Шарвили, лезгийрин хьиз, Дагъустандин амай халкьарин кьилерни вине тур къагьриман, республикадин ва адалай къецепата авай халкьаризни мукьва игит хьайиди тестикьарун патал гьа Шарвилидиз ухшар авай регьбер, вичихъ гьар са рекьяй чирвилер, четин макъамда тIурфанрин хура акъваздай къанажагъ ва зирек рикI авай Яралиев Имам Музамудинович кьиле акъвазуналди, гьар йисуз виринрай гьар жуьре миллетрин векилар кIватI жез, садвал дуствал мягькемардай, гуьзел Ахцегьрин тIебиатдал ял ядай мумкинвал арадал атана. “Шарвили” эпосдин сувар лезги халкьдин тарихда садрани тахьай хьтин шад ва рикIелай тефидай, гележег авай сувар хьанва.
Шарвилидикай малуматар кIватIна, са кIалубра тур Забит Ризванованни Байрам Салимован, эпос урус чIалаз элкъуьрна, адакай вири халкьарин векилриз хабар гуз алакьай Ризван Ризванован, “Шарвилидикай” опера арадал гъайи машгьур композитор Мегьамед Гьуьсейнован баркаллу зегьметдал кIукI гъиз четин жедай, эгер абур ктабар яз чапдай акъуддай, опера яз сегьнедал гъидай пулдин такьатар хьаначиртIа.
Ихьтин еке мярекатар, гьукуматдин патай куьмек авачиз, цIийиз арадал гъизвай тарихдин метлеб авай сувар яз, тешкилун патал алимрикай, общеcтвенный деятелрикай, районрин кьилерикай даях кьуна, махсус пландин бинадаллаз, оргкомитетдин членар ва жавабдар ксар тайинарна, гьар йисуз кьиле тухун еке тарифдин кIвалах хьана.
Гьа са вахтунда и суварикай масакIа рахадайбурни авачиз туш. “Шарвили” эпосдин суварин “дараматдин” бине эцигна, хандакIдиз сифте къван вегьезвай са кьадар юлдашрихъ галаз санал и карда жувани иштирак авурди рикIел хкиз кIанзава заз. Имам Яралиева и сад лагьай мярекатдал рахадай юлдашрик зунни кутуна ва за анал жуван кьве келима лагьана ва шиирни кIелнай. Им зи уьмуьрда ва яратмишунрин рекье рикIелай тефидай кар хьана.
Эй, Лезгияр! Гун за квез са Муштулух!
Къухмаз КIунтIал цIай куькIуьрдай Хабардин;
Иви къугъваз чилин гьар са Дамардин,
Шарвилидин Шив хтанва Чамардин!
Куьре Мелик, Давуд-Гьажи, Ярагъви,
Етим Эмин, Сулейман я Чирагъ ви,
И дуьньядиз чукIурайбур Суракь ви!
Гьа чIавалай гуьгъуьниз, “Шарвили” эпосдин суварин мярекатра иштирак авун анихъ амукьрай, жуван яшаризни килиг тавуна, эхиримжи са кьве сефер квачиз, зун КIелез хивелни хкаж хьана. Шарвилидиз пуд гъилера эверуник за жуван ванни кутуна. Суварин мярекатра арадал атай кьван дуствилин алакъайрикай, жуван рикIиз хьайи кьван шадвилерикай лугьуз хьун заз четин я. Жув шаир хьиз, журналист, “Куьредин ярар” культурадин макандин векилни яз за, “Шарвили” эпосдин суварин вилик, гьар йисуз “Элкъвей стол” рубрикадик кваз, чкадин телевиденидин, махсус передачаярни тухуз, гьар са суварин вилик Шарвилидиз бахшнавай шиирар газетриз акъудиз хьана, “Шарвилидин невеяр я лезгияр” тIвар алаз кIватIал акъудна, ам и мярекатдал пайна.
Фадлай Интернетдихъ галаз сих алакъа авай кас яз, зун шагьид жезвайвал, “Шарвили” эпосдин сувариз талукь яз, адан чинрай гзафбуру хъсан ва сад-вада, наразивилин келимаяр лугьузва. Гележегда и сувар мадни гурлуди хьун патал меслятар къалурдайбурни ава.
Инсанар гьар жуьре тирди хьиз, абурун фикирарни гьар жуьрединбур я. Эхь, “Шарвили” эпосдин суварик гзаф чкайрай атанвай агъзурралди (са Сулейман-Стальский райондай гьар йисуз 1000-далай тIимил тушиз) инсанри иштиракзава. Са бязибуру “Шарвилидин” сувар тIуьнар-хъунар ийиз тухузвайди яз гьисабзава.
И суварин юкъуз, чи халкьдин арадай акъатай баркаллу рухвайрин агалкьунар къейд ийизва, гьар са райондин жегьилри спортдин рекьяй чпин алакьунар къалурзава, лезги халкьдин милли хуьрекрин дад аквазва, халкьдин гъилин сеняткарвилер раижзава, милли кьуьлер ийизва.
Интернетдин чинра, и суварин мярекатар кьиле тухудайла, чи лезги халкьдин тIал алай месэлайрикай сергьятар чIуруникай, Храх-Уба, Урьян-Уба хьтин хуьрер куьчаруникай, Самур вацIун яд тарашуникай, Самурдин там кьуруриз, чиликай, буругъар ягъиз яд хкудуникай ва са кьадар маса месэлайрикай рахазвач лугьузвайбурни ава. За хабар кьазва, и месэлайрикай и шад суварал талгьайтIани, вири эл хабардар тирла, чна мад сеферда тикраруни вуч хийир гузва? А четин месэлайрикай гьукуматдин кьиле авайбуруз хабар авачни? Я тахьайтIа, и алазни алачиз кхьинарзавайбуруз, “Шарвили” эпосдин сувар мадни хъсан гуьнгуьна гьатзавайла, адакай чIуру фикирар арадал гъиз кIанзавани?
Эхь, чи лезги халкьдихъ са халкь кьве патал паюн, Самурдин вацIун яд чуьнуьхун, сергьятдин цIар дуьз тайинар тавун хьтин ва гьялун лазим са кьадар маса месэлаяр ава, амма абур и шад мярекатдал ваъ, маса талукь чкайрал гьялун лазим я. Интернетда къана рахазвай юлдашар, абурукай са кьадардинбур, чпи садрани а мярекатда иштирак тавурбур, я иштирак авуна, Америкадин гуьзчивалдайбур хьиз атана, са патахъай тамашна, артуханвилер таквазвайдай кьуна, гьялиз тахьай крарикай, чпивай хьайитIа, ахъаяй гъалатIрикай, рахана, наразивилер къалурзавайбур я. Эхь, “Шарвили” эпосдин сувар сад-вад йикъанди туш, адахъ вичин мягькем бине ва ам кьиле тухунихъ еке метлеб авайди и 19 йисан вахтуни тестикьарзава.
Захъни жуван са шумуд тIалабун ава. “Шарвили” эпосдин суварин мярекатар тухун патал парк къулайсузди хьанва. Атанвай инсанрин чIехи пай, гатун рагъ ргазвай арада, кIвачин ях хьана, ракъиник чразва. Гала-концерт — фонограммаяр гвайбурун сегьне тежен. Шарвилидин къамат гьар са райондин ва Лезгийрин муздрамтеатрдин векилри арадал гъизва. Игитдин къамат ачухарун патал къаш-къамат, буй-бухах авай ксар хкяна кIанда. Шарвили ва адаз ухшар игитар лезгийрихъ къадим заманайрилай инихъ хьайиди, гьахьтин къагьриманар чахъ авайди ва женни хъийидайди тестикьариз кIанзава. Къуй чи “Шарвили” эпосдин суварин мярекатар мадни гурлу хьурай!
Сажидин, шаир
