Ватандин ЧIехи дяведа Гитлеран чапхунчийрин винел гъалибвал къазанмишуник дербентвийрини лайихлу пай кутуна. Тамам тушир делилралди, къадим шегьердай фронтдиз 14 агъзурдалайни гзаф рухваяр ва рушар, гьа жергедай яз чпин яшар гьеле 18 йисав агакь тавунвай 500 касни гуьгьуьллудаказ фена. Абурукай 6 агъзур кас элкъвена хтанач, абур дяведин цIаяра игитвилелди телеф хьана.
Фашистриз барбатI ийидай ягъунар кьунин женгера иллаки тафаватлу хьунай ва уьтквемвал къалурунай дербентвияр тир 8 кас — Ш.Алиев, Ш.Абрамов, В.Громаковский, Н.Калуцкий, А.Рыбников, В.Сенченко, М.Умурдинов ва М.Сурмач-Советрин Союздин Игитвилин тIварцIиз лайихлу хьана. Дербентви Яков Хоролецан женгинин игитвал лагьайтIа, Баркалладин вири пуд дережадинни орден гуналди къейдна.
Дяведин йисара дербентвийри фронтдин далу пата-заводра, фабрикайра, майишатра гьакъисагъвилелди зегьмет чIугуна. “Вири-фронт патал, вири — Гъалибвал патал!” эвер гуник кваз шегьердин агьалийри, югъ-йиф талгьана, чи баркаллу армия, яракьлу къуватар патал лазим тир суьрсетар, яракьар гьазуриз, фронтдиз рекье туна.
Женгера итимрихъ галаз санал дербентвияр тир хейлин дишегьлийрини викIегьвилелди иштиракна. Абурукай сад гуьгьуьллудаказ фронтдиз фейи Ася Мамедова (Гьуьсейнова) я. Вири шегьерда машгьур уьзуьмчи ва багъманчи яз хьайи Балами Мамедован хизанда 1917-йисан 20-сентябрдиз экуь дуьньядал атай Асяди Дербентдин педучилище акъалтIарна, шегьердин мектебра сифтегьан классрин муаллимвиле кIвалахзавай. 1942-йисуз комсомолдин эвер гуналди муаллим руш фронтдиз фена. Сифте ада Грозный шегьерда авай артиллериядин 744-полкуна къуллугъна. Гьа и полкуник кваз Ася Гьуьсейновади, Кавказдай Кьиблепатан Пруссиядиз кьван дяведин рекьерай фена.
Фронтда къалурай игитвилерай Ася Баламиевна Гьуьсейновадин хур Ватандин дяведин 2-дережадин орденди, “Кавказ хуьнай”, “Германиядал гъалиб хьунай” ва са жерге маса медалри безетмишна. Ам гьакI СССР-дин Гьукуматдин ва Дагъустандин гьуьрметдин грамотайризни лайихлу хьана. Германиядин винел гъалибвал къазанмишайдалай кьулухъ Ася Баламиевнади гзаф йисара Дербент шегьердин 6-нумрадин юкьван мектебда акьалтзавай несилдиз чирвилерни тербия гана.
Дяведин цIаяр, четинвилер акур, советрин халкьдин азадвални аслу туширвал таъминарай гзаф фронтовикар, гьайиф хьи, чи арада амач. Амма къадирлу дербентвийри абурун тIварар чпин рикIера пакдиз хуьзва.
Нариман Къарибов
