Мукьвара Р.Гьамзатован тIварунихъ галай милли ктабханадин дараматда Дагъустандин хайи чIаларай учебникар туькIуьрзавайбур, методистар ва муаллимар патал “Дагъустан Республикадин халкьарин чIаларал литературадин учебникрин метлебдин ва къурулушдин кьетIенвилер” лишандик кваз семинар кьиле фена.
Ам тешкилайбур РД-дин образованидин ва илимдин министерство, А.Тахо-Годидин тIварунихъ галай ДНИИП ва “Просвещение” чапханадин Санкт-Петербургдин филиал я. Къейд ийин, семинарда иштиракун патал Дагъустандиз “Просвещение” чапханадин Санкт-Петербургда авай филиалдин директор, учебникрин автор Сергей Зубов, адан заместитель, учебникрин автор Александр Бабурин атанвай.
Мярекат ачухай ДНИИП-дин директордин везифаяр тамамарзавай Меседу Шурпаевади Дагъустандин милли чIаларин ктабар арадал гъун патал институтди кьиле тухузвай кIвалахдикай куьрелди ихтилатна.
Семинардин иштиракчийриз сада-садавай тежриба чирдай, республикада хайи чIалар ва литератураяр чирунин гьалар нетижалу ийидай мумкинвал гана.
Семинардин вахтунда лезги, къумукь, авар, яхул, табасаран ва дарги чIаларин, литературайрин тарсариз талукь ФГОС-дин истемишунриз жаваб гудай цIийи ктабар (5-9-классар патал) акъудунин месэла веревирдна.
С.Зубова кьве чIалакай (хайи ва урус) менфят къачузвай шартIара Дагъустандин халкьарин чIаларал 5-9-классар патал ФГОС-дин къайдайрал амална туькIуьрнавай ктабар герек тирдакай ихтилатна.
А.Бабурина къейд авурвал, цIийи къайдаяр кардик кутуни, аялриз чирвилер гун патал ктабрин метлеб ва къурулуш ФГОС-дин шартIарив кьурбур хьуни хъсан нетижадал гъида.
Семинардал чпин докладар А.Тахо-Годидн тIварунихъ галай ДНИИП-дин, ДГПУ-дин, ДГУ-дин алимри, профессорри, илимдин къуллугъчийри ва масабуру авуна. Семинардин кьвед лагьай пай “элкъвей столдин” къайдада давамарна. Анал учебникар туькIуьрзавайбуру ва муаллимри чпин арада веревирдер авуна.
* * *
Хайи чIалан учебникар Дагъустандин мектебра кьит тирвилин гьакъиндай наразивилин ихтилатар фадлай халкьдин арада чкIанвай. Авайвал лагьайтIа, икьван чIавалди авайбур неинки чпин еридин, гьакI материалрин жигьетдайни куьгьне хьанвай. Бес тежезвайвиляй са ктабдикай кьвед ва я са шумуд аялди менфят къачузвай дуьшуьшарни малум я. Им эсиллагь виже текъведай, къайгъусузвал къалурзавай кар я. Хайи чIалариз гьамиша еке фикир гун чарасуз я.
ЦIийи учебникар чапдай акъудуни и нукьсан туькIуьр хъийидай мумкинвал гуда. Учебникар туькIуьрунни регьят кар туш. Абур алай девирдин истемишунрив кьазвайбур хьун патал еке зегьмет чIугун герек я.
Къейд ийин, алай вахтунда 1-4-классар патал лезги чIалан ва литературадин кIелунин цIийи ктабар чи мектебрив агакьарнава. ФГОС-дин истемишунриз килигна туькIуьрнавай цIийи ктабар “Просвещение” чапханада акъатнава. ГъвечIи классар патал чапдай акъатнавай и ктабар туькIуьрайбурун арада алимар, илимдин къуллугъчияр ва муаллимар ава: Гь.Гашаров, А.Гашарова, Ж.Мейланова, В.Бабаев, С.Шагьмарданов, Т.Саидов, А.Абдулмежидов, З.Бирембегов, Гь.Рамалданов, З.Исмаилова, К.Ферзалиев, Б.Бегов, А.Юзбегов, А.Тагьиров.
Алай йисуз 5-9-классар патал лезги чIаланни литературадин цIийи учебникар акъуддайвал я. Милли чIалар хуьникай, машгьур авуникай рахадайла, сифтени-сифте мектебар цIийи ва метлеблу ктабралди бес кьадарда таъминарун виридалайни важиблу месэла тирди аннамишна кIанда.
Лезги Фетгьуьллагь
