И йикъара чун Ахцегь ва Докъузпара районрин уртах ОВД-дин цIийи начальник, полициядин подполковник Хаспулатов Руслан Хаспулатовичахъ галаз гуьруьшмиш хьана. Суьгьбет цIийи къуллугъ мубарак авунилай башламишна…
— Руслан Хаспулатович, цIийи начальник яз, Квез Ахцегь ва Докъузпара районра гьалар гьикI аквазва?
— Алай вахтунда са бязи чкайрив гекъигайла, ина гьалар сагъламбур, секинбур я. Им чун архайиндиз ацукьнава лагьай чIал туш. Санлай къачурла, коллективдин низамлувилелай ва пешекарвилин дережадилайни зун рази я. Чна сада-садан тежриба чирзава. Коллектив жемятдин секинвал, хатасузвал хуьнин къуллугъда акъвазнава.
— Тахсиркарвилериз талукь гьаларикай рахун давамарайтIа…
-Санлай къачурла, и районра дурумлу гьалар ава. Рекъемрин чIалалди рахайтIа, гъилевай йисан 10 вацра «Ахтынский» ОВД-дин сергьятра 100 тахсиркарвал регистрация авунва (шазни талукь вахтунда гьакьван тир): Ахцегь районда – 68, Докъузпарада — 35. Абурукай залан тахсиркарвилер – 27 (Ахцегьа – 15, Докъузпарада — 12); экономикадинбур – 22 (Ахцегьа – 13, Докъузпарада — 9); яракьрихъ галаз алакъалубур – 30 (Ахцегьа – 16, Докъузпарада — 14); наркотикрихъ галаз алакъалубур – 21 (Ахцегьа – 17, Докъузпарада — 4); инсан кьейи дуьшуьшар – 2. Ахцегьа хьайи залан тахсиркарвилерин и кьве дуьшуьшдани серенжемар кьабулнава. Итим кьейи садаз 17 йисан кIеви дустагъ атIанва. Полициядиз атана, тахсир хиве кьур муькуьдан гьакъиндай силис давам жезва.
2018-йисан 10 вацра арадал атай 100 тахсиркарвиликай 75 дуьздал акъуднава, уголовный делояр суддиз ракъурнава. Разивилелди лугьун, тахсиркарвилерин пара дуьшуьшар чалай тадиз гел жагъуруналди дуьздал акъудиз алакьна. Терроризмдиз, экстремизмдиз, вагьабизмдиз талукь яз акьалтIай хаталу тахсиркарвилер авач. Им абурун вилик пад кьунин кIвалах хъсан дережада ава лагьай чIал я.
— Гьихьтин жуьредин тахсиркарвилери квек иллаки къалабулух кутазва?
— Наркотикрихъ, наркоманиядихъ галаз алакъалубуру. Наркомания лап хаталу тIегъуьн я. Гьавиляй бейгьуш квай шейэр цунал, хуьнал, ишлемишунал ва чукIурунал машгъулбурухъ галаз чна къвердавай кьетIи женг чIугвазва. ЦIи гьелелигда ихьтин 21 (шаз-13) тахсиркарвал дуьздал акъудуни и рекье чна тухузвай кIвалах активламиш хьунин гьакъиндай шагьидвалзава. ИкI, 15-августдиз Докъузпара райондин ЦIийи Къаракуьреда са агьалидин (тIвар кьазвач) салай канабдин 25 кул (5 кг.) жагъана, иесидилай уголовный дело къарагъарна. Са ахцегьви 7 грамм наркотик маса гудайла кьуна. Адаз 9 йис дустагъ гана ва икI мад.
Лугьун лазим я хьи, кьетIен дикъет чна ихьтин тахсиркарвилерин вилик пад кьуниз гузва. Кьилди къачуртIа, “Мак” лишандик кваз серенжем кьиле тухузва, райадминистрациядин куьмекдалди школайра чIехи классрин аялрихъ галаз гъавурдик кутунин кIвалах активламишнава. И тIегъуьндин аксина са къайдаяр хуьдай органрин ваъ, вири обществодин къуватар тупламишунин чарасузвал ава. Аялар гъвечIи чIавалай хизандани мектебда наркотикрин хаталувиликай гъавурда туна кIанда. Нагагь куьчедин пис таъсирдик акатна наркотикрин члада гьатайтIа, адалай аслу хьайитIа, чандин сагъсузвилин, ада кьилел гъидай балайрин нетижаяр фикирдиз гъиз тежер хьтин агъурбур жеда.
— Рекьера аварияр (ДТП) хьуниз талукь яз чи районра гьихьтин гьалар ава?
— ДТП-яр чи кьилин тIалрикай сад я. Ахцегь районда — 5239, Докъузпарада 2937 автомашин ава. Жемят кесиб тирвиляй чIехи пайни – куьгьнебур я. Рекьерин гьални, квез чида, хъсан туш. ГИБДД-дин къуллугъчийри цIи 10 вацра 962 (шаз вири 677 авай), гьа гьисабдай яз ички хъванваз рулдихъ ацукьай 18 касдилай протоколар кхьенва. Вири 4 ДТП регистрация авунва. Гена инсан кьейи дуьшуьш авач. 2017-йисуз хьайи 9 авариядин нетижада Ахцегьай тир 2 кас кьена. Залан дуьшуьшар жезмай кьван арадай акъудунин мураддалди чна чи истемишунар ва тахсиркарвилерин вилик пад кьунин серенжемар кьетIи авунва.
— Аварийрин ва маса тахсиркарвилерин вилик пад кьун патал вуч ийизва?
“Автобус”, “Ремень безопасности”, “Детское кресло”, “Нетрезвый водитель”, “Маршрутка”, “Алкоголь”, “Нелегальный мигрант”, “Операция Мак”, “Выкуп оружия” ва маса серенжемар тешкизава. И крарал чна чи вири къуллугъчияр желбнава. Нетижаярни ава. Месела, жемятдивай 4 тфенг маса вахчунва (къимет 3-6 агъзур манат, “Калашникован” автоматдин къимет — 40 агъзур манат…). “Алкоголь” операциядин нетижада Докъузпарада къалп эрекьдин 150 кьвати (3000 бутылка) авай “Газель” автомашин кьуна, материал республикадин силисдин комитетдив вахканва ва икI мад. Эгер тахсиркарар далдаламиш тийиз, жемятдин патай мукъаятвал, къайдаяр хуьдай органрин векилриз куьмек артух хьайитIа, нетижаяр мадни хъсанбур жеда.
— Руслан Хаспулатович, участковый уполномоченный агьалийрихъ галаз виридалайни артух алакъада авай къуллугъчи я. Абурун кIвалахдикайни лагьанайтIа кIанзавай…
— Эхь, гьавиляй чна абурун кIвалахдиз еке фикирни гузва. Чахъ вири участковый 19 уполномоченный ава. Гьар са участок ва участковый чарасуз алатралдини машинралди, кабинетралди таъмин я. Абурун кIвалахдал датIана гуьзчивалзава. План-графикдив кьурвал, цIи сентябрдиз Докъузпара ва Ахцегь районрин хуьрера жемятдихъ галаз участковыйрин гьахъ-гьисабдин гуьруьшар кьиле тухвана, анра зани иштиракна.
Малум хьайивал, жемятдин патай ахьтин еке наразивилер, истемишунар авач. Къайдаяр хуьдай органрин кIвалах хъсанарун патал къейд авур бязи нукьсанар арадай акъудиз, атай теклифар гьар йикъан кIвалахда ишлемишиз алахъзава.
— Отделдиз агьалийрин патай арзаяр гзаф къвезвани? Гзафни-гзаф абуру квекай хабардарзава, квелай шикаятзава?
— 2018-йисан 10 вацра кьве райондай, санлай къачурла, 340 (шаз талукь вахтунда-219) арза атанва. И рекъемди, зи фикирдалди, къайдаяр хуьдай органриз халкьдин патай гьуьрмет, ихтибарвал артух жезвайди къалурзава. Чунни и ихтибарвилиз вафалувал хуьз алахъзава. Вуч кхьизва лагьайтIа, асул гьисабдай яшайишдин манадин шикаятар я: къуншийрин куьлуь-шуьлуь къалмакъалризни шулугъриз, ички хъвана, сада-сад бейкефаруниз, инжиклу авуниз талукь яз ва икI мад. Отделдиз эвер гана ва я чкадал фена (пара вахтара хуьруьн ва райондин советрин депутатар, камаллу агъсакъаларни желбзава) ахтармишна, лазим къайдада гьял тавуна са дуьшуьшни тазвач.
Эхирдай алава хъийин, инсанрин законлу ихтиярар, общественный хатасузвал хуьнин, тахсиркарвилерин вилик пад кьунин четин ва жавабдар месэлаяр чна кьилди — ваъ, районда къайдаяр хуьдай вири органрин (прокуратурадин, суддин, ФСБ-дин, РВК-дин, райадминистрацияда АТК-дин, гьатта сергьятчийрин) къуватар тупламишуналди ва райондин кьиле авай ксарихъ галаз сих алакъада аваз гьялзава, санал кIвалахзава.
Дашдемир Шерифалиев
