Са вахтара чи чIехи уьлкве — СССР, гила Россия, дуьньяда ви­­ри­далайни гзаф ктабар кIелзавай чка тир. Амма гила? Садлагьана чи халкьар гьакьван савадсузбур хьана жал?

И суалдиз жаваб и мукьвара акъат­навай чи государстводин лап чIе­хиди тир “Российская газетада” (2019-йисан 28-октябрдин нумра) ганва. “Война и мир” в первом чтении” (“Дяве ва ислягьвал” сад лагьай сеферда кIелун” макъалада (автор — РФ-дин ГД-дин депутат-эксперт Татьяна Замахина) къейднавайвал, культурадин рекьяй РФ-дин Госдумадин Коми­тетдин Общественный советди Россия мадни виридалайни гзаф кIелза­вай уьлкведиз элкъуьрдай махсус милли проект туькIуьрзава.

Гьалар хъсанвилихъ дегиш тахьанани туш, къейднавай макъалада. ВЦИОМ-дин делилралди, чи уьлкведа эгер 2012-йисуз агьалийрин 47 процентди ктабар кIелзавайтIа, 2018-йисуз а рекьем 53 — процентдал кьван хкаж хьана.

Амма и рекъемни, чи халкьдин кьадардив ва дуьньядин гзаф кIел­завай уьлквейрив гекъигайла, гъве­чIи я. Чина гьар са агьалидин кьилиз гьич тахьайтIа 7 ктаб чапдай акъуд­дайвал­ авуна кIанзава. Ахпа чун ­вилик эцигнавай метлебдивни ага­кьун мумкин я.

Ктабар тIимил хьунин себебар яз, макъалада къейднава: 1) вирибурувай абур къачуз жезвач, гзаф багьа хьанва; 2) библиотекаяр цIийи ктабралди ах­цIурзавач, парабурухъ ктабар къачудай пул авач; 3) уьлкведа ктабар маса гунин къурулуш амач. Я карчийризни ам хийир гъидай рехъ хьиз аквазвач; 4) аялрив ктабрикай, месела, урус классикадин машгьур эсер “Дяве ва ислягьвал” хьтин зурба романдикай бязи чирвилер Интернетдайни смартфонрай агакьзава. ЕГЭ ва ОГЭ-дай имтигьанар вахкудайла, а гъвечIи чирвилер бес жезва…(?)

Аквазвайвал, ктабар кIелун ва я  кIел тавун государстводин дережада гьялна кIанзавай чIехи ва четин месэладиз элкъвенва.

Парабуру, гьатта чи хизанрани, “ктабри чаз вуч гузва?” лугьуз, аялар кIелунивай къакъудзава. Библиотекайрихъ галаз алакъа хуьзмач, физмач анриз кIелдайбур. Пулар ва къуллугъар гъиле гьатнавай бязи чиновникрини, са ктабни кIелайди туш лугьуз, дамахарзава…

Ихьтин гьалди чун гьинал кьван тухудатIа? Савадсузвал, пайдах хьиз, хкаждани? Савадлубурулай савадсузар вилик кутунвай обществодихъ гележег жедани?..

Умудлу я, ихьтин суалрай экъечI­­д­ай рекьер чи обществодин сагъ­лам къа­тари, саваддин иесийри жагъур­да…­

Мерд Али