РД-дин Гьукуматдин Председатель Абдулпатагь Амирханован къул алаз 31-июлдиз кьабулай   къа­рардин бинедаллаз, государст­во­дин образованидин идарайра  кIва­лахзавайбуруз мажибар гунин къайдадик дегишвилер кутунва. ИкI, 2021-йисан 1-сентябрдилай рес­публикадин  муаллимрин мажибар 3 агъзур манатдин хкаж хьун лазим я. Юкьван гьисабдалди мажибрин кьадар, хабар гузвайвал,  тах­минан 23 процентдин гзафарда. Гьар са къуллугъдиз талукь мажиб гьихьтинди жедатIа, Гьукуматдин къарарда (№195 от 30.07.21) къалурнава.

Гьа са вахтунда, къейднавайвал, и къарар  РД-дин образова­ни-дин­ ва илимдин министерстводин  къаюмвилик квай образованидин идарайриз талукь я. Инал къейд ийин, рес­публикадин образованидин ва илимдин министерстводи идара ийиз­­вайбурун арада умуми образованидин 95, мектебдиз фидалди об­ра­зованидин 17 ва аялриз алава образование гунин 14 теш­килат ава. Амай­бур вири — муниципалитетрин идарадик. Малум жезвайвал, республикадин мулкунал алай анжах мектебрин умуми кьадардив гекъигайла (тахминан 1500), и де­гишвал, гьелелиг лап тIимил кьа­дар муаллимриз талукь жеда. Гьа са вахтунда­ къарарда муниципальный тешкилатриз чпин дережада ихьтин, яни мажибар хкажуниз та­лукь къарарар кьабулун теклифнава.

Республикадин образованидин идараяр  муни­ципалитетрин идарадик хьунин къайдадикай кьил къа­къудун, яни вири мектебар сад хьиз министерстводин къаюмвилик кутун чарасуз тирдакай идалай вилик РД-дин образованидин ва илимдин министр Ягья Бучаева са шумуд се­ферда къейднай.

РФ-дин субъектрин мектебра  гузвай образованидин еридал гьалтайла,  Рособрнадзордин  рейтингда Дагъустан саки эхиримжи чкадал (Ингушетиядин вилик) ала. Ми­нис­трди  гьисабзавайвал, республикадин муниципалитетри чпин образованидин управленийрин кьилериз дикъетдивди фикир гун лазим я, гьикI лагьайтIа, абурун са кьа­дар паюнин кIвалах нетижасузди я. “Са рахунни алач, чахъ образованидин хиле виниз тир бажарагъ авай, еке агалкьунар къазанмишзавай, жуьреба-жуьре олимпиадайра гъалиб   жезвай ученикар гьазурзавай муаллимар  ава. Амма абурун четин месэлаяр чавай гьялиз жезвач, гьикI лагьайтIа, чаз мектебра авай гьакъикъи гьалдикай хабар авач. Гьа са вахтунда государстводин нетижаяр кьадай аттестациядин вахтунда  чаз муниципалитетри рехъ гузвай  кьван гъалатIар аквазва. Зи вилик республикадин Кьил Сергей Меликова тайин тир месэлаяр эцигнава, гьаниз килигна, арадал атанвай гьалар гуьнгуьна хтуна кIанда”, — лагьа­най минис­трди идалай вилик му­ни­ципали­тетрин идарадик квай мектебриз талукь яз. И хиле хцидаказ акъвазнавай месэлайрикай яз, ада  гьакIни ришветбазвал, управленийра эсиллагь талукь тушир ксари къуллу­гъар­ кьун ва масабур къейдна­.

Муаллимрин мажибрин месэладиз талукь яз къейд ийин хьи, Рос­­стат­ди 2019-йисуз гегьенш май­­дан­ра аваз кьиле тухвай ахтармишунри ачухарайвал, уьлкведа образова­нидин хилен гьар вад лагьай работникдин мажиб 15 агъзур манатдилай­ тIимил тир. Гьакъикъи гьалар мадни усалбур тирдакай РФ-дин об­разо­ва­нидин хилен работникрин профсоюздин председателдин заместитель Михаил Авдеенкодини къейднай.

“Муаллимрин мажибрин гьа­къин­дай Президентдин майдин тапшуругъриз талукь яз гьахъ-гьисабар ийидайла, юкьван кьадар гьисабда кьазва. Эгер ставкаяр гьисабиз хьанайтIа, гьакъикъат масад же­дай. Гьаниз килигна, Росстатдин де­лилар, чи фикирдалди, лап “хъуь­­туьлбур” я”, — къейднай ада.

Росстатдин ахтармишунри  ачухарайвал, виридалайни гъвечIи ма­жибар авай 5 региондин арада Да­гъустанни ава. М.Авдеенкоди гьисабзавайвал,  муаллимрин мажибрин 70 процент замин тир паюникай ибарат ва адан кьадар МРОТ-дилай тIи­­­­­мил тахьун лазим я. “Чавай обра­зованидин ери хкажун истемишзава, амма, эгер чна муаллимрин  къа­­­занжийрин месэла гьял та­вуртIа, гьихьтин еридикай рахаз ­же­да? Идалайни гъейри, абурал гьакI­ни кьадардилай артух пар ала  — 1,5-2 ставка, чарарихъ галаз кIва­лахун ва икI мад”, — гьисабзава ада.

2021-йисалай Россияда бюджетникриз (гьа жергедай — муаллимриз) мажибар гунин цIийи къайда къуватда гьатнава. Адан бинеда­  аслу ставка ва 18 разряддикай ибарат тир тарифрин сетка ава. ИкI, бюджетдин къуллугъчидин зегьметдин гьакъи  агъадихъ галай паярикай ибарат жеда:

—        асул мажиб;

—        кьилдин къачур касдиз талукь премия (агъа кIан — 5%);

—        зарарлувилиз ва я ял ядай йикъара кIвалахуниз килигна гузвай алава гьакъи;

—        илимдин дережадиз, хьанвай агалкьунриз ва стаждиз (10-30%) гузвай алава гьакъи;

—        алава тир маса пулар (эгер аватIа).

Регионра гьакIни МРОТ-дин чкайрин кьадарар тайинарзава.

Россияда муаллимрин  мажибрин кьадар  бязи маса себебрилайни аслу я:

—        5 агъзур манатдин кьадарда аваз классдин руководстводай гузвай алава гьакъидилай. Эгер сад хьиз  2 ва мадни гзаф классар кьиле­ тухузватIа, муаллимриз ихьтин  гьа­къи анжах 2 классдай къачудай их­т­ияр ава. Гьелбетда, и пулуникай налогарни кьада, гьаниз килигна, гъилиз къведай пул тIимил жеда.

—        2021-йисан 1-сентябрдилай ахтармишун патал кардик кутадай аттестациядин цIийи къайдадилай. Адан нетижайрай квалификациядин цIийи категорияр — муаллимдилай башламишна, чIехи муаллимдал (методист) ва кар алай муаллимдал (дуьз рекьел эцигдайди) агакьна — гуда. Сад ла­гьай дережадилай кьвед лагьайдал элячIун  па­тал мектебда, гьич тахьайтIа, 5 йисуз, кьвед лагьайдалай пуд лагьайдал — 10 йисуз кIва­­лахун лазим жеда.

Якъин жезвайвал, республикадин образованидин хиле арадал атанвай гьалар гьелелиг разивал ийиз жедайбур туш. Ина кIватI хьанвай сад-садахъ галаз алакъалу ме­сэлаяр гьял тавунмаз, и хиле виле акьадай хьтин дегишвилер тун четин я.  Гьаниз килигна, муаллимрин мажибар хкажна лагьай шад хабар гьелелиг са тIимил пашманвални квайди я.

Жасмина  Саидова