Алатай йисуз Россияда ачухай компанийрин кьадардилай агалайбурун кьадар кьве сеферда гзаф хьана, ша­гьидвалзава аудиторвилинни консалтингдин  FinExpertiza сетди кьиле тухвай ахтармишунри. Да­гъустан Республика, ахтармишунрин бинедаллаз, бизнес патал виридалайни къулайсуз шартIар авай эхиримжи 10 региондин сиягьда ава — республикада са йисан вахтунда цIийи 990 кархана ачухна, гьа са вахтунда 5 агъзурдалай гзаф компанийри кIвалах михьиз акъвазарна.  Хабар гузвайвал, карханаяр агалунихъ “технический” себебар ава,  гьакI­ни карчивилин хиле гьалар четин хьуни, бизнесди  хийир та­гъу­ни таъсирзава. “Да­гъустанда, асул гьисабдай, жегьил карханаяр агал жезва, гьа са вахтунда фад­лай кIвалах­за­вайбур базардик сихдаказ кикIанва”, —  баянар гузва агентстводи.

Махачкъаладин Бизнес-тешкилатдин  (БИСОМ) руководитель Абдулгьаким Пахрудинова алатай гьафтеда “Да­гъустан” РИА-дин майдандал республикадин журналистрихъ галаз хьайи гуьруьшдал инанмишвал авурвал, и ха­бар гьакъикъи гьалар ачухзавайди туш.  Ада гьисабзавайвал,  республикада бизнес четин гьалда  аватIани,  массовый къайдада карханаяр агал жезва лугьун дуьз туш. “Гъиле кьунвай кар — им а касдин уьмуьр, хизандиз гузвай фу я. Кархана агал тавун патал ада югъди-йифди, гьатта чанни эцигна  кIвалахда. Бизнесдивай ам къекъечIун патал  еке кризисар, дефолтар хьун лазим я. Гьаниз килигна, зи фикирдалди­, республикада йисан вахтунда агал хьанвай карханаяр са гьихьтин ятIа­ни макьсадар аваз ачухнавай, яни экономика патал хийир авачир, масакIа ла­гьайтIа, финансар нагъд авунихъ галаз алакъалу серенжемар кьиле тухун па­тал­­  ачухнавайбур тир. И  кардал машгъул хьунихъ метлеб амачирдан гъавурда абур гьатнава. Эгер карханаяр и къайдада агал жезвайтIа, и карди базардиз екез таъсирдай”, — гьисабзава ада. А.Пах­ру­динова малумарайвал, БИСОМ-дик 650 кархана ква, абурукай садни агал хьанвач. Гьа са вахтунда, ада хиве кьурвал, эхиримжи йисара инсанрин агьваллувал усал хьанва, финансрихъ галаз алакъа­лу четин гьалар арадал атанва.

Бизнес къенин юкъуз авай гьал­ди­кай­ рахадайла, БИСОМ-дин руково­ди­телди рикIел хкайвал, тешкилат­ Ма­­хач­къа­ладин администрациядихъ галаз ала­къада аваз арадал гъайиди тир. “Ше­гьер­дин мэриядихъ галаз чи ала­къа­яр гьар жуьре вахтара жуьреба-жуьребур хьайи­ди я. Виликдай чавай администрациядин ресурс ишлемишиз ва карчийриз кIвалах са гьал кьезилариз жезвай. Ам­ма алай вахтунда меркездин руководстводихъ галаз чи алакъаяр лап чIуру гьалда ава лагьайтIа, зун ягъалмиш же­дач. Зун икьван чIавалди мэрдихъ галаз гьатта таниш хьанвач”, — лагьана А.Пахрудинова. Адан гафаралди, ше-гьердин администрацияди кьабул-завай  серенжемри бизнесдик къалабулух кутунва. “Кар алайди ам я хьи, и ва я ма­­­са серен­жемар кьабулдайла, властдин къурулушри  чпин гьерекатрин, яни абур кьабулунин игьтияж гьихьтинди ятIа, гьадан гъавурда твазвач. Инал зун кафейрин гатун ай­ванар агалуникайни, эцигунрин кIвалах­рал къадагъа эцигуникайни рахазва. Вири серенжемар са терефдин жуьреда кьабулзава ва, гьикьван чалишмишвилер чна авуртIа­ни, гуьруьш хьунал рази жез­вач. Эцигунрин кIва­лах­дал къада­гъа эцигун — им вуч лагьай чIал я? Инсанрихъ икьрарар, ипотекадин тайинарнавай вахтар авайди я. Бес кIвалах акъвазарайла, абурун жаваб ни гуз­вай­ди­ я? Мус алудда и къадагъа? Ву­чиз­ ам эциг­­навайди я? Суалар гзаф ава, жа­ва­бар жагъизвач. Им дуьз рехъ туш. Властди вичи ийизвай крарин гъавурда тун, бизнесдихъ галаз  рахун ла­зим я. Эгер икI тавуртIа, властди вичиз ийизвай ихтибар квадарзава”, — наразивална ада.

Къенин юкъуз бизнесдал гьалтзавай мад са четин месэла, БИСОМ-дин руководителди лугьузвайвал, государстводин патай куьмек тахьун я. Францияда кIва­лах­дин цIийи 50 чка арадал гъунай  республикадин виридалайни виниз тир награда гузва. Чина лагьайтIа,  кIвалах­дин чкаяр арадал гъуни бизнесдинни властдин арайриз сакIани таъсирзавач. Ада хабар гайивал, республикадин виридалайни чIехи цIуд карханади (“Зелёное яблоко”, “Визаж Косметикс”, “Капитал Инвест”, “Киргу”, “Целитель” ва икI мад) тахминан 50 агъзур кас кIвалах-далди таъминарзава.

ГъвечIи ва юкьван бизнесдиз куьмек гудай гьич са программадайни   Дагъустандиз пул къвезвач, и рекьиз гьич кепекни чара ийизвач. Хуьруьн майишатдин хилелай гъейри,  амай маса хилериз­ государстводин патай  са куьмекни авач.

“ГъвечIи ва юкьван бизнес виликди тухун патал   Федеральный корпорация арадал гъанай, адан кьиле Александр Баверман акъвазна. Ам Дагъустандизни атанай. Алатай йисуз корпорацияди чи республикадиз чаз  документар дуьздаказ туькIуьриз чирун патал  са бригада пешекарар ракъурнай. Малум жезвайвал, чавай государстводин патай куьмек ишлемишиз тахьунин себеб чарар дуьздаказ ацIуриз тахьун я. Гьаниз килигна,  са  жерге пешекарар ина  тайин кьадар вахтунда яшамиш хьана. Амма вири крар тIвар патал ийизва. Дагъустандиз атана, ихтилатар авуна, хинкIал тIуьна, хъфизва, гьа идалди вири куьтягь­ жезва”, — лагьана бизнес-тешкилатдин руководителди.

Гьа са вахтунда чи халкь ахьтинди я хьи,ам  куьмек галачизни кIвалахиз гьазур я. КIанзавайди  ийизвай кIвалах, кутазвай пай  виле акун, саймишун, кваз кьун я, лугьузва А.Пахрудинова. ИкI хьайи­ла, карчийрин гьевес квахьдач, абуруз чпи ийизвай кIвалахдихъ гележег авайди, ада хийир гъизвайди аквада. И кар себеб яз,  Махачкъаладин Бизнес-тешкилатди  2016-йисуз сифте сеферда “Агалкьун”  тIвар ганвай премия тешкилнай. Амма карчийрин тIалабу­налди премиядин тIвар дегишарна, гила адаз “Кьабулун” (“Признание”)  лугьузва­, вучиз лагьайтIа, жемятди, халкьди, властди  кьабулуни  бизнесдиз цIийи къуватар гузва, ам виликди тухузва ва гьа и кар я гьамиша бес тежезвайди.

“Кьабулун” премия ва статуэтка гунин шад мярекат 11-июндиз Махачкъаладин Урусрин драмтеатрдин дараматда кьиле  фена. Республикадин 500 карчи ва абурун хизанар кIватI хьанвай залда кьиле тухвай конкурсдин  12 номинацияда  гъалиб хьайибуруз Дагъустандин художникри гьазурнавай ва М.Гьажиеван тIварунихъ галай заводда буьруьнждикай туькIуьрнавай  статуэткаяр ва пишкешар гана.

Жасмина Саидова