КIела, чира

“Къунут” — им Аллагьдиз дуьа авунин са жуьре я. Ихьтин тIвар алай дуьа мусурманри кпIуна ийизва. Жуьреба-жуьре маз­гьаб­ра (Абу Гьанифадин, Имам Агьмадан, Имам Маликан, Имам Шафиидин) “Къунут” дуьа гьихьтин кпIара ва гьихьтин дуьшуьш­ра­ авун лазим ятIа къалурнава. Куьрелди ла­­гьайтIа, суннада къалурнавайвал, му­сур­манри, кьилел бедбахтвилер, зулумар ва маса мусибатар атайла, “къунут” дуьа авуналди, Аллагьдиз чпиз куьмек гун ва ри­­кIе­вай мурадар кьилиз акъудун патал ялварзава. Гьелбетда, гьар са чкада яшамиш­ жезвай мусурманри и дуьада чпин гьалдиз, игь­­тияжриз килигна тIалабунар, ялвар ийиз­ва.­

Дагъустанда машгьур тир, чIехи пай му­сурманри амалзавай Имам Шафиидин мазгьабда “къунут” дуьа экуьнин кпIунал (2-ра­каатда) ва рамазандин вацран кьвед лагьай­ паюна витр кпIар ийидайла кIелун хъсан яз къалурнава. Дагъустанда гзаф имамри и кардал амални ийизва. Гьавиляй чаз, алим­рин гафарал асаслу яз, ихьтин са кардал фикир желб ийиз кIанзава. Имамди и дуьа кIелдайла, адахъ галаз капI ийизвай ксари тIалабдин гьар са предложенидин гуьгъуьна “Амин” лугьун лазим я. Амма, са бя­зибу­руз чир тахьунни мумкин я, имамди “къунут” дуьада лугьузвай вири предложенийрин гуьгъуьна “Амин” лугьун дуьз къвезвач. Вучиз лагьайтIа, “Амин” — им “Аллагьди­ чи дуьадиз жаваб гурай” лагьай гаф я. ГьакI хьайила, “Амин” гаф анжах Аллагьдивай са кар тIалабзавай предложенидин гуь­гъуьна лугьун лазим я. Ам­ма “къунут” дуьа­да лугьузвай вири предложенияр тIалабу­нар туш, аник Аллагьдиз тасбигь (восхваление) гъизвай, Адан сифатар эзберзавай предложениярни ква. Мисал яз, и дуьада ихьтин предложение ава: “Я Рабби! Вуна чун дуьз рекье тур, Вуна дуьз рекье эцигайбурун гьисабдай (жергейрай) яз!”. Имамди и гафар лагьай чIавуз кьулухъ акъвазна капIзавай ксари “Амин!” лугьун дуьз жезва, вучиз ла­гьайтIа а гафарин мана тIа­лабуникай ибарат я. Мисал яз “къунут” дуьа­дай маса гафар къачун: “Вуна (яни Аллагьди) кьадар (кьадар-кьисмет) тайинарзавайди я ва садавайни Ваз акси къарар кьабулиз жезвайди туш!”. Имамди и гафар лагьайла, адахъ галаз капIзавай ксари “Амин” лугьун­ дуьз туш, вучиз ла­гьай­тIа и предложенида тIалабун авач. Имамди ихьтин манадин­ гафар лагьайла, адахъ галаз капIзавай ксар я кисна акъвазун лазим я, я тахьайтIа абурувай “Субгьанака” (яни Пак я, михьи я Аллагь Вичиз хас тушир крарикай, ерийрикай) гаф лагьайтIани жеда.

Агъадихъ чна Имам Шафиидин маз­гьаб­да, гьадисрал асаслу яз, къалурнавай гъвечIи дуьайрикай сад гъизва:

Аллаагьумма-гьдинаа фии-мэн гьэдэйт — Амин!

Ва ‘аафинаа фии-мэн ‘аафэйт — Амин!

Ва таваллянаа фии-мэн тавалляйт — Амин!

Ва баарик  лянаа фии-маа а‘тойт — Амин!

Ва къынаа шарра маа къадайт — Амин!

Фа иннакъя такдый ва ляя юкъдаа ‘аляйкь, ва иннэху ляя язиллю мэн вааляйт, ва ляя я‘иззу мэн ‘аадэйт, табаарактэ раббэнээ ва та‘ааляйт, фа лякяль-хамду ‘аляя маа кадайт, настагфирукя ва натуубу иляйкь. (Имамди и гафар лугьудайла, адахъ галаз капIзавайбур я кисна акъвазда ва я тахьайтIа, абуру “Субхьанака” лугьуда).

— Ва солли, аллаагьумма ‘аляя сайидинаа мугьаммадин ан-набийиль-уммий, ва ‘аляя ээлихи ва сахбихи ва салим — Амин!

Таржума:

“Я Рабби! Вуна чун дуьз рекье тур, Вуна дуьз рекье эцигайбурун гьисабдай (жергейрай) яз! Чалай бедбахтвилер алуд, Вуна бедбахтвилер алудайбурун гьисабдай яз! Чун Вуна крар идара ийизвайбурун жергейра тур — Вуна чпин хатасузвал хуьн Жу­вал къачунвайбурун! Чи кьадардиз акъуднавай крара Вуна чаз берекат це, Ви кьадардалди чав агакьун мумкин тир писвиликай хуьх! Вуна кьадар (кьадар-кьисмет) тайинарзавайди я ва садавайни Ваз акси къарар кьабулиз жезвайди туш! Гьакъикъатда, Вуна куьмек гузвайди алчах жедач. Вуна душманвал ийизвайдахъ (кьисас кьазвайдахъ, бягьс тухузвайдахъ) къуват жедач. Ви хъсанвилер ва берекат лап чIе­хи я. Ваз хас ту­шир крарикай вун лап вине (михьи) я! Шукур хьурай Ваз гьар са куьнай­ вуна кьадар-кьисметзавай. Багъишламишун тIалабзава Вавай ва Ви вилик гуна­гьар­ хиве кьазва (туба ийизва). Я Рабби­, Мугьаммад Пайгъамбардин, адан тухумдин ва асгьабрин винел саламар ва салятар гъваш!”.

Къейд авун лазим я,  “къунут” дуьадихъ са шумуд жуьре­ ава. Вири дуьайра лугьуз­вайбур, тIа­лабза­вайбур гьа са гафар туш. Гьар са имам­ди, та­йин мазгьабдал асаслу яз, вичи хкя­на, са дуьа кIелун мумкин я. “Къунут” дуьа араб чIа­­­лал лугьун чарасуз шартI я. Гьавиляй гьар са капIзавай касди “къунут” дуьадин гафарин­ мана чирайтIа хъсан я. Герек адаз гьи гафари­лай кьулухъ вичи вуч лугьун ва я тахьайтIа, гьи­нал кисна акъвазун лазим ятIа чир жедайвал.

Чи мухбир