Алатай асирдин 30-йисарилай эгечIна, цIийиз арадал атанвай Дагъустандин Автономиядин Советрин Социализмдин Республикадиз куьмек яз, Урусатдай хейлин пешекарар атана. Абурун арада муаллимрин кьадар иллаки гзаф тир.
Абуру Дагъустанда, гьа жергедай яз СтIал Сулейманан райондани (виликдай — Кьасумхуьруьн район) савадсузвал арадай акъудун патал намуслудаказ зегьмет чIугуна. Къенин юкъузни чIехи яшара авай инсанрин рикIел чпиз лезги хуьрера тарсар гайи муаллимар — урус халкьдин векилар алама. Абуру Дагъларин уьлкведин тарихда еке роль къугъвана.
Урусатдай дяведилай виликан ва дяведин йисара чи республикадиз атай урус халкьдин гзаф векилриз Дагъларин уьлкведикай кьвед лагьай ватан хьана.
Муаллимар, духтурар, инженерар, алимар тир урус халкьдин векилриз гьуьрмет авунин лишан яз, Кьасумхуьрел мемориалдин комплекс (шикилда) эцигнава.
И макъалада чаз алатай асирдин 30-60-йисара СтIал Сулейманан районда муаллимар яз кIвалахай, куьревияр савадлу авуник еке пай кутур са шумуд касдикай куьрелди суьгьбетиз кIанзава.
Алибалаева (Аносова) Зинаида.
Зинаида Ивановна 1932-йисуз Курский областда дидедиз хьана. Лап хъсан къиметар аваз школа акьалтIарай ам 1951-йисуз Курскдин педагогвилин училищедик экечIна. Анаг акьалтIарай жегьил пешекар Дагъустандиз рекье туна. Кьве йисуз ада Табасаран, пуд йисуз Кьурагь районра муаллимвиле кIвалахна. 1956-йисуз Зинаидади вичин рикIин сирер Табасаран районда муаллимвиле кIвалахзавай Саржан Алибалаевахъ галаз сад авуна. 1960-йисалай эгечIна Зинаида ва Саржан Алибалаеври 30 йисалай виниз КIварчагърин хуьре муаллимвал авуна.
Мегьамедова (Лукашова) Мария.
Мария Захаровна 1926-йисан 24-январдиз Краснодарский крайдин Динской райондин Старомышастовская станицада дидедиз хьана. 1947-йисуз Краснодардин муаллимар гьазурдай институт акьалтIарай Мария Рухунрин хуьруьз муаллим яз ракъурна. Ина ам муаллим Мавлудин Мегьамедоваз гъуьлуьз фена. Мария Захаровнади 1966-йисалди Рухуна 8-йисан школада математикадин тарсар гана. Гуьгъуьнлай ада та пенсиядиз экъечIай 1987-йисалди ЦIийи Макьарин юкьван школада муаллим, школадин директордин заместитель яз кIвалахна.
Мария Захаровнадин кар — муаллимвилин пеше адан пуд веледди давамарзава: чIехи руш Светлана юридический илимрин кандидат, ДГУ-дин юридический факультетдин преподаватель, гада Али ва руш Земфира ЦIийи Макьарин школада муаллимар я.
Гзаф рухунвийри ва макьавийри чеб Мария Захаровнадин ученикар хьунал дамахзава.
Алибегова (Растегаева) Тамара.
Тамара Константиновна 1932-йисуз Пензадин областдин Каримша хуьре дидедиз хьана. Ирид йисан школа акьалтIарай жегьил руш Нижнеломовдин педагогвилин училищедик экечIна, 1943-йисуз анаг акьалтIарна. 1948-йисуз Тамара Растегаева Дагъустандиз ракъурна, ада Цмуррин аялрин кIвале тербиячи яз кIвалахна.
Гуьгъуьнлай Тамара Константиновнади Качалхуьруьн сифтегьан ва Цмуррин школайра муаллимвиле кIвалахна.
Т.Алибеговади 8 аял хана, хвена, уьмуьрдин шегьредал акъудна.
Сердерова (Полосина) Анна.
Анна Георгиевна 1920-йисуз Саратовский областдин Бековский райондин Сосновка хуьре къуллугъчидин хизанда дидедиз хьана. 1938-йисуз ам Саратовдин муаллимар гьазурдай институтдик экечIна. Анаг акьалтIарай жегьил пешекар ДАССР-диз ракъурна. Кьадар-кьисметди Анна Георгиевна Кьасумхуьруьн райондиз акъудна. 1940-1977-йисара ада Кьасумхуьруьн ва Кьулан СтIалрин юкьван школайра урус чIаланни литературадин тарсар гана.
1968-йисуз яргъал йисарин намуслу зегьметдай ам “ДАССР-дин лайихлу муаллим” тIварцIиз лайихлу хьана.
Магьмудова (Кисилева) Розалия.
Розалия Леонидовна 1937-йисан 14-ноябрдиз Томск шегьерда дяведин къуллугъчидин хизанда дидедиз хьана. Ада 1954-йисуз Киевда юкьван школа, 1959-йисуз Тамбовдин пединститут акьалтIарна. Кьисметди Розалия Дагъустандиз ракъурна. 1965-йисалди ада Кьасумхуьруьн райондин ЦицIигърин 8 йисан школада географиядин ва биологиядин тарсар гана.
Гуьгъуьнлай Розалия Леонидовнадин хизан Махачкъаладиз куьч хьана.
Гьажиханова (Волочненко) Нелла.
Нелла Даниловна 1939-йисан 9-сентябрдиз Кьасумхуьруьн райондин Герейханован хуьре дидедиз хьана. Ам 1954-йисуз Дербентдин педагогвилин училищедик экечIна, 1959-йисуз анаг акьалтIарна. Нелла Волочненкоди Къарабудахкент райондин Какашура хуьруьн школада муаллимвиле кIвалахна.
Гуьгъуьнлай Нелла Даниловнади муаллимвилин кIвалах хайиди тир Герейханован юкьван школада давамарна. Санлай къачурла, мегьрибан и дишегьлиди вичин уьмуьрдин 55 йис школадиз, акьалтзавай несилдиз чирвилер ва тербия гуниз бахшна.
Нелла Даниловнади Герейханован тIварунихъ галай совхоздин кьилин агрономвиле кIвалахзавай Гьажиханов Буньямудин Идаятовичахъ галаз сирер сад авуна, хизан кутуна, пуд хва тербияламишна.
Нелла муаллимди чирвилер гайи гзафбурукай алимар, виниз тир дережадин пешекарар хьанва.
Агъарзаева (Щукина) Нина.
Нина Иосифовна 1923-йисуз Дербент шегьерда дидедиз хьана. Ватандин ЧIехи дяведин 1942-йисуз ада и шегьерда педучилище акьалтIарна. Гьа и йисуз адан педагогвилин рехъни башламиш хьана: 1945-йисалай Курхуьрел муаллимвиле кIвалахна.
1965-йисуз Н. Агъарзаевади Дагъустандин пединститут акьалтIарна. 1973-йисуз пенсиядиз фенатIани, ада 1986-йисалди урус чIалан ва литературадин муаллимвиле кIвалахун давамарна.
Нина Иосифовнади 1966-йисалай Курхуьруьн юкьван школадин сифтегьан парторганизациядин секретарвилин везифаяр кьилиз акъудна, са шумудра ам хуьруьн ва райондин советрин депутатвиле, райондин судда халкьдин заседателвиле, КПСС-дин райкомдин пленумдин членвиле, Дагъустандин дишегьлийрин 12-съезддин делегатвиле хкяна.
Мукаилова (Винивитина) Полина.
Полина Ивановна 1935-йисан 25-августдиз Воронежский областдин Масловка хуьре гзаф аялар авай хизанда дидедиз хьана. Педагогвилин училище акьалтIарай 1954-йисуз 17 йис хьанвай жегьил руш яргъал тир Дагъустандиз ракъурна. Сифтедай ада ДаркIушрин хуьре сифтегьан классра аялриз чирвилер гана, ахпа ам Кьасумхуьруьн аялрин кIвале тербиячивиле тайинарна.
1957-йисалай 1997-йисалди Полина Ивановнади Кьасумхуьруьн юкьван школада сифтегьан классрин муаллимвиле намуслудаказ ва бегьерлувилелди зегьмет чIугуна.
Гьабибулаева (Несветайлова) Нина.
Нина Сергеевна 1913-йисан 15-февралдиз Краснодарский крайдин Майкоп шегьерда дидедиз хьана. 1931-йисуз педагогвилин пешекарвилиз майилвал авай Майкопдин 2-дережадин школа акьалтIарай Нина амай выпускникрихъ галаз санал Дагъустандиз ракъурна. ДАССР-дин образованидин министерствода ада Кьасумхуьруьн район хкяна, Векьелрин, КIварчагърин, Курхуьруьн, Кьулан СтIалрин школайра муаллимвиле кIвалахна. Нина Сергеевна Векьелрин школадин заведующий Гьабибулаев Мегьамедшафидиз гъуьлуьз фена.
1940-йисуз ам Дагъустандин пединститутдик экечIна. Ватандин ЧIехи дяве башламиш хьуникди Н. Гьабибулаева кIелунар акъвазаруниз мажбур хьана. Ада жемятдин арада еке кIвалах тухвана: сифтегьан классрин муаллимрин секциядиз регьбервал гана, райондин методобъединенийрин заседанийрал докладар авуна, жегьил муаллимриз куьмекар гана, муаллимрин профсоюздин комитетдин председателвиле, халкьдин образованидин ва культурадин гьамишалугъ кардик квай комиссиядин председателвиле хкяна.
Нина Сергеевнадин кIвалахдин кIвенкIвечи тежриба раижна, адакай гзаф газетра, “Дагъустандин дишегьли” журналда макъалаяр кхьена.
1978-йисуз ДАССР-дин Министррин Советди Н.С.Гьабибулаевадиз персональный пенсия тайинарна.
Урусатдай атана, яргъал йисара дагъвийрин аялриз чирвилер ва тербия гайи Нина Сергеевнадиз “ДАССР-дин лайихлу муаллим” ва “РСФСР-дин просвещенидин отличник” тIварар гана.
Бабаева (Ксеновонтова) Дина.
Ам Саратовский областдин Тульский райондин Шаповка хуьре дидедиз хьана. Школадилай гуьгъуьниз Балашов шегьерда педагогвилин училищедик экечIна. 1954-йисуз вичин гъуьлуьхъ галаз Дагъустандиз атана. Сифтедай Хив райондин АрхитIрин школада муаллимвиле кIвалахна.
Гуьгъуьнлай Вини СтIалрин хуьруьз куьч хьана, анин школада аялриз чирвилер ва тербия гана.
Баженова Антонина.
Антонина Михайловна 1930-йисан 27-сентябрдиз Пензадин областдин Карелино хуьре дидедиз хьана. 1947-йисуз Нижнеломовдин педагогвилин училище акьалтIарай ам Дагъустандиз ракъурна. Хив райондин Межгуьлрин школада сифтегьан классрин муаллимвиле кIвалахна.
А. Баженовади Дагъустандин пединститут заочнидаказ акьалтIарна. 1956-йисуз ам вичин гъуьлуьхъ галаз Вини СтIалдал куьч хьана, анин юкьван школада математикадин тарсар гана.
Камберова (Кислякова) Лидия.
Лидия Семеновна 1928-йисан 13-апрелдиз Саратовдин областдин Аткарск шегьерда дидедиз хьана. 1950-йисуз Аткарскдин педучилище акьалтIарай жегьил пешекар ДАССР-диз ракъурна. Муаллимвилин рехъ Цицикрин школада кIвалахунилай башламишна. Гъуьлуьз фейидалай гуьгъуьниз муаллимвилин кIвалах Вини СтIалрин школада давамарна.
1960-йисуз ДГУ-дин филологиядин факультетдик экечIна, анаг акьалтIарна. 30 йисалай виниз Вини СтIалрин юкьван школада муаллимвиле кIвалахайдалай гуьгъуьниз пенсиядиз экъечIна.
Чепракова Зоя.
Зоя Ивановна 1937-йисуз Дагъустанда дидедиз хьана. 1938-йисуз адан дидени буба Самур станциядилай Герейханован совхоздиз куьч хьана. З.Чепракова 2004-йисалди гьана яшамиш хьана.
1952-йисуз Зоя Ивановнади Дербентдин педучилище акьалтIарна, Цицикрин ирид йисан школада урус чIалан муаллимвиле кIвалахна. 1957-йисуз З.Чепракова Герейханован хуьруьн юкьван школадиз рекье туна. Ина ада саки 50 йисуз акьалтзавай несилдиз дерин чирвилер ва тербия гана.
Зоя Ивановнади Дагъустандин пединститут заочнидаказ акьалтIарна. Са шумуд йисуз ада муаллимрин чирвилер хкаждай институтдин патав гвай кIвенкIвечи тежрибадин школадин руководителвиле кIвалахна.
Зоя Ивановна Чепракова РСФСР-дин халкьдин просвещенидин отличник, Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим тир.
Хазран Кьасумов
