Мулкарин гегьеншвилел гьалтайла, чи уьлкведив къведайди дуьньяда авач. Урусатдин регионар тIебиатдин шартIариз, гьавадиз, вахтуниз ва маса кьетIенвилеризни килигна, жуьреба-жуьре дережайриз пайнава. Идан бинедаллаз зегьметчи инсанриз мажибарни тайинарнава. Мисал яз, эгер Дагъустанда муаллимрив вацра, юкьван гьисабдалди, 15-17 агъзур манат агакьзаватIа, Москвада муаллимди 40-45, Тюменда 60-70 агъзур къачузва. Бязи регионра муаллимдин мажиб 100 агъзур манатдизни барабар жезва.
Им дуьзвал, гьахъвал яни? Гзафбуру “ваъ” лугьузва. Эгер уьлкве, законар, кеспидин везифаяр сад хьтинбур ятIа, мажибарни виридаз сад хьтинбур хьана кIанда лугьузва. И патахъай абур гьахълу я, амма лап четин, мекьи, мишекъат шартIарани, регьят, кьезил, къулай чкайра кIвалахун сад туш эхир. Гьа и крар фикирда кьуна, мажибрин арада еке тафаватлувилерни ава.
Статистикадин идарадин делилралди, федеральный вири округрикай Кеферпатан Кавказдин округдин кIвалахзавайбурув, юкьван гьисабдалди, тIимил мажиб агакьзава. Округдин регионрин арада — Дагъустандин зегьметчийрив.
Ставрополдин крайда юкьван мажибди 26900 манат, Кеферпатан Осетияда — 26100, Кабардино-Балкарияда — 24700, Ингушетияда — 22800, Дагъустанда -20379 манат тешкилзава. Гьа са вахтунда чи республикада юкьван мажибдилай тIимил пул (14-16 агъзур) къвезвайбур лап гзаф я.
Инал 2014-йисан официальный делилар гъиз кIанзава. Юкьван гьисабдалди, финансрихъ галаз алакъалу идарайрин къуллугъчийри 45110 манат, государство идара ийизвайбуру 36870, алишверишда — 18811, здравоохраненида — 18118, образованида — 15782, эцигунардайбуру — 14610, хуьруьн майишатдин зегьметчийри — 11900, культурадин работникри — 10500 манат къачузвай. Эхиримжи кьвед-пуд йисуз медицинадин ва образованидин хилера кIвалахзавайбурун мажибар хкажна, амайбур гилани гьа гъвечIи мажибрин иесияр яз ама.
Гьа са вахтунда гьукумдин идарайрин къуллугъчийрин (чиновникрин), депутатрин, банкиррин, жуьреба-жуьре ОАО-рин, ООО-рин, компанийрин регьберрин мажибар 10-20 сеферда виняй я.
КПРФ-дин, “Гьахълу Россия” партийрин депутатри уьлкведин Президентдиз ва Гьукуматдиз мажибар тайинарунин ва вацра миллионралди мажибар къачузвайбурал алава налогар илитIунин гьакъиндай чарар кхьенватIани, вилериз аквадай хьтин дегишвилер авач.
Исятда муаллимрив, медицинадин къуллугъчийрив, гекъигайла, хъсан пулар агакьзава. Гьа са вахтунда районра, хуьрера и пешекаррин кьитвал ава. Санлай къачурла, республикадин школаяр 450 муаллимдихъ (гъвечIи классрин, къецепатан, урус ва дидед чIаларин, математикадин), больницайра, поликлиникайра 300-лай виниз духтуррихъ (фтизиатр, рентгенолог, участокдин терапевт, инфекционист, трансфузиолог, хирург…) игьтияжлу я. “Земский доктор”, “Земский учитель” программаяр кардик кватIани, пешекаррин кьитвал амукьзава.
Пенсионерри къачузвай пуларин арадани еке фаркь ава. Эгер садбуруз 8-12 агъзур, 16-18 агъзур гузватIа, масадбуру 40-50 агъзур, 80-100 агъзур манат къачузва. Вучиз икI ятIа лугьун четин месэла я.
Хийир Эмиров
