Алатай йисан ноябрдиз Ахцегьа, “Самур” комплексдин ресторанда, Дидейрин югъ къейдзавай межлисдал “Ахцегь район” муниципалитетдин кьил Осман Абдулкеримова  Таира  Муспагьовадиз  райондин ва республикадин культурадин хиле яр­гъал йисара чIугвазвай гьакъисагъ зегьметдай, хуш келимаяр лугьуналди, Дагъустандин культурадин лайихлу работник  лагьай гьуьрметдин тIвар ганвайди малумарна ва медаль вахкана.

Хъсан манидар хьиз, Таира Гьазрединовна Ахцегь райондин ТВ-дин директор, дишегьлийрин советдин председатель, Общественный палатадин член, пуд веледдин мегьрибан диде ва къени къилихрин кайвани я. Чна адахъ галаз суьгьбетна.

• Таира вах, чна ваз республикадин культурадин хиле къазанмишнавай гьуьн­дуьр дережа рикIин сидкьидай мубаракзава. Къуй ваз чандин сагъвал ва яратмишунин рекье мадни агалкьунар хьурай! Вакай манидар гьикI хьанатIа кьве гаф лагьана кIанзавай.

— Зун дидедиз жедалди са цIувад югъ амаз, зи буба Гьазредин кIвалахал, бедбахтвилин дуьшуьшдик акатна, рагьметдиз фена. И жигьетдай заз жув, хъуь­тIуьн юкъуз ахъа хьана, живедик акатай цуькведив гекъигнавай са мани ава:

ХъуьтIуьн юкъуз ахъа хьайи цуьк,

Вун аязри атIанани?

Вунни, зун хьиз, бейхабардиз

И дуьньядиз атанани?.. 

Ялгъуз диде Анифата чун, кьве вах, текдиз хвена, чакай жемят патал менфятлу инсанар хкатдайвал авуна. Дидедал акьалтай азабар, азиятар вири жуваз акваз, зун адахъ галаз вах, юлдаш-сирдаш хьанай. Аялрин бахчадиз заз эсиллагь физ кIан хьаначир, гьамиша дидедин патав жедай. Эхир дидеди зун вичихъ галаз кIвалахал — больницадиз тухуз хьана. Зун больницадин вилик квай багъда манияр лугьуз жедай. Зи сифте тамашачиярни духтурханада кIвалахзавайбурни азарлуяр хьана. РикIел алама, са юкъуз зи патав кьакьан буйдин, еке спелар квай, лацу халат алай са итим атана. Авайвал ла­гьай­тIа, сифте заз адахъай кичIе хьана, “и духтурдиз яраб зи свах акъудиз кIанзава жал”  фикирна, за адаз чин чIурна. Амма ада, гьа за лугьузвай мани давамариз-давамариз, зун къужахда кьуна, хуьруьн куль­турадин кIвализ гъанай. Зун, 5 йиса авай, манийрал рикI алай руш сифте яз сегьнедал гъайи кас зурба манидар Эдиев Межид духтур тир. Рагьмет хьурай  вичиз!

А вахтара райондин идарайрин художественный гьевескар коллективрин арада акъажунар жедай. Больницадин коллективдихъ лагьайтIа, еке хор ва кьуьлердайбурун хъсан десте авай. Куьрелди, гьа чIавалай инихъ за, райондин художест­вен­ный самодеятельностдин активный иштиракчи  яз, гьам чи райондин хуьрера, гьам республикадин гьар жуьре мярекатра иштиракзава.

• Ваз ви хсуси яратмишунарни ава, тушни?

—  Эхь, за яваш-яваш жуван манийриз, ва гьакI завай тIалабай ксариз чIалар кхьизва. ИкI, заз райондин ва республикадин сегьнейра тамамарзавай “Женнетдин варарив”, “ХъуьтIуьн цуьк”, “Руьгьдин ил­гьам”, “Балаяр”, “Диде”, “Зи рагъ” манийрин чIалар ава (ихтилатдилай кьулухъ ада музалатрин куьмекни галачиз, еке гьевесдивди “Зи рагъ” мани лагьана).

• Баркалла! Хъсан сес ава, чIалар­ни лап хъсанбур я, машаллагь! Манияр тамамарунихъ галаз санал вуна райондин бязи идарайрани зегьмет чIугвазва…

— Эхь. Манияр тамамарунилай гъейри,­ зи рикI лезги ва урус чIаларал гзаф алай. Школа акьалтIарай вахт перестройкадин, дуьнья алаш-булаш хьанвай четин йисарал ацалтна. Завай жуван рикI алай кIелу­ник экечIиз хьанач. Са шумуд йисуз райондин культурадин кIвале кIвалахна. Ахпа, гьич жуваз хуш тушир лагьайтIа жеда, эко-номиствилин пеше хкяна, са шумуд йисуз­ налогрин рекьяй инспекцияда ва саки 17 йисуз Ахцегьрин агьалияр яшайишдин рекьяй хуьнин управленида аялар авай хизанриз пулдин куьмекар гузвай хилен пешекарвал авуна. Гьа вахтундани инсанрин тIалабунралди хуьруьн, райондин мярекатрани иштиракзавай.

• Таира вах, вун райондин телевиденидиз (АТВ) гьикI акъатна?

— Кьисметдин кар я. Са мярекатдилай кьулухъ, чанда еке гьайиф аваз, за сегьне гадарнавай. Хейлин вахтунда, кьасухдай хьиз, сегьнедал манияр хълагьнач. Амма икI яргъалди давам хьун мумкин тушир. Са юкъуз райондин культурадин уп­равленидин начальник Ханум Фе­тул­лаевадин теклифдалди зун сегьнедал хтана. Гуьгъуьнлай Ханум ваха заз клубда гьатта жуван сольный концерт кьиле тухудай мумкинвални ганай. ИкI, жуван­ дамарра авай яратмишунрин кIвалах гъиле гьат хъувур зал гуя чан хтана. Акьван чIавалди цикай хкатнавай балугъ хьиз авай. Са кьадар вахт алатайла, районда манийрин са конкурс малумарнаваз, за ана иштиракна. Дагъустандин халкьдин шаир Хуьруьг Тагьиран «Ширин-ширин» эсердин чIалариз теснифнавай халкьдин мани тамамарна, 2-чка кьуна. А чIавуз мя­ре­катда Ахцегьрин телевиденидин директор Максим Алимовни авай. Адан теклифдалди заз телевиденида журналиствал авун кьисмет хьана. И карда Максим Тагьировича заз гзаф чирвилер, вичин теж­ри­ба гана. 2017-йисуз, вич пенсиядиз экъечI­дайла, директорвилин жавабдар везифаярни зал ихтибарна. Райондин кьил Осман Абдулкеримовани зи кIвалах­диз хъсан къимет гана, зун гьевеслу авуна. ИкI, АТВ-да кIвалахиз, гьа са вахтунда за манияр лугьунни давамарзавай. 2016-йисуз Ахцегьа Дагъустан Республикадин лайихлу муаллим Магьмуд Абдулкеримован тIварунихъ галай фондуни «Лезги сес» милли манийрин чIехи конкурсдани за агалкьунралди иштиракна. Гьавиляй за Ханум вахаз, Максим Алимо­ваз ва Осман Абдулкеримоваз гьамиша сагърай лугьузва.

• АТВ-дин регьбер яз, вуна чи телевиденидин кIвалахдикай вуч лугьуда? Гьихьтин четинвилер гьалтзава?

— Тележурналиствилин кIвалахдал зи рикI гьамиша алайди тир. Чи къунши Абду­рашид Агьмедова гьеле 1990-йисара сифте яз чкадин телевидение ачухайла (а макъамда маса районра гьеле чпин те­ле­виденияр авачир), ада школада кIел­за­­вай­ заз дикторвал теклифна. Залай алакьнай. Аквадай гьалда, и кIвалах зи кьисмет­ни тир. Дуьз лагьайтIа, четинвилер гзаф ава. Иллаки рекъемрин вилик фенвай технологийрин телевиденидин  вахтунда чаз Роскомнадзордин лицензия­дин бинедаллаз аналоговый куьгьне къайдада эфирдиз экъечIдай ихтияр амач. Агьалийриз чкадин телевиденидиз интернетдай килигиз са кьадар четин ва кагьул жезва. Интернет-провайдерни гьар са агьалидиз сад я ва куьгьне телевизорра и функция авач. ЯтIани чаз чи тамашачияр ава. Чна передачаяр ютубдиз, телеграм-каналдиз, ВК соцсетдиз акъудзава. Гьа са вахтунда республикадин  рекъемрин блокдик акатуникайни умуд атIуз­вач. Мадни са кар: телепередачаяр гьазурдайла, чи рай­онэгь­ли­яр пара агъайна я, кьил къа­къуд­зава. Вучиз ятIа­ни, абур чеб раиж аву­низ акси я. Гьелбетда, алай вахтунда зун АТВ-дин кIва­лахдин еридилай рази туш. Яратмишунин кIва­лах хъсанардай фикирар гзаф ава. Аллагьди гайитIа, алай йисалай чун а фикирар кьилиз акъудиз ва нетижада кIва­лах аквадайвал хъсанариз алахъда.

• Райондин дишегьлийрин советдин кIвалахдикайни куьрелди суьгь­бетнайтIа кIанзавай…

— Дишегьлийрин советдин председателвилин везифаяр за 2019-йисан июндилай тамамарзава. Чи тешкилат районда кьиле тухузвай общественный чIехи гьич са мярекатдикайни хкечIзавач. Гьа са вахтунда Гъалибвилин, ЦIийи йисан, 8-Мартдин, Дидейрин йикъан суварриз талукь яз чна чи  серенжемарни тешкилзава. Алай вахтунда чи тешкилатди ялгъуз дидейрин, гзаф аялар авай ва игьтияжлу хизанрин къайгъу чIу­гуниз, гуьгьуьл къачуниз артух фикир гуз­ва. Месела, дяведин махсус серенжемдин (СВО) гьа сифте йикъа­рилай эгечIна, чун армияда авай аскеррин хизанриз мугьман жезва, абуруз лазим куьмекар гузва. СВО-дин вахтунда чи кIва­лах къалин хьанва. «Дидедин посылка» акциядин сергьятра аваз Ахцегь районди кьуд «Газель» машин сиве-сивди ацIай посылкаяр чи аскерриз рекье туна. И кIвалах акуна, Дагъустандин ва Россиядин дишегьлийрин союзри, хъсан къимет гунин лишан яз, чаз Гьуьрметдин грамота, «Дочерям России» рикIел аламукьдай медаль ва хейлин къиметлу пишкешар гана. Чи везифайрик гьакI кесиб хизанра авай аялриз, 1-классдиз фидайла, куьмекар гун, набут ксарин къайгъударвал авун, чIехи жезвай несилдиз ватанпересвилин тербия гун, уьлкведин кар алай милли проектар кьилиз акъудуна иштиракун ва маса крар акатзава.

• Вун райондин общественный палатадин членни я. И кIвалахдикай вуч лугьуз жеда?

— Райондин общественный палатадин председатель Али Исмаилован къаюмвилик кваз чна  активнидаказ кIвалахзава. Ахьтин четинвилер авач. Кьве тешкилат­дини кьиле тухузвай кIвалахар гьа сад хьтинбур я. Абуру сада-садаз куьмекзава. Идалайни алава, и йикъара зун Да­гъустандин рекъемрин жигьетдай вилик финин министерстводин общественный советдин членвилени кьабулна. Общест­венный крар йикъалай-къуз пара я, абурукай къекъечIна жезвач.

• Вири крар бажармишиз вун гьикI агакьзава? Ял ядай вахт амукьзавани?

— Ял ядай вахт, дугъриданни, заз авач. Хизан идара ийизва, пуд велед тербияламишзава. Уьмуьрдин юлдаш Аким алай вахтунда СВО-дин иштиракчи я. Общест­венный кIвалахар хиве кьаз вуж хьайи­тIа­­ни рази жедач. Заз лагьайтIа, и кIвалах гзаф бегенмиш я. ГъвечIи чIавалай гьакI тербияламиш, вердиш хьанва. Жувавай масадаз са хъсан кар ийиз алакьуни зак лувар кутазва.

Дашдемир Шерифалиев