Гьар са инсандиз вичин кьетIен кьисмет ава. Бязибур кьисметди вини дережадиз акъудда, абурун тIварцIел баркалла гъида. Иллаки – эгер кьисметдихъ гьакъисагъ зегьметни галаз хьайитIа. Ихьтин ксарикай сад, чи фикирдалди, Мегьарамдхуьруьн район­дин Киркарин хуьруьн Гь.Аликберован тIва­рунихъ галай школада кIвалахай лезги чIа­ланни литературадин муаллим, рагьметлу Бегов Баламет Бегович тир.

Б. Бегов 1947-йисан 11-фев­­ралдиз Киркарин хуьре кесиб лежбердин хизанда вад лагьай велед яз дидедиз хьана. Адалай гъвечIи вах гъвечIизамаз рагьметдиз фена. Буба Бега ва диде Интизара, девирдин татугайвилериз килиг тавуна, чпин вад веледни баркалла къведайвал тербияламишна. ГъвечIи хцин рикI ктаб­рал  алай. И карди ам гележегда муаллимвилин пеше хкягъунални гъана.

Муаллим яз кIвалах­дай­ла, ада аялрилай алакь­на кIанзавай крариз, ахлакьдин месэлайриз фикир гудай. КIва­лахдин рекьяй адан юлдашар Баламет муаллимдин тарс тухузвай тегьердал, ада и карда гьар жуьредин къайдаяр ишлемишунал гьейран жедай, гьикI хьи, ада, аялрин гьазурлухвилин дережа, абурун кьатIунар фикирда кьуна, методикадин къайдайрикай жуьреба-жуьре менфят къачудай. Аялрин фикирар гьихьтинбур ятIа, чирдай. Месела, и ва я маса писателдин яратмишунар чирдайла, ада вич нин терефдар ятIа ачухардачир, аялри чпин фикирар лагьайдалай кьулухъ ахпа кьадай тарсунин нетижаяр. КIелзавай ая­лар гьар  жуьре  хизанрай тирвиляй (агьваллувилин жигьетдай) абурун жавабарни жуьреба-жуьрединбур жедай. Гьар садав вичин фикир кхьиз тадай. Гуьгъуьнин тарсу­на­ аялрихъ галаз санал гьахъ ва нагьахъ те­ре­фар веревирддай, автордиз вуч лугьуз кIан­заватIа,  гъавурдик кутадай, яни аялриз писателдиз вуч лугьуз кIанзаватIа, ачухардай.

Баламет буба гзаф хъсан къилихрин­, дерин фикирар, хсуси хатI авай, хайи чIа­лан­ни литературадин месэлаяр лап хъсандиз чидай  тежрибалу муаллим тир. Инсанвал и ва я маса касдин къилихрайни ахлакьдай аквада, лугьудай ада. Ада тарсара ишлемишзавай методикадин къайдаяр аялрин гьиссер, фикирар виликди тухунихъ элкъуьрнавай. Адан гъилик кIелзавайбур, чIехи классриз акъатайла уьмуьрдиз, яша­йишдиз дуьздаказ  килигиз чир хьанвай аялар тир. И мураддив агакьун адан гьар са тарсунин метлеб тир.

Адан тарсара аялри чпи чпихъ галаз гьуьжетардай, гьарма сад вичин фикирдин бинелувал къалуриз алахъдай. Баламет муаллимди гьуьжетриз манийвал гудачир, гена  мадни деринардай. Ада вичихъ галаз кIвалахзавай муаллимриз икI лугьудай: «Аялдихъ, яни ученикдихъ чин элкъуьра — ада вахъни элкъуьрда. Квевай ам гъавурдик кутаз жеда, масадавай — ваъ. Куьн рахазвайди инсан я, кIантIа гъвечIиди хьуй, кIандатIа — чIехиди. Литературани инсандихъ галаз алакъада ава».

Баламет Бегов гьамиша са квехъ ятIа­ни къекъвезвай, вичин кIвалахдив рикI гваз эгечIзавай, хсуси инанмишвилер авай ва чирвилер дериндай ахтармишзавай муаллим тир. Ада тарс тухудайла, вичин вилик гзаф месэлаяр, суалар эцигзавай. Месела,  тIимил чирвилер авай аялар вини дережадив, я тахьайтIа, юкьван чирвилер авайбурухъ гьикI агакьарда, тарс тухунин къайда аялар патал итижлуди гьикI ийида; аялри тарсуна активнидаказ иштиракун патал вуч авун лазим я; чирвилер къвердавай гзаф къачунал аялар гьикI желбда ва икI мад.

Муаллимдин фикирдалди, тарс тухуз башламишай сифте декьикьадилай аялар­ хайи чIалан суьгьуьрдин алемдиз желб ийиз­ алакьун важиблу я. И кар патал Баламет муаллимди жуьреба-жуьре викторинаяр, кро­ссвордар ва машгъулардай маса къайдаяр ишлемишдай.

ЧIехи классра тарсар­ тухудайла, муаллимди аял­рив виликамаз куьруь къейдер гьазуриз тадай. И кIвалахни ада лекциядин къайдада тарс тухудайла ишлемишзавай. Ученик­рин малуматри, къейдери му­аллимдин тарс итижлуди ийизвай. Аяларни ашкъиламиш жедай.

Муаллимди вичин тарсар­ маса терефрай тарсарихъ га­лаз алакъалу ийидай. Рагъ­экъечIдай патан литературадихъ галаз ам мукьувай таниш тир. Б. Бегова Туьр­к­ме­­нистанда кIва­лахна. Гьа чIа­­вуз­ ам къазахрин, узбекрин, къиргъизрин, туьркменрин литературайрихъ галаз таниш хьа­на. Туьркменистанда кIвалахдайла, ада ма­жибдин чIехи пай ктабриз харждай. «Ктаб — девлет, чирвал хазина я», лугьудай ада.

Алатай асирдин 80-йисарин эхирра  мил­ли школайра хайи литературадин тарса­рин таъсирлувал хкажунин ва аялриз дерин чирвилер гунин мураддалди Дагъустанда гьар са класс патал методикадин кьилди  комплектар гьазуриз башламишнай. Баламет муаллимдиз и вахтунда 3-класс патал комплект гьазурун теклифна. Важиблу и месэладив ам лап рикIивай эгечIна. Са йисан къене 4 ктабдикай ибарат комплект гьазурна. 1989-йисуз ам чапдай акъатна (учебник, методикадин ктаб, дидактикадин материалар ва «Ша чна кIелин»). Гуьгъуьнлай комплект гьазурунин кIвалах яваш хьана­. Четин йисар тир. Анжах са ктаб акъу­диз башламишна. Эхиримжи йисара адалай 3-класс­да тарсар тухузвай муаллимрин кIвалах кьезилариз алакьна. Учебник кьве чкадал пай хъувуна: «Лезги чIал» ва «Литературадай кIелун».

Хайи литературадин тарсарин таъсирлувал хкажун патал муаллимди датIана цIийи къайдаяр ишлемишзавай, гьар жуьредин такьатрикай менфят къачузвай.

Б.Бегова кIвалахда вичин вилик ихьтин месэлаяр эцигдай: хайи литературадин тарсар уьмуьрдихъ ва мукьва предмет­рихъ галаз алакъалу  авун; гьар са тарсуна аялриз жезмай кьван дерин чирвилер гун;  программадин истемишунар фикирда кьун; тарсара шикилар, таблицаяр, техникадин такьатар, методикадин цIийи къайдаяр ишлемишун; инсанпересвилин, ватанпересвилин ва зегьмет кIан хьунин тербия гун.

Муаллимди хайи чIалаз талукьарнавай мярекатрани рикI алаз иштиракдай, ам гьамиша конференцийрал, семинаррал рахадай, неинки районда, гьакI меркезда жезвай мярекатрални докладар ийидай.

Баламет муаллимди тарс гайи аялрикай халкьдиз, кIвализ, хуьруьз вафалу инсанар хкатнава. Адан гьакъисагъ зегьмет са шумудра гьуьрметдин грамотайралди къейдна. 1988-йисуз Б.Беговаз РФ образованидин отличник лагьай гьуьрметдин тIвар ганай, гуьгъуьнлай ам  Президентдин грантдизни лайихлу хьана.

«Виридалайни чIехи шабагь жува тарс гайи аялрикай инсанперес, ватанперес, хайи халкьдиз истеклу инсанар  хкатун я. Идалай чIехи пишкеш жеч!» — лугьудай Баламет муаллимди.

Халумагъа  Мегьамедерова