КIварчагъ СтIал Сулейманан райондин чIехи хуьрерикай сад я. Ана 1600-далай виниз агьалияр яшамиш жезва, 600-далай гзаф майишатар ава.
1886-йисан переписдин делилралди, КIварчагъа 122 майишат авай, жемят 761 касдикай (395 итим ва 366 дишегьли) ибарат тир. Сифтедай инсанар Къванцин булах авай чкада, къенин хуьр алай чкадилай 3 километрдин яргъа, гъвечIи тепедал яшамиш жез гатIунна. Гьанай инсанар кьиблединни рагъакIидай пата авай ДакIар дуьзенлухдиз куьч хьана. Гуьгъуьнлай патав гвай маса кьакьан чкадал кIвалер эцигна. Бязи делилралди, агьалийрикай са кьадарбур НуьцIуьгърин хуьруьз, бязибур Азербайжандин КцIар райондиз, муькуьбур ДакIардивай 3 километрдин яргъа авай кьакьан чкадал куьч хьана. И тепедал инсанар 1957-йисалди яшамиш хьана. Гьа и йисалай агьалияр нубатдин сеферда арандиз куьчарна — КIварчагъ дередиз.
КIварчагърин хуьруьвай кьиблепатахъ 2 километрдин яргъа, ципицIлухрин талаяр авай Лакар лугьудай мулкара, чил кьуьгъвер авунин кIвалахар кьилиз акъуддайла, сурун гуьмбетар жагъана. Куьтендив дерин цанар цадайла, чи девирдал къведалди ХII-ХI асиррин девирдиз талукь кишпирдин хенжел авай сур дуьздал акъатна.
Хуьре архитектурадин памятник — мавзолей — ава, хуьруьвай 2 километрдин яргъа, Сиртыч хуьруьхъ фидай рекье — хуьруьн сурар. Хуьруьвай 1,5 километрдин яргъа мулкунал Куьгьне КIварчагъ хуьр ала. Инсанар яшамиш хьайи и чкадин рагъэкъечIдай пата мискIиндин дарамат ава, муькуь къерехда лагьайтIа, — Чувудрин сурар.
Мурад Мегьамедкеримован
«СтIал Сулейманан район: тарихдин гелерай» ктабдай
