22-октябрдиз Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликов ва Россия­дин экологиядин оператордин регьбер Денис Буцаев Дербент район­да эцигзавай зирзибил гьялдай комп­лекс­­диз килигна ва ахпа аниз герек къурулуш арадал гъуниз талукь совещание кьиле тухвана.

Республикадиз лап герек тир карханадал хейлин кIвалахар кьиле тухванва. Завод патал дарамат, транспортдин конвейер эцигнава, лазим тир махсус техника ва маса тадаракар къачунва, гзафбур чкайрал эцигнава. Пешекарри карханадин са бязи линийри кIвалахдай тегьерни къалурна.

Дербент районда эцигзавай завод республикада алатай йисуз гъиле кьур зирзибил гьялдай чIехи пуд объектдикай сад я. Гьа ихьтин заводар Хасавюрт ва Къарабудахкент районрани жеда. Абуру республикадин Центральный ва Кеферпатан районриз къуллугъда.

Эцигунрин кIвалахар, республикадиз­ хканвай тадаракар, техника фикирда кьур­тIа, 75 процентдин тамамарнава. Заводри йиса 950 агъзур тонн зирзибил гьялда.

Къейд ийин хьи, регионда гьар йисуз са миллион тонндилай гзаф амукьаяр кIватI жезва. Алай вахтунда абур, са жуьредани гьял ва кьвед лагьай сеферда ишлемишиз жедай шейэрикайни менфят къачун тийиз, республикада кардик квай кьве полигондал тергзава.

Зирзибилдив эгечIдай цIийи къайдадал элячIуналди, республикадин гьукуматди Россиядин тIебиатдин министерстводихъни экологиядин оператордихъ галаз санал зирзибилдиз талукь месэла гьялдай реформа уьмуьрдиз кечирмишзава.

Кар алай месэла веревирд авунин кIвалахда республикадин гьукуматдин идара ийидай ва законар кьабулдай органрин, гьакIни Федерациядин Советдин, РФ-дин Госдумадин, Россиядин тIе­биатдин министерстводин, тIебиат хуьдай прокуратурадин, УФАС-дин, Казначействодин векилри иштиракна.

«Чун къе зирзибил гьялдай комплекс эцигзавай гьалдихъ галаз таниш хьана. Аквазвайвал, хейлин кIвалахар тамамарнава. Карханади регионда арадал къвезвай зирзибилдиз талукь месэла гьялунин карда еке роль къугъвада. И комплексди Кьиблепатан Дагъустандин районра кIватI жезвай зирзибил гьялда. Алай аямдин комплексди зирзибилдиз талукь месэла тамамвилелди гьялдай мумикнвал гуда. Гьа гьисабдай яз — кьвед лагьай сеферда ишлемишиз жедай шейэ­риз талукь месэлани.

Чаз эцигунрин майдандал тамамарнавай вири кIвалахар акуна. Завод кардик кутун патал герек тир вири жуьредин техникадин ва тадаракрин патахъай къайгъу чIугунва», — лагьана Сергей Меликова.

Россиядин экологиядин оператордин регьбер Денис Буцаева къейдна хьи, зирзибилдиз талукь реформа уьмуьрдиз­ кечирмишунал гьалтайла, Дагъустан Кеферпатан Кавказдин Федеральный ок­ругда кIвенкIвечи чкадал ала. Адан гафа­ралди, цIийи заводар ишлемишиз вахкайла зирзибилар 100 процентдин сор­ти­ровка ийиз жеда. Тергзавай­ аму­кьайрин­ кьадарни 50 процентдин тIи­ми­лар­да. Зирзибилдин 25 процент кьвед ла­гьай сеферда ишлемишдай мумкинвални жеда.

Дагъустанда зирзибилдиз талукь мес­эла гьялзавай гьалдикай РД-дин тIе­биатдин министр Ратмир Расулова гегьенш суьгьбетна.

КIвалахдиз кьецI гузвай месэлайрик  сифте нубатда контейнеррин майданар  бес тахьун акатзава. Дагълух районра и месэла лап четинди я. Республикадин дагълух районра контейнеррин 2500 майдан арадал гъана кIанзава.

2022-йисуз регионда вахтуналди кIва­­­лахзавай операторриз куьмек гун патал РД-дин Гьукуматди махсус 14 техника маса къачуна.

Центральный зонадиз къуллугъзавай­ региондин операторди лизингдай алай йисуз мадни махсус 15 техника къачуна.

Зирзибил гьялдай комплексар ишлемишиз вахкунин вахтуникай ихтилат кватайла, Сергей Меликова малумарна хьи, 2025-йисуз объект эцигна куьтягьда. ГьакI Центральный ва Кеферпатан зонайрани.

Сергей Меликова алава хъувурвал, уьлкведин Президентди вичин «май­дин» Указра экологиядин жигьетдай хъсан гьа­лар арадал гъуниз  талукь къайдаяр тайинарнай.

— И макьсадар кьилиз акъу­дун­ патал чна тайинарнавай вахтара зир­­зибил гьялдай комплексар эцигна куь­тягьун лазим я. И кар патални чна герек тир вири серенжемар кьабулзава, — лагьана региондин Кьили.

Хийир  Эмиров