Мукьвара “Куьредин ярар” — “ЦIийи Къавкъаз” издателрин дестеди “Етим Эминаз бахшнава” кьил алаз ктаб акъуднава. Ада лезгийрин рикI алай шаир Етим Эминаз алатай девирдин ва алай аямдин шаирри бахшна кхьенвай шиирар гьатнава. Ктаб 100 чиникай ибарат я. Бажарагълу шаир, вичиз “Эминан цIарарай шаирвал жагъай” Майрудин Бабаханова туькIуьрнавай ктабда 62 автордин 74 шиир гьатнава.
Ктаб ЦIиша (гилан Къули район) хуьряй тир яхулви шаир, 1857-1859-йисара Етим Эминахъ галаз Агъа СтIалдал Атлухан эфендидин медресада кIелай Гьажимурад эфендидин “Етим Эминаз жаваб” шиирдилай башламиш жезва.
1860-йисуз лезги чIалал кхьей и шиирда ихьтин цIарар ава:
Зи азиз дуст Етим Эмин,
Ви чарчи заз гана серин,
КIан ятIа ваз зи гьал чирин,
Ваз кичIеди сефер я жал?
РикIел хкин сухта йикъар,
Агъакранрин серин багълар;
Атлухана авур къалар
Чаз акур къар-йифер я жал?
Алатай девирдин шаиррикай ктабда Вини-Хъартас Эрзиханан, Къазанфар Зулфикъарован шиирарни ганва.
“РикIин кIусар” — гьа ихьтин кьил алаз ктабда Ибрагьим Гьуьсейнован “Етим Эмин” трагедиядай чIукар ганва.
“Чал Эминан халкь лугьудай тIвар ала” — гьа и цIарцIелай башламиш жезва Дагъустандин халкьдин шаир Ханбиче Хаметовадин “Руьгьдин къеле” тIвар алай сонетрин тажунай къачунвай кьилер. Ахпа шаирди давамар хъийизва: “Етим Эмин – марифатдин пайдах чи, Бахтлу я халкь камалдикай пай гайи”.
Ялцугърин хуьруьз, Етим Эминан сурал фейи, чIехи шаирдин гадарнавай багъри ерияр акурла, рикI тIар хьайи шаирар мадни ава: Абдуселим Исмаилов, Арбен Къардаш, Исмихан Къадимов, Эйзудин Сайдумов, Майрудин Бабаханов…
“Низ ван хьана Етим Эмин кьена лугьудай? Лезги халкьдин арадай ам фена лугьудай?” — суалар гузва Арбен Къардаша.
“Эверзава Эмина заз Булахдилай гьижрандин” — кхьизва Дагъустандин халкьдин шаир Абдуселим Исмаилова.
Пакизат Фатуллаевади вичин “Етим Эмин” шиирда “Эмин гьейран хьайи чилер гадармир, А чилел куьн лигим жеда, инсанар” лугьуз кхьизва.
Шаир Сардар Абила кхьизва: “Етим жер кьван, ви рикIе ни хернавай? Етим туш вун, чаз эбеди Эмин я!”
Чун рахазвай ктабда гьатнавай маса шаиррин эсерарни таъсирдайбур, мана-метлебдив ацIайбур я…
Хазран Кьасумов
