Зул, октябрь. Ахцегь районда бе­гьер­ кIватI ­хъувунин азгар вахт. Райондин вири жуьре майишатра,  санлай къачурла 955,5 гектардин майданра экIя хьанвай багъларай, гьелелиг 394 гек­тардай (абурукай анжах 53 га багълар къене цил авай емишринбур я) емишар кIватI хъувунва. Бегьерлувал — гьар са гек­тардай, умуми гьисабуналди, 86 цент­нердиз ба­рабар я. Ичерилай, чуьхверрилай тафаватлу яз (цIи бегьерлу йис тушир), машмашрин, шефтелрин хъсан бегьер хьанва. Ам­ма хуьдай, гьялдай ва маса гу­дай (хъсан дуьшуьшда — ужуз къиметрай алверчийрив вахкузва) шартIар ­авачирвиляй, багъманчийривай чпин зегьметдиз килигай менфят къачуз ­жезвач.

Салан майваяр районда 710 гектарда цанвай. Адакай гьелелиг 510 гектардай (гьар са гектардай — 216 центнер) ерилу бегьер кIватI хъувунва. Келемар гила кIватIиз эгечI­да. Кьвед лагьай фу тир картуфрикай раха­й­тIа, абур цанвай 750 гектардикай 550 гектардай бегьер кIватI хъувунва (гьар са гектардай — 216 центнер).

Кьве гаф магьсулдарвиликай рахан. Магьсулдарар Мегьарамдхуьруьн райондин зонада цанар цунив, чил гьялунив эгечIнава. Къведай йисан бегьер патал зулун тумар цун пландик кутунвай 550 гектардикай гьелелиг анжах 60 гектарда чил къарагъарнава. Цадай­ тумуналди 80 процентдин таъмин я, вични цIи­нин йисан бегьердикай (550 гектардин майданрай санлай 750 тонн техил къачуна) хкудна гьазурнава. Техилдин амай пай чкайрал ва я масанриз тухвана хуьзва.

Районда хуьруьн майишатдин менфятлу хилерикай сад малдарвални хипехъанвал я. Статистикадин 2022-йисан 1-январдин делилралди, районда 11 556 къарамал (абурукай 9079 — ацазвай калер) ва 67 580 куьлуь карч алай гьайванар (55652 — диде хипер) ава. Абурукай са вацралай, тахминан, 31 агъзурдалай артух куьлуь карч алай гьайванар Кочубейдин ва 27 агъзурдалай артух гьайванар Дербентдин зонадин хъуьтIуьн къиш­лахрал куьчарда.

Къейд ийин, куьчери хипехъанвилин хи­лен вилик акъвазнавай четин месэлайрикай сад майишатриз хипер хуьдай къишлахар бес та­хьун я. Гьавиляй эхиримжи йи­сара райондин же­миятдин 16 майишат чпин гьайванар, еке пулар гуз чилер кирида кьаз, Дербент райондин ­зонада хуьниз мажбур жезва. Тажуб­ жедай кар ам я хьи, гьукуматдин хсу­­­си­ят тир къишлахрин чилер чпиз хипер ава­чир районринни майишатрин кIва­чихъ гал­­кIурнава, гьакъикъатда гьайванар авай­бурун — ваъ. Абуруни, гуя чпин хсу­сият хьиз, а чиле­рал ачухдаказ алиш­­­вериш ийизва. Нетижада Ахцегь рай­ондин майишатривай анра чубанризни абурун хизанриз зегьметдин къулай шар­тIар яратмишиз, хипехъанвал артмишиз жезвач. Чара атIанвай хипехъан­ри рай­ондин ва республикадин руко­вод­ст­во­дивай арадал атанвай и татугай гьалдай кьил акъудун кIевелай тIалабзава. Уьл­кведа­ дяведин махсус серенжем кьиле физвай, суьрсетдин таъминвилин месэладиз кье­тIен фикир гузвай шартIа­ра чкайрал хипехъанвал артмишуниз манийвал гузвай месэлаяр гьялун важиблу я.

Дашдемир Шерифалиев