинеба кардик квай бандитрин дестейрихъ галаз чIугвазвай женгина дибдин дегишвал хьун къазанмишиз алакьна. Алай вахтунда республикада кардик квай бандитрин дестейрин кIвалахдин рехъ гьакъикъатда тамамвилелди атIанва. Чинеба кардик квай бандитрин дестейрин иштиракчияр тир 8 касдин гел жагъурзава. Авай делилралди, абур къецепатан уьлквейра чуьнуьх жезва. Амма ида чаз архайин хьана ацукьдай ихтияр гузвач. Интернетдин гегьенш сетдикай менфят къачуналди, экстремизмдинни терроризмдин идеология чукIурун давам жезва, “ахварик квай ячейкаяр” лугьудайбур арадал гъизва…”
Идалайни гъейри, министрди къейд авурвал, инсанар кьасухдай чандиз къаст ийиз кьинихъ, тараш-чапхунунихъ, гьарамзадавилер авунихъ, автотранспорт гваз катунихъ галаз алакъалу тахсиркарвилер дуьздал акъудунин кIвалах хъсан хьанва. Инсандин сагъламвилиз еке хасаратвал гун, чуьнуьхунар, гуж гъалиб авунар хьтин регистрация авунвай тахсиркарвилерин кьадар тIимил хьанва.
Абдурашид Мегьамедован фикирдалди, экономикадихъ галаз алкъалу тахсиркарвилериз кьетIен фикир гун лазим я. “Бюджетдин такьатар чуьнуьхунар, экономикадин ва карчивилин хиле ийизвай къанунсуз маса крар, кудай шейэринни энергетикадин комплексда коррупциядихъ галаз алакъалу тахсиркарвилер кьетIен гуьзчивилик кваз жеда”, — къейдна министрди.
Ахпа министрдин заместитель, полициядин начальник Дмитрий Гутыряди гегьенш доклад авуна. Ада малумарайвал, экономикадин хиле тахсиркарвилерин кьадар тIимил хьанвай шартIара дуьздал акъуднавай агъур ва лап агъур тахсиркарвилерин кьадар артух хьана. Абурал вири тахсиркарвилерин саки 44 процент гьалтзава. Экономикадин хиле авунвай тахсиркарвилерикай 87,4 процент дуьздал акъуднава, ахтармишунин ва силисдин серенжемар кьиле тухудай чIавуз ашкара хьайи 3 миллиардни 154 миллион манатдин зияндикай саки 1,6 миллиард манатдин такьатар чкадал хкана.
Министрдин заместитель коррупциядин аксина тухузвай женгина къазанмишнавай агалкьунрал кьилди акъвазна.
Дагъустандин Кьил Владимир Васильева вичин рахунра алукьнавай йис сифтени-сифте экономикадин барадай ва санлай уьлкведи, гьакIни республикади кьилиз акъудун лазим къвезвай везифайрин барадай асантди тежедайди къейдна.
“За гьисабзавайвал, куьне тамамарзавай кIвалах — им хейлин инсанар санал агудзавай кIвалах я. Сифте нубатда ихтилат хатасузвиликай физва. Алатай йисуз общественно-политический 680 мярекат кьиле тухвана ва и чIавуз хатасузвал таъминарна”, — лагьана республикадин Кьили.
Ахпа ам чеб гьялунин карда алатай йисуз къенепатан крарин органри Дагъустандин руководстводиз лап еке куьмек гайи виридалайни важиблу месэлайрал акъвазна.
Сифтени-сифте ада къейд авурвал, са жерге рекьерай республикадин МВД-дин къурулушди виликандалай хейлин хъсандиз кIвалахиз башламишна. “Системади инсанар хуьнин месэлаяр гьялзавай чIавуз чал гьич садавайни тIем гъиз жедач, вучиз лагьайтIа халкь чи патал ала. Гьа са вахтунда чна инсанар нарази хьунал гъизвай, полициядин, санлай властдин гьуьндуьрвилиз зиян жезвай гьерекатриз рехъ гана виже къведач”, — къейдна Владимир Васильева.
Ахпа ам хуьрерин чкаяр патал педагогвилин кадрияр гьазурун лазим тирдакай рахана: “Чна жегьил муаллимар гьазурун, дагълух районра педагог чун патал лап къиметлу кас тирди, ам аялриз чирвилер гузвай, абурун къанажагъдиз таъсир ийизвай кас тирди рикIел хуьн лазим я. ИкI хьайила, чавай жегьилрихъ галаз кIвалах ийиз алакьдай кесерлу ксар майдандиз акъудиз жеда, терроризмдин вилик пад кьунин барадай чи крар галай-галайвал ва нетижалудаказ вилик фида. Идалай гъейри, чна интернет — майдандикай менфят къачузвайбурухъ галазни кIвалахун герек я”.
Владимир Васильева къейд авурвал, республикада сифте яз Дагъустан вилик тухун патал пулдин такьатар серфдай мумкинвал арадал атанва: “Йисан къене гьалар дегиш хьана, вучиз лагьайтIа куьне коррупциядин гьерекатдиз ягъунар кьуна ва “хъендик квай” экономикадиз басрухар гана. Куьне республикадин дамаррин къурулушдиз, — финансрин къурулушдиз кьецI гузвай завал арадай акъудунин кIвалах башламишна. Ада нетижаярни гузва. Миллиард манатралди пулар чкадал хканва. Саналди тухвай кIвалахдин нетижада чавай республикадин бюджетдиз алава яз 3,3 миллиард манатдин такьатар хкиз хьана. И залда авай юлдашрин патай куьмек агакьначиртIа, чавай бюджетдиз пулар, кьилди къачуртIа, налогрин пулар хтунин дережа хкажиз жедачир. Умуд кутазвайвал, чна гележегдани гьа икI кIвалахда”.
Дагъустандин Кьили вилик акъвазнавай месэлаяр гьялуни лап чIехи мумкинвилер ачухдайдахъ инанмишвал къалурна.
«Лезги газет»
