И йикъара зун Белижда авай са туьквендиз фейила, заз ана «КФХ «Кьелегъар» кхьенвай къаймах авай къаб акуна. Ана и майишатдин маса суьрсетни авай. За туьквенчидивай и цlийи метягь гьинай гъанвайди я лагьана жузурла, ада ам Кьурагь райондин КьепIиррин хуьряй гъизвайди я лагьана. За жуваз Кьелегъар майишатдин къаймах, къатух ва мукаш къачуна.

Кlвализ хтана, дад акурла, зазни, кlва­левайбурузни некlедин суьрсет пара бегенмиш хьана.

Гьа икl зун и майишатдин кIвалахар идара ийизвай Мурад Шихжамалович Яралие­вахъ галаз карханадин Дербентда авай офисда гуьруьшмиш хьана.

Чи арада хьайи ихтилатдай малум хьайи­вал, Мурад Яралиеван бине Мегьарамдхуьруьн райондин Къуюстандилай я. Дербентда дидедиз хьана. Шегьердин 21-нумрадин юкьван школа акьалтlарна. Да­гъус­тандин халкьдин майишатдин госинститутда кlелна. Вуз акьалтlарайла, карчивилел машгъул хьана. Эвленмиш хьанва, кьве аялдиз тербия гузва.

Сифте нубатда за адавай лежбервилинни фермервилин «Кьелегъар» майи­шат арадал гъун нин фикир тиртlа, ам тешкилайди вуж ятlа ва хуьруьнни райондин­ адми­нис­трацийри КФХ тешкилун гьикl кьа­булнатlа лугьун тlалабна.

— КФХ ачухнавайди кьепlирви Асланов Октай Гьажибалаевич я. Советрин девирда авай колхоздин фермаяр чкlана. Гар къекъвезвай харапlайрал Аслановри  вири кlвалахар санал ийидай (гьам данаяр хвена чlехи авун, алафар гьазурун, гьасилнавай некlедикай гьар жуьредин продукция гьазурун, гьакlни ам къапара твадай цех кардик кутун)  малдарвилин комплекс эцигна. Комплекс эцигунин мурад чкlанвай ферма алай аямдин истемишунрив кьадайвал туькIуьр хъувун, агьалийриз кlвалахдай чкаяр тешкилун, иеси авачиз, килиг тийиз, гадарнавай чилерал чан хкун тир. И фикирар кьилиз акъудун патал Аслановри 2015-йисуз чил къачуна, ахпа эцигунрив гатlунна. Эцигунар, лагьана кlанда, кьве йисни зур — пуд йиса кьван давам хьана. Кlвалахдин еришриз килигайла, алай вахтунда чав гвай чил чаз бес жезвач. Гаф атай чкадал лугьун, КФХ-дин кlвалахар гъиле кьурла, Кьурагь райондин кьил Замир Азизова ва Кьепlиррин хуьруьн кьил Азеддин Къазиева чпивай жедай куьмекар гана. Исятдани, бязи месэлаяр хьайитlа, абуру чи гьарайдиз гъиле-гъиле аваз гьай лугьузва. Абуруз чна рикlин сидкьидай сагърай лугьузва.

Гьелбетда, чахъ хуьруьн майишатдин гьар жуьре улакьар (тракторар, комбайн, бульдозер, Газель, КамАЗ) гараж ва ангар, улакьар ремонтдай чими боксни ава.

– Ферма чlехиди яни?  Шумуд къарамал хуьз жезва ана? — хабар кьуна за.

— Хуьруьн чкадиз килигайла, гъвечlидини туш, ана кьве агъзур метр кьван  ава.  Им, лугьун хьи, кьве виш къарамалдин чка я.

– Малар чкадинбур яни?      

— Ваъ. 200 мал чна Нижний Новгород­­дин областдай къачуна. Абур нек гудай хъсан жинсининбур я.

– Хъсан малариз недайдини вижеваз гана кlан жеда. Алафрин патахъай дарвал авани?

— За винидихъ лагьайвал, къачунвай чилин иесивал авунва. Са 10 % алафар чна гьа чилел гьазурзава. Алатай йисара векьер Бабаюртдай гъизвай. ЦIи чна ана са тlимил кьван чил кирида кьуна, къунж цанва. Генани бес тежез хьайитlа, масанрайни къачузва.

– Кьелегъар лугьудай участокдални квез ферма ава. Анаг вуч патал ишлемишзава?

— Ана данаярни хуьзва, ремонтдин нехирни.

– Ремонтдин нехир вуч лагьай чlал я?

— Малум тирвал, калери 5-6 йисуз нек хъсандиз гуда. Ирид лагьай йисуз абуру нек тlимил гуз гатlунда. Муькуь маларикай чара авунвай ихьтинбуруз ремонтдин нехир лугьуда. И маларихъ хъсандиз гелкъуьн хъувуна, тlуьн гана, куькарна, тукlуна, чкадал маса гузва. Як базардив агакьзавайди туш. Тукlунмазди, чкадин агьалийри 10, 20, 30 кило къачуна куьтягьзава.

– Мурад Шихжамалович, винидихъ вуна гьасилнавай некlедикай чкадал продукция гьазурдай цех кардик квайдакай лагьанай. Цехдин кlвалахдикайни куьрелди суьгьбет авунайтlа, хъсан тир.

— Некlедикай са шумуд жуьре продукция гьазурдай ва ам, чара-чараз алцумна, къапара твадай, алай аямдин истемишунрив кьазвай цехни кардик ква. Аниз чна лазим тир вири тадаракар къачуна, пешекарар атана, кIвалах тартибдик кутуна. Цехдин тадаракри, кlвалахдин чкайри ва цехда хуьзвай михьивили санитариядинни техникадин жигьетдай истемишунриз жаваб гузва.

Сифте кьиляй гьасилай суьрсет маса гунин патахъай четинвилерни ацалтна. Чна акъудзавай продуктрикай виридаз хабар авачир. Конкурентарни гзаф авай. Инсанри, чна гьасилзавай суьрсет тlебииди тирди чир хьайила, къачуз гатlунна. Исятда ам  маса гунин патахъай четинвал амач. Продукциядин ери чна хуьзва. Къиметни еридиз килигайди эцигзава. Чи продукция маса гудай туьквен чна фермадал ачухнава. Ахпа Кьасумхуьрел, Герейханован хуьре ва Белиждани туьквенрай чи продукция маса гузва. Дербент шегьерда чахъ чи фирмадин кьуд туьквен ава, идалайни гъейри, шегьердин маса туьквенрайни чи продукция маса гузва. Гьакlни Дагъустандин Огни шегьердин агьалийризни чи некlедин продукциядикай хабар ава. Анай, туьквенрин иесияр къвез, чпиз лазим кьадар шей тухузва.

– Куьне акъудзавай суьрсетдин вири жуьрейрин тlварар кьунайтlа, кlанзавай.

— Чна пластикадин кьватийра туна 300 ва 350 гр. 1,8% ягълувал квай мукаш, 20   ва 40 % ягълувал квай къаймахар,  82,5 % ягълувал авай дуьдгъвер, са литрдин банкайра аваз къатух, 900 мл. путулкайра аваз кефир ва 3 литрдин баллонда аваз Кьепlиррин къатух гьазурзава.

– Алай вахтунда КФХ-да шумуд касди кlвалахзава?    

— Майишатда 30 касди зегьмет чlугвазва. Абурукай бухгалтерди Дербентда авай чи офисда кlвалахзава. Технолог Дагъустандин Огни шегьердай я. Ам кlвалахал къвез хъфидайвал, майишатдин патай къачуна, адав машин вуганва. Зун ина офисдани жезва, гьанани. Зи заместитель Вадик Оружевни, Дербентдай ятlани, гьамиша чкадал ала.

– Мурад Шихжамалович, ви бине Къуюстандилай я, Октай Асланован — Кьепирдилай. Куьн квехъ галаз мусалай таниш я?

— Чун сад — Мегьарамдхуьруьн, муькуьди Кьурагь райондай хьуникай вуч зарар ава кьван? Са зарарни. Кlанзавайди, кар вилик тухуз, санал кlвалахун я. Авайвал лагьайтlа, чна кьведани пуд лагьай классдилай санал Дербентдин са школада кlелна, юкьван образованини къачуна. Школада амаз ва гилани чун кlеви дустар я. Кьилин образование къачуз ам саник, зун масаник экечlна. Карчивилин кlвалахарни чна саналди кьиле тухузва.

Кьепlиррин хуьруьн кьил Азеддин Къазиева «Кьелегъар» майишатдин анжах тарифар авуна. Адан гафарай малум хьайивал, цlийиз тешкилнавай майишатди хуьруьн агьалийриз кlвалахдай чкаяр арадал гъанва, гьар вацра работник­риз 20-25 агъзур манат мажиб гузва. Хуьре кlвалахар кьиле тухуз техника герек атайтlа, гьамни вугузва. Вахт-вахтунда налогар гузва. Хуьре авай токдин трансформаторар зайиф хьайила, КФХ-ди кьве трансформатор къачуна. КФХ-дин кьиле авайбуру экономикадин жигьетдай хуьруьн дережа хкажзавайди хьиз, гьакl акьалтзавай несилдин патахъайни фикирзава. Икl, Аслановрин хизанди къаюмвал авуналди, хуьре гьар йисуз машгьур сиясатдинни физкультурадин деятель Фикрет Мегьамедович Асланован экуь къаматдиз бахшна, республикадин дережада аваз жаванрин арада азаддаказ кьуршахар кьунай акъажунар (ана саки пуд виш спортсменди иштиракзава) тухузва.

Эхирдай Азеддин Агьмедовича Аслановрин хизандиз ва КФХ-идара ийизвайбуруз вичин ва хуьруьн жемятдин патай сагърай лагьана ва абурухъ гъиле кьунвай карда мадни еке нетижаяр хьун вичин мурад тирди къейдна.

Чи фикирни гьам я. Къуй квехъ гъиле кьунвай кlвалахда мадни еке  агалкьунар хьурай!

Къагьриман  Ибрагьимов