Кристаллрин магъара
ТIебиатдин аламатрикай сад Мексикадин Чиуауа штатдин Найка шегьерда авай кристаллрин магъара я. Ам чилин кIаник (300 метрдин деринда) ква. Адан надирвал селенитдин чIехи кристаллрикай (гипс хьтин минерал) ибарат я. Шикилдай аквазвайвал, яргъивал алай чIехи кристаллар какахьай тегьерда акъвазнава.
И чка 2000-йисуз, цIийи туннель эгъуьндайла, шахтада кIвалахзавай стхайри дуьшуьшдай дуьздал акъудна. Кристаллрикай лап чIехидан заланвал — 55 тонн, яргъивал — 11 метр, гьяркьуьвални 4 метр я. Абурун къатар, уьлгуьчар хьиз, хци, бязибур нахадин (акула) сивиз ухшар я.
Яд акьалт тавун патал магъарада авай жими затI насосдалди чIугуна акъудзава. Геологар тажубарнавай магъарада чимивал 58 градусдив агакьнавайвиляй ана маса жуьредин кIвалахар, ахтармишунар кьиле тухун гзаф четин я.
Кьуру дереяр
Адет яз, виридалайни кьуру къумлухар лап чими уьлквейра хьун лазим я. Амма Антарктидада 2 миллион йисуз къвалар къун тавунвай дереяр ава. А дерейриз Мак Мердо лугьузва. МуркIарни живер авачир дерейри 8000 квадратный километр кьван майданар кьунва.
Патав Вида вир ва Антарктидада авай виридалайни яргъи Оникс вацI гватIани, Мак Мердо дереяр аламатдин жуьреда кьуру я. Пешекарри тестикьарнавайвал, тIебиатдин и надир чкадин кьурувал ана пайда жезвай лап къати, йигин гарарихъ галаз алакъалу я. Аламатдин гарарин таъсирдик кваз вири кьеж бугъадиз элкъвезва, гьавиляй а чилел живер-марфар къвазвач.
2004-йисалай Мак Мердо дереяр ЮНЕСКО-дин къаюмвилик ква.
«Лезги газет»
